เมื่อวันที่ 27 กันยายน ผู้สื่อข่าวรายงานบรรยากาศช่วงวัน “แซนโฎนตา” หรือ “สารทเขมร” พบว่าประชาชนชาว จ.สุรินทร์ เชื้อสายเขมร ต่างออกมาเดินจับจ่ายซื้อข้าวของกันเป็นจำนวนมาก ส่งผลให้บริเวณหน้าตลาดสดเทศบาลเมืองสุรินทร์ สภาพการจราจรคับคั่งเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นวันจับจ่ายซื้อของสำหรับเซ่นไหว้ โดยเฉพาะชาวสุรินทร์เชื้อสายเขมรที่เดินทางไปทำงานต่างถิ่นทั้งในประเทศและต่างประเทศ จะเดินทางกลับบ้าน และซื้อกระยาสารท ขนมนางเล็ด ขนมเทียน ข้าวต้มมัด ทั้งไส้กล้วยและไส้หมู เพื่อเป็นของเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ทำให้เงินสะพัดเป็นอย่างมาก
คุณยายนิด สมพลจิตร อายุ 63 ปี ชาวบ้านหมู่ 4 ต.สำโรง อ.เมือง จ.สุรินทร์ กล่าวว่า มาซื้อของสำหรับแซนโฎนตา ขนม นมเนย และผลไม้แทบทุกอย่าง ไก่ หมู และอื่นๆ อีกมาก ที่ขาดไม่ได้คือกระยาสารท นางเล็ด เพื่อเป็นของเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ตนเตรียมเงินมาจับจ่ายประมาณ 4,000-5,000 บาท ซื้อข้าวสารเหนียว ข้าวสารเจ้า เอาไปห่อข้าวต้มกล้วย ทำเป็นประจำทุกปี ถือเป็นประเพณีสำคัญของคนสุรินทร์เชื้อสายเขมรที่สืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคนแล้ว ปีนี้พิธีแซนโฎนตา ตรงกับวันที่ 30 กันยายน ส่วนวันที่ 28-29 กันยายน ก็จะเริ่มทำขนม เครื่องเซ่นไว้กันแล้ว ที่ขาดไม่ได้อีกอย่างหนึ่งก็คือกล้วยน้ำว้า
ด้านนางพิไล ศรีรักษา แม่ค้าขายกระยาสารท กล่าวว่า กระยาสารท ตนทำเองทั้งหมด สด สะอาด นอกจากนี้ยังมีขนมสำหรับพิธีแซนโฎนตา ขนมนางเล็ด ขนมเปีย ขนมโดนัทเขมร หรือขนมกันตรำ จะเตรียมไว้เยอะๆ มากองขายทุกปี จะต้องมีขนมฝักบัวด้วย ขายดีทุกปี ยิ่งถึงวันจริงจะขายดีมาก วันนี้ชาวบ้านเริ่มออกพากันมาซื้อไปสะสมไว้ เพื่อเตรียมจัดพิธีแซนโฎนตา บรรพบุรุษของตนเองกันเรื่อยๆ ในแต่ละครอบครัว ทำให้เงินสะพัดเป็นอย่างมาก
สำหรับพิธีแซนโฎนตา หมายถึง การทำบุญให้แก่บรรพบุรุษ คือ ปู่ ย่า ตา ยายที่ล่วงลับไปแล้วให้ได้มารับกุศลผลบุญที่ลูกหลานอุทิศให้ ซึ่งตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี โดยในปีนี้ตรงกับวันเสาร์ที่ 30 กันยายน ซึ่งจะเป็นวันสารทใหญ่ ในช่วงวันดังกล่าว ชาวสุรินทร์ที่มีการใช้ภาษาเขมร ซึ่งเป็นภาษาพูดท้องถิ่น มักจะพร้อมใจหยุดงานเพื่อประกอบพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษ หรือที่เรียกว่าวันสารทเขมร คล้ายกับวันสารทจีนและสารทไทยนั่นเอง ซึ่ง จ.สุรินทร์ เป็นจังหวัดติดชายแดนไทย-กัมพูชา ที่มีชาวไทยเชื้อสายเขมรอยู่อาศัยมาแต่อดีตกาล ทำให้มีวัฒนธรรมเขมรสืบทอดผสมผสานอยู่ในสายเลือด สำหรับชาวสุรินทร์ถือเป็นประเพณีวัน “แซนโฎนตา” รวมญาติที่ห่างหายกันให้น้อมคืนหาถิ่น เป็นวันระลึกถึงบุญคุณของบรรพบุรุษ ลูกหลานแสดงความกตัญญูต่อพ่อ-แม่ ซึ่งทุกคนตระหนักเสมอว่าไม่ว่าจะทิ้งย่านผ่านเรือน ไปทำมาหากินถึงถิ่นไกล แต่เมื่อวัน “แซนโฎนตา” มาถึงลูกหลานเขมรถิ่นไทยจะพากันคืนบ้านเพื่อแซนโฎนตาเสมอไป
ทั้งนี้เทศบาลเมืองสุรินทร์ได้จัดสืบสาน “งานประเพณีแซนโฎนตา บูชาบรรพบุรุษ” ประจำปี 2559 ในวันที่ 27 กันยายน 2559 เริ่มงานเวลา 12.00 น. ณ บริเวณสำนักงานเทศบาลเมืองสุรินทร์ เพื่ออนุรักษ์ประเพณีดั้งเดิมของชาวสุรินทร์ สร้างจิตสำนึกให้เด็ก เยาวชน ประชาชนในจังหวัดสุรินทร์ มีความรักความสามัคคีและได้แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณและบรรพบุรุษ โดยจัดให้มีการประกวดข้าวต้มมัด การประกวดเครื่องเซ่นแซนโฎนตา และการแสดงศิลปะพื้นบ้านสุรินทร์ (เรือมอันเร) พิธีเซ่นไหว้โฎนตาและบรรพบุรุษ
