ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
---|
งานพระเมรุ มีครั้งแรกยุคอยุธยา นักปราชญ์นักวิชาการครูบาอาจารย์ผู้ใหญ่บอกไว้นานแล้วว่ามีครั้งแรกในแผ่นดินพระเจ้าปราสาททอง
(ไม่มีก่อนหน้านั้น และไม่เคยพบหลักฐานว่าเคยมีในรัฐสุโขทัย)
บริเวณเคยมีงานพระเมรุ ทุกวันนี้เดินทอดน่องท่องเที่ยวสะดวก เพราะเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมอยู่แล้วของอยุธยา มรดกโลก
ท้องถิ่นอยุธยาน่าจะชวนกรมศิลปากร, สถาบันอยุธยาศึกษา ฯลฯ จัดการให้มีป้ายภาพทั้งเก่าและใหม่, แผนที่, แผนผัง, ข้อความอธิบายสั้นๆ แล้วแบ่งปันเผยแพร่ผ่านเทคโนโลยีร่วมสมัยให้คนทั่วไปเข้าถึงงง่ายๆ จะได้เที่ยวสนุกอย่างมีสมอง
กระทรวงวัฒนธรรม ควรเป็นเจ้าภาพมีกิจกรรมสม่ำเสมอ แบ่งปันความรู้เหล่านี้ ขณะกำลังสร้างพระเมรุมาศที่ท้องสนามหลวง หรือทุ่งพระเมรุ ในกรุงเทพฯ
บริเวณเคยมีงานพระเมรุ ยุคอยุธยา
ยุคอยุธยา มีงานพระเมรุ (อ่านว่า พระ-เมน) พระบรมศพพระเจ้าแผ่นดินกับพระศพเจ้านาย แยกเป็น 2 แห่งสำคัญ ได้แก่ ที่ตั้งพระบรมโกศ กับ ที่ตั้งพระเมรุมาศ
1. พระบรมโกศและพระโกศ ตั้งบนพระที่นั่งจักรวรรดิไพชยนต์ เป็นที่มีสวดพระบรมศพและพระศพ
ปัจจุบันเหลือซากอิฐอยู่หน้าวังโบราณ มีลานกว้างหน้าพระที่นั่งทำแนวเหนือ-ใต้ (เรียก สนามหน้าจักรวรรดิ) ด้านใต้เป็นที่ตั้งอนุสาวรีย์พระเจ้าอู่ทอง (หน้าวัดพระศรีสรรเพชญ์ ใกล้บึงพระราม)
พระที่นั่งจักรวรรดิไพชยนต์มหาปราสาท สร้างสมัยพระเจ้าปราสาททอง ราว พ.ศ. 2175
มณฑปมียอดเดียว ฝาไม่มี เป็นปราสาทโถงอยู่บนกำแพงพระราชวังด้านตะวันออก มี 3 ชั้น
ชั้นล่าง สำหรับข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายหน้าเฝ้า
ชั้นกลาง สำหรับข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายใน พักดูแห่และการมหรสพ
ชั้นบน สำหรับพระราชวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้าฝ่ายในเฝ้าดูกระบวนแห่ต่างๆ ในมุขยาวทั้งสองด้าน แต่ที่กลางจัตุรมุขชั้นบนเป็นที่ตั้งพระแท่นประทับทอดพระเนตรกระบวนแห่และการมหรสพ รวมทั้งการยกทัพพยุหยาตรา
หน้าพระมหาปราสาท มีสนามใหญ่ยาวตลอดกำแพงพระราชวัง เรียกสนามหน้าจักรวรรดิ และมีถนนใหญ่ (กว้าง 6 วา) เรียกถนนหน้าจักรวรรดิ
2. พระเมรุมาศ (อ่าน พระ-เม-รุ-มาด) สร้างที่ลานพระเมรุ หรือท้องพระเมรุ
ปัจจุบันเป็นลานกว้างหน้าวัดมงคลบพิตร (ระหว่างด้านใต้วัดพระศรีสรรเพชญ์ กับด้านตะวันตกวัดพระราม)
มหรสพต่างๆ ตั้งโรงเล่นบริเวณนี้ เช่น หนังใหญ่, โขน, ละคร, ระบำ ฯลฯ
พระเมรุถวายเพลิงพระศพเจ้านาย เริ่มมีในแผ่นดินพระเจ้าปราสาททอง (ระหว่าง พ.ศ. 2172-2199) สร้างเลียนแบบปราสาทนครวัดในกัมพูชา ซึ่งเป็นสัญลักษณ์เขาพระสุเมรุในคัมภีร์ไตรภูมิทางศาสนาพราหมณ์
ไม่เคยมีก่อนหน้านั้น และไม่เคยมีในรัฐสุโขทัย
ยุคก่อนหน้านั้นถวายเพลิงพระบรมศพและพระศพด้วยประเพณีอื่นที่ไม่มีพระเมรุมาศ