| ผู้เขียน | พยาธิ เยิรสมุด |
|---|
ครั้งสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ สิ้นพระชนม์ ในฐานะที่ทรงเป็นพระราชวงศ์ชั้นสูง การน้อมส่งเสด็จฯสู่สวรรคาลัยโดยงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ ต้องเตรียมการหลายขั้นตอนตามโบราณราชประเพณี ซึ่งมีรายละเอียดปลีกย่อยนานัปการ เช่น การสร้างพระเมรุมาศ เป็นอาทิ
สำนักพิมพ์ศิลปวัฒนธรรมได้นำงานศึกษาค้นคว้าของนนทพร อยู่มั่งมี เรื่อง ‘ธรรมเนียมพระบรมศพและพระศพเจ้านาย’ พร้อมด้วยรายงานสมบูรณ์เรื่อง ‘สมเด็จพระเจ้าพี่นางฯ พระเสด็จฯฟ้าเสวยสวรรค์’ ของธัชชัย ยอดพิชัยตีพิมพ์เป็นเล่มปกแข็งงดงาม พร้อมภาพประกอบล้ำค่าหาชมยากมากมายหนา 487 หน้า เสนอต่อสาธารณชนผู้สนใจเรียนรู้
โดยปกเป็นพระโกศพระบรมศพ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี อันสง่างาม
หนังสือตีพิมพ์ปี 2551 เล่มนั้น ให้ความรู้รอบอย่างกระจ่างต่อธรรมเนียมปฏิบัติที่สืบเนื่องต่อกันมานานนับร้อยๆปี กระทั่งบางรายละเอียดซึ่งบางขั้นตอนไม่ปรากฏแล้วในปัจจุบัน ก็แสดงไว้ให้เข้าใจ
ตั้งแต่การลำดับพระยศเจ้านาย ให้เห็นการลำดับชั้นยศที่ถูกต้อง เข้าใจที่มาและความแตกต่างของสกุลยศ กับอิสริยยศ
การสรงน้ำพระบรมศพและพระศพ หรืออนุโลมเรียกอย่างชาวบ้านคืออาบน้ำศพ ซึ่งจะทำให้รู้จักพระที่นั่งพิมานรัตนาอย่างถ่องแท้ไปด้วย
ยังมีเรื่องสุกำศพ ขั้นตอนภายในราชสำนักที่มักไม่เป็นที่รู้กัน ซึ่งหมายถึงทั้งเครื่องสำหรับแต่งพระศพ และขั้นตอนการห่อพระศพกับการบรรจุ
เรื่องพระโกศ อันมีที่มาลึกซึ้งดังปราชญ์ เช่น สมเด็จฯเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ช่างเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงสันนิษฐานให้ฟัง ทั้งยังมีรายละเอียดเกี่ยวแก่พระโกศรอบด้านทุกประการ
จากนั้นจึงมีเรื่องการไว้ทุกข์, สดัปกรณ์, นางร้องไห้, กงเต๊กหลวง, กับริ้วกระบวนแห่ที่ประกอบผังกระบวนแห่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และกระบวนแห่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่ครั้งกระโน้นประกอบการเรียนรู้
อีกเรื่องหนึ่งซึ่งผู้คนปัจจุบันเห็นและได้ยิน คือการบรรเลงดนตรีไทย การประโคมย่ำยาม และการมหรสพ แต่ที่มาที่ไปอย่างไรอธิบายไว้ชัดเจนทุกเรื่อง
ส่วนของที่ระลึกในงานพระบรมศพและพระศพ ถึงเรื่องพระเมรุมาศ พระเมรุ ซึ่งดูจะกลายเป็นภาพสำคัญหรือส่วนสำคัญในการพระราชพิธี ที่จะถูกกล่าวขวัญและถ่ายภาพเผยแพร่ไปทั่วโลก มีเนื้อความลำดับไว้อย่างละเอียด จนสามารถเข้าใจว่าทำไมและอย่างไร ในขนบธรรมเนียมต่างๆที่เกี่ยวข้อง ชนิดอธิบายให้ลูกหลานหรือชาวต่างชาติให้เห็นซึ้งด้วยได้
เผาพระบุพโพคืออะไร ขั้นตอนในการพระราชพิธีพระบรมศพและพระศพซึ่งยกเลิกไปแล้ว แต่ในอดีตเป็นการปฏิบัติที่ขาดไม่ได้ เป็นเรื่องสำคัญที่จำเป็นต้องบันทึกไว้
ยังมีเรื่องศิลาหน้าเพลิง และหีบศิลาหน้าเพลิง เคยได้ยินหรือรู้จักมาก่อนไหม เรื่องไม้จันทน์ พระโกศจันทน์ ดอกไม้จันทน์ ที่ล้วนเคยได้ยินและรู้จักกันอยู่ แต่มีความรู้เรื่องนี้อย่างไร
การถวายพระเพลิงและ ”เปิดเพลิง” และอะไรคือการแจงพระรูป เดินสามหาบ การเก็บรักษาพระบรมอัฐิและพระอัฐิ
จนถึงลอยอังคารกับสุสานหลวง
หนังสือซึ่งประกอบภาพสำคัญนับร้อย นับจากภาพถ่ายพระเมรุครั้งแรกในสมัยรัตนโกสินทร์ พระเมรุสมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์ (สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินีในรัชกาลที่ 4)
ภาพพระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระเมรุมาศสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง, พระเมรุมาศทรงบุษบกพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ภาพพระเมรุ 5 ยอดในการพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จฯ เจ้าฟ้าพาหุรัดมณีมัย กรมพระเทพนารีรัตน์, สมเด็จฯ เจ้าฟ้าตรีเพ็ชรรุตม์ธำรงค์,สมเด็จฯ เจ้าฟ้าศิริราชกกุธภัณฑ์ และพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคนารีรัตน์ ณ ท้องสนามหลวง ปี 2430 ซึ่งบรรดาวัสดุก่อสร้างเหลือจากงานพระเมรุ คือต้นกำเนิดของโรงพยาบาลศิริราช
ยังมีพระบรมฉายาลักษณ์ในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ประทับทอดพระเนตรเจ้าพนักงานประกอบพระโกศทองใหญ่ พระบรมศพสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว บนพระยานมาศสามลำคาน
กับภาพพระบรมโกศและพระโกศอันหาชมยากอีกหลายองค์ ฯลฯ
เมื่อปวารณาตัวเป็นพสกนิกรใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท พระมหากษัตราธิราชเจ้าในพระราชจักรีวงศ์ หากได้เรียนรู้ขนบประเพณีอันเป็นศรีสง่าแห่งชาติ ซึ่งสืบเชื้อมายาวนานได้
ความรู้รอบในเรื่องราวรากเหง้าของเราเอง ย่อมเป็นอาภรณ์อันงามที่ฉายความกระจ่างแก่เพื่อนร่วมโลกได้.
