พระพุทธธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) เป็นพระพุทธรูปสำคัญของไทย มีเรื่องเล่าถึงการพบพระพุทธรูปดังกล่าว ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชนิพนธ์ไว้ มีเนื้อหาโดยสรุปว่า เมื่อเกิดฟ้าผ่าที่เมืองเชียงราย เจดีย์องค์หนึ่งถูกฟ้าผ่าจนพังทลาย ชาวเมืองจึงพบพระพุทธรูปปิดทองคำทั่วทั้งพระองค์ ต่อมา เกิดมีการกะเทาะออกที่ปลายพระนาสิก กระทั่งเผยออกมาเป็นแก้วสีเขียวงดงาม จึงทราบว่า เป็นพระพุทธรูปแก้วบริสุทธิ์
ข้อความตอนหนึ่ง มีดังนี้
“พระแก้วมรกตองค์นี้อยู่ในพระสถูปใหญ่เก่าองค์หนึ่ง ณ เมืองเชียงราย ครั้นพระสถูปเจดีย์นั้นต้องอสนีบาตพังลงมาแล้ว ชาวเมืองเชียงรายได้เห็นเป็นองค์พระพุทธรูปปิดทองคำทึบทั่วทั้งองค์ ก็สำคัญว่าพระพุทธรูปศิลาสามัญ จึงเชิญไปไว้ในวิหารที่ไว้พระพุทธรูปในวัดแห่งหนึ่ง แต่นั้นไป 2 เดือน 3 เดือน ปูนที่ลงรักปิดทองหุ้มทั่วพระองค์นั้น กะเทาะออกที่ปลายพระนาสิก เจ้าอธิการในอารามนั้นได้เห็นเป็นแก้วสีเขียวงาม จึงแกะต่อออกไปทั้งพระองค์ คนทั้งปวงจึงได้เห็น และทราบว่าเป็นพระพุทธรูปแก้วแท่งทึบทั้งแท่งบริสุทธิ์ดีไม่บุบสลาย
คนชาวเชียงรายและเมืองลาวอื่นๆ ก็ตื่นกันไปบูชานมัสการมากมาย”
