วันที่ 15 สิงหาคม 2559 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จากกรณีนายเอนก สีหามาตย์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร ที่ออกมาเปิดเผยหลักฐานว่าเมืองศรีสัชนาลัยเก่ากว่าสุโขทัย และต่อมาศาสตราจารย์พิเศษศรีศักร วัลลิโภดม นักประวัติศาสตร์ได้ออกมายืนยันว่าราชธานีเพิ่งเกิดขึ้นสมัยอยุธยาไม่ใช่สมัยสุโขทัย แต่สังคมไทยถูกปลูกฝังด้วยวาทกรรม “สุโขทัยราชธานีแห่งแรกของไทย” นั้น
นางนงคราญ สุขสม นักโบราณคดีชำนาญการพิเศษ หัวหน้ากลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ 6 สุโขทัย เปิดเผยว่า รัฐโบราณไม่ว่าจะเป็นทวารวดี ศรีวิชัย สุโขทัย สุพรรณบุรี ละโว้ นครศรีธรรมราช เป็นรัฐอิสระที่ไม่ได้มีความคิดเรื่องรัฐประชาชาติ การรวมรัฐต่างๆเข้าไว้ในอำนาจเห็นได้ชัดเจนมากขึ้นในสมัยอยุธยา แต่ก็ยังไม่ใช่เรื่องรัฐประชาชาติ เพราะคนในอยุธยาก็ไม่ได้รู้สึกว่าเป็นรัฐชาติเดียวกับล้านนา หรือบ้านเมืองอื่นๆ ยังมีเจ้าเมืองของเขาปกครองภายใต้อาณัติของอยุธยา
“แนวคิดเรื่องรัฐชาติเกิดขึ้นชัดเจนสมัยรัชกาลที่ 5 เกิดมณฑลเทศาภิบาล ที่รัฐบาลกลางส่งขุนนางจากส่วนกลางไปปกครองแทนเจ้าเมืองเดิม เป็นการยกเลิกระบบกินเมือง ล้านนา ปัตตานี เคยมีเจ้าเมืองของเขาเอง และอยุธยาก็ไม่ได้เรียกตัวเองว่าเป็นชาติไทย รัฐโบราณมีการขยายอาณาเขตของพระราชอาณาจักร ขอบเขตอาณาจักรก็ไม่คงที่” นางนงคราญ กล่าว
นางนงคราญ กล่าวว่า สุโขทัยเป็นรัฐโบราณรัฐแรกที่มีหลักฐานชัดเจน ว่าเป็นรัฐที่ปกครองโดยคนที่พูดภาษาไทย จะบอกว่าเป็นรัฐแรกของคนไทยก็ไม่น่าจะผิด เพราะอโยธยาก็มาทีหลัง ส่วนรัฐก่อนหน้าสุโขทัยก็ยืนยันไม่ชัดว่าปกครองโดยกษัตริย์ไทยหรือไม่ เพราะไม่มีศิลาจารึกที่พบว่าใช้ภาษาไทย ส่วนใหญ่เป็นภาษามอญ เขมร และสันสกฤต อักษรเขมรเอามาเขียนภาษาไทยก็ได้ แต่ไม่เคยเจอภาษาไทย
“ศิลาจารึกอักษรไทยภาษาไทยมาเจอในช่วงสมัยสุโขทัย แสดงว่าเป็นรัฐของคนไทย มีกษัตริย์เป็นคนไทย การที่เราจะยืนยันว่าสุโขทัยเป็นรัฐไทยแห่งแรกก็พูดได้ เพราะมีหลักฐานเพียงพอ”
ด้านนายสมชาย เดือนเพ็ญ นักประวัติศาสตร์สุโขทัย และกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิกลุ่มจังหวัดมรดกทางวัฒนธรรม กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา เปิดเผยว่า จดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์สุ้งมีบันทึกว่า “เชลียงอยู่เหนือละโว้และตามพรลิงค์” ซึ่งดินแดนแถบนี้มีผู้คนอยู่อาศัยมานานแล้ว ดังหลักฐานที่พบแหล่งผลิตเครื่องมือหินกะเทาะขนาดใหญ่ที่แหล่งโบราณคดีแม่กองค่าย และวิวัฒนาการมาเป็นชุมชนถลุงโลหะที่วังหาดซึ่งเป็นพื้นที่บนภูเขาของ อ.บ้านด่านลานหอย จ.สุโขทัย และพัฒนามาสู่การสร้างบ้านแปลงเมือง ตั้งเป็นบ้านเป็นเมืองจนมีการปกครองโดย “พ่อขุน” ซึ่งพ่อขุนศรีนาวนำถุมปรากฎนามในศิลาจารึกหลักที่ 2 ด้านที่ 1 บรรทัด 8“พระญาศรีนาวนำถุมเป็นขุนเป็นพ่อเสวยราชในนครสองอัน อันหนึ่งชื่อนครสุโขทัย อันหนึ่งชื่อนครศรีสัชนาลัย” บรรทัดที่ 12 “…..เป็นขุนในเมืองเชลียง” และบรรทัดที่ 16“พ่อขุนนำถุมรู้คุณอันพิเศษ คือรู้วังช้าง แกล้วหาญ” เป็นหลักฐานยืนยันการเป็นอาณาจักรแรกที่มีการปกครองโดยคนไทย ซึ่งมีคำนาม “พ่อขุน” ไม่ใช่ “กัมมะเตง”
“ส่วนคำว่า “ไท” นั้นปรากฎการเรียกชนชาติอย่างยกย่องในศิลาจารึกหลักที่ 45 ด้านที่1 บรรทัดที่ 7-12 “แต่นี้ดำพงศ์ ผีปู่ผาดำ ฝูงผู้หวาน ปู่ขุนจิต ขุนจอด ปู่ศรีอินทราทิตย์ ปู่พญาบาน ปู่พญารามราช ปู่ไสสงคราม ปู่พญาเลอไทย ปู่พญางั่วนำถม ปู่พญามหาธรรมราชา พ่องำเมือง พ่อเลอไท ไทผู้ดีผีชาวเลือง” ซึ่งกล่าวยกย่องเป็นไทผู้ดีชาวเลือง เป็นบรรพบุรุษของคนไทย (สุโขทัย)” นายสมชาย ระบุ
นายสมชาย กล่าวอีกว่า การเรียกคนไทย ชาวไทลื้อเรียกคนไทยสุโขทัย (UPPER SIAM) ว่า “กรอม” แปลว่าคนใต้จนเดี๋ยวนี้ และอีกคำหนึ่ง “ไทตูดดำ” หรือตูดหมึก ซึ่งจะมีลักษณะพิเศษ คือ มีปื้นดำที่ก้นคล้ายรอยฟกช้ำเมื่อทารกแรกคลอด ภาษาทางการแพทย์เรียกมองโกเลียนสปอต
ด้านเศรษฐกิจของอาณาจักรเชลียง สุโขทัย ศรีสัชนาลัย นั้นนายสมชาย กล่าวว่า มีการผลิตเครื่องสังคโลกเป็นสินค้าส่งออกมาช้านานแล้ว เพราะสามารถคุมเส้นทางการค้าสู่ภาคเหนือ หรือดินแดนด้านบน ได้ด้วยการเป็นมิตรและเครือญาติ ต่อมาอโยธยาสามารถควบคุมเส้นทางปากอ่าว-ลุ่มเจ้าพระยาได้ก็ไม่เป็นไร เพราะมีเส้นทางการค้าสังคโลกไปออกอ่าวเมาะตะมะได้ ดังจะพบเครื่องสังคโลกยุคปลายที่มีความสวยงาม ตามรายทางผ่านตาก-แม่สอด-พบพระเข้าไปในพม่า จึงขอตั้งคำถามถึงนักวิชาการว่ารู้จักเส้นทางการค้าขายตามทางล้อวัวหรือยัง
“จะเริ่มนับการเป็นราชธานีกันเมื่อใด เอาอะไรเป็นหลักฐาน แล้วอาณาจักรเชลียงหายไปไหนจากวงวิชาการ การพิมพ์หนังสือเกาะกระแสขายอาจมีรายได้ดี แต่ควรมีจรรยาบรรณสามัญสำนึกต่อสังคมด้วย และควรนำเสนอผลงานให้เหมาะสม เพราะอาจกลายเป็นน้ำผึ้งหยดเดียวได้ อย่าทำให้พวกเรารู้สึกว่าถูกเหยียดเสมือนชนกลุ่มน้อยของสยาม จากประเด็นสุโขทัยไม่ใช่ราชธานีแห่งแรกของไทย” นายสมชาย กล่าวเน้นย้ำ
