| ที่มา | นิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้าน |
|---|---|
| ผู้เขียน | ทะนุพงศ์ กุสุมา ณ อยุธยา |
ปัจจุบัน กระแสการเลี้ยงกวางเชิงพาณิชย์มีเพิ่มมากขึ้น เพราะผู้เลี้ยงไม่ต้องการเพียงแค่ขายหนัง กับเนื้อที่นำมาใช้ประโยชน์เท่านั้น แต่การนำเขากวางอ่อนมาแปรรูปด้วยการหมักในแอลกอฮอล์กับการผลิตเป็นเม็ดแคปซูลยังได้รับความสนใจในกลุ่มผู้รักสุขภาพเพิ่มมากขึ้น
เนื่องจากพบว่าเขากวางอ่อนอุดมด้วยแร่ธาตุ วิตามิน แคลเซียม ฮอร์โมน และกรดที่จำเป็นต่อร่างกายมากมาย ช่วยในด้านการบำรุงร่างกาย รวมถึงยังสามารถรักษาอาการป่วยบางชนิดได้ จึงทำให้สามารถตอบโจทย์ตลาดลูกค้าในกลุ่มนี้ได้อย่างตรงเป้า
นายสัตวแพทย์วิศุทธิ์ เอื้อกิ่งเพชร หัวหน้างานศึกษาและพัฒนาด้านปศุสัตว์ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพาน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดสกลนคร กล่าวถึงบทบาทสำคัญเกี่ยวกับการพัฒนาพันธุ์และส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์ด้วยการศึกษาค้นคว้าวิจัยทดลองงานพัฒนาสัตว์การเกษตรที่เหมาะสมแก่ท้องถิ่น และนำออกเผยแพร่เป็นตัวอย่างให้ราษฎรนำไปปฏิบัติ พัฒนาอาชีพความเป็นอยู่ และคุณภาพชีวิต
คุณหมอวิศุทธิ์ เผยว่า ที่ผ่านมามีชาวบ้านออกล่ากวางป่าเพื่อนำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นอาหาร แล้วยังนำเขากวางไปปรุงเป็นยาเพิ่มสมรรถภาพทางเพศตามความเชื่อโบราณ ดังนั้น หากปล่อยให้เป็นเช่นนี้ต่อไปนอกจากจะเป็นการทำผิดกฎหมายแล้ว อีกไม่นานประชากรกวางในป่าคงไม่เหลือแน่นอน
ขณะเดียวกัน ปัญหาที่เกิดขึ้นยังไปสอดคล้องกับภารกิจของศูนย์เพื่อหาทางช่วยให้ชาวบ้านมีกวางไว้เลี้ยงในครัวเรือนด้วยราคาไม่แพง เพื่อนำมาปรุงอาหารหรือส่งขายเนื้อ พร้อมไปกับยังได้รับการถ่ายทอดความรู้ในกระบวนการแปรรูปเขากวางอ่อนเชิงพาณิชย์ด้วย
คุณหมอวิศุทธิ์ บอกว่า กวางที่เลี้ยงอยู่เป็นพันธุ์รูซ่าจากต่างประเทศ ที่มีขนาดใหญ่ ซึ่งทางกรมปศุสัตว์ให้การสนับสนุนนำมาเลี้ยงสาธิต เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการเลี้ยงกวางของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และศึกษาหาความคุ้มทุนในการเลี้ยง เพื่อเป็นทางเลือกสำหรับเกษตรกรที่มีความพร้อมด้านทุนทรัพย์แต่มีพื้นที่จำกัด
กวางพันธุ์นี้มีจุดเด่นของเนื้อกวางมีไขมันปริมาณค่อนข้างต่ำและมีไขมันประเภทอิ่มตัว คอเลสเตอรอลที่เป็นสาเหตุไขมันอุดตันในเส้นเลือดน้อยมาก ขณะเดียวกันยังพบว่า กรดไขมันในเนื้อกวางที่จำเป็นต่อร่างกายมีอยู่ในปริมาณค่อนข้างสูงเหมาะกับการนำมาเลี้ยงบริโภคเชิงพาณิชย์
อย่างไรก็ตาม ภายหลังจากการทดลองเลี้ยงมาเป็นเวลา 2 ปี กวางรูซ่าสามารถให้ลูกได้ปีละ 1 ตัว และปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดีอย่างมีคุณภาพ ทั้งนี้ ทางศูนย์ได้เลี้ยงกวางพันธุ์รูซ่าร่วมกับกวางม้าของไทย แล้วได้มีการนำมาผสมพันธุ์เพื่อจะได้สายพันธุ์ไทย-เทศเกิดขึ้น ทำให้เลี้ยงได้ง่ายแบบไทยๆ แล้วมีขนาดใหญ่แบบกวางเทศ พร้อมกับได้เขากวางที่มีคุณภาพอีกด้วย
ในปัจจุบันศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานมีแม่พันธุ์กวางจำนวน 60 ตัว และพ่อพันธุ์จำนวน 40 ตัว กวางในศูนย์ภูพานทุกตัวถูกเลี้ยงในแบบธรรมชาติจากพืช ใบไม้ และหญ้าที่ล้วนมีแต่ความสะอาด ไม่มีปนเปื้อนสารเคมี และน้ำที่ใช้เลี้ยงกวางถูกส่งมาจากบนภูเขา จึงถือว่าเป็นการเลี้ยงกวางอย่างถูกต้อง ไม่ต้องเลี้ยงให้หรูหรา ขณะเดียวกัน ได้มีการส่งเสริมให้ชาวบ้านนำไปเลี้ยงพร้อมแนะนำการเลี้ยงที่ถูกต้องแบบประหยัดต้นทุนต่ำแล้วมีคุณภาพผลผลิตด้วย
คุณอุบล บุญศร เจ้าหน้าที่ประจำศูนย์ บอกว่า สัดส่วนตัวผู้/เมีย ในการใช้ผสมพันธุ์ คือตัวผู้ 1 ตัว กับตัวเมียจำนวน 15-20 ตัว หลังจากนั้น ลูกที่เลี้ยงได้สัก 2 ปี จึงนำมาใช้ผสมพันธุ์ ทั้งนี้ พ่อพันธุ์ที่ใช้ผสมกับแม่พันธุ์จะต้องใช้วิธีสลับฝูงไม่ให้ซ้ำกัน จากนั้นจึงค่อยคัดตัวผู้ที่มีความสมบูรณ์ที่สุดต่อไป
ทางด้านคอกที่ใช้เลี้ยงมีลักษณะคอกรวมทั้งสายพันธุ์ อายุ และเพศ เพื่อต้องการให้กวางทุกตัวมีความสมบูรณ์ ทั้งภายในคอกเลี้ยงจะมีรางน้ำ รางอาหารไว้ให้กวางกินอย่างพอเพียง อาหารหลักของกวางคือใบไม้และหญ้า ส่วนอาหารข้นมักจะให้ในช่วงหน้าแล้งที่ขาดแคลนพืช อย่างไรก็ตาม ข้อดีของกวางรูซ่าคือเลี้ยงง่าย ไม่มีโรคร้าย
ตัดเขาอ่อนกวาง เพิ่มช่องทางสร้างรายได้
นอกจากชาวบ้านจะเลี้ยงกวางเพื่อใช้บริโภคหรือขายเป็นรายได้แล้ว อีกช่องทางของการสร้างรายได้คือการตัดเขาอ่อนเพื่อนำไปแปรรูปเป็นยาบำรุงร่างกาย
คุณหมอวิศุทธิ์ เล่าว่า แต่เดิมชาวบ้านมักล่ากวางป่าแล้วตัดเขาไปดองสุราใช้ดื่มเพื่อเพิ่มพลังทางเพศ โดยใช้วิธีเดิมแบบที่ไม่ได้มาตรฐาน พฤติกรรมเช่นนี้ไม่เพียงส่งผลกระทบต่อความอยู่รอด ยังรวมถึงจำนวนประชากรกวางป่าจะสูญพันธุ์อีกในไม่ช้า แล้วยังไม่สร้างความปลอดภัยต่อคนดื่มด้วย แต่ถ้าให้ชาวบ้านหันมาใช้วิธีที่ถูกต้องได้มาตรฐานก็อาจติดขัดเรื่องเงินทุนเนื่องจากต้องใช้เงินจำนวนมาก
“โดยทั่วไปอาชีพหรือธุรกิจการเลี้ยงกวางเพื่อตัดเขาอ่อนจะต้องใช้เงินจำนวนหลักแสน หลักล้านบาทที่เป็นต้นทุนค่ากวางและค่าคอกตัด แต่สิ่งที่ทางศูนย์ภูพานต้องการจะทำให้เกิดขึ้นเพื่อให้เป็นไปตามพระประสงค์ของในหลวงรัชกาลที่ 9 พระองค์ทรงตรัสว่าให้ใช้เทคโนโลยีตลอดจนอุปกรณ์แบบง่ายๆ ที่สามารถหาได้ท้องถิ่น โดยไม่ต้องไปหาซื้อสิ่งของที่มีราคาแพง ฉะนั้น คอกตัดที่สร้างในศูนย์แห่งนี้จึงมีราคาถูกมาก ใช้เงินน้อยมาก ถือเป็นต้นทุนต่ำจริงในราคาหมื่นกว่าบาท อย่างวัสดุที่ใช้เป็นตาข่ายธรรมดา ใช้ไม้อัดเก่าที่เป็นเศษไม้หรือสังกะสีเก่า โดยไปหาซื้อมาจากร้านขายของเก่า”
คุณหมอวิศุทธิ์ ชี้ว่า ความสำคัญของการเลี้ยงกวางคือปริมาณหรือจำนวนเขาที่เกิดขึ้น อย่างไรก็ตาม เคยมีโอกาสได้พูดคุยกับทางกลุ่มผู้เลี้ยงกวางพบว่าไม่ว่าจะเป็นกวางชนิดใด พันธุ์ใดในโลกนี้ เมื่อนำมาใช้ในกระบวนการนี้จะได้คุณสมบัติเหมือนกัน เพียงแต่สิ่งที่ต่างกันคือจำนวนและปริมาณเขาที่เกิดขึ้นจากการเลี้ยงที่ต่างกันเท่านั้น
ที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานได้ทดลองนำเขากวางอ่อนมาใส่ในสุราเมื่อ 4 ปีที่ผ่านมา เหตุผลที่ต้องใช้สุราเนื่องจากเป็นตัวทำละลายที่ดีและดื่มได้ แล้วถ้าให้ดีควรเป็นสุราขาวมากกว่าสุราสี โดยประสิทธิภาพของสุราสำหรับใช้ดองเขากวางอ่อนได้อย่างมีคุณภาพและปลอดภัยควรมีราคาสูงเนื่องจากผ่านการผลิตที่ได้มาตรฐานพร้อมกับขออนุญาตถูกต้องตามกฎหมายแล้ว สำหรับสุราขาวต่างประเทศพบว่า “วอดก้า” มีความเหมาะสมมากที่สุด เพราะเมื่อทำออกมาแล้วได้คุณภาพดี แล้วกลิ่นไม่แรง
สำหรับขั้นตอนการตัดเขากวางอ่อน คุณหมอวิศุทธิ์ให้รายละเอียดคร่าวๆ ว่า เมื่อต้อนกวางที่มีความเหมาะสมจะต้องตัดเขาเข้ามาภายในคอกแล้วจะต้องทำความสะอาดเขากวางก่อนให้เรียบร้อย เพราะภายหลังตัดแล้วจะต้องรีบเก็บทันทีเพื่อให้เกิดความสด ทั้งนี้ หลังจากตัดเขาอ่อนออกแล้วกวางยังคงใช้ชีวิตอยู่ได้ตามปกติ กวางแต่ละตัวสามารถตัดเขาได้นานถึง 10-12 ปี และใช้เขาอ่อนได้ 8-10 ครั้ง ทั้งนี้ ในปีหนึ่งตัดเขากวางจำนวนหลายสิบตัว
คุณหมอวิศุทธิ์ ระบุว่า เขากวางอ่อนที่เพิ่งตัดจะประกอบด้วยขนอ่อน กระดูกอ่อนและเลือด ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ต้องการ ทั้งนี้ หลังจากตัดเขากวางอ่อนเรียบร้อยแล้ว จะแยกเลือดที่อยู่ในเขาอ่อนหยดลงในขวดเหล้าครั้งละ 3-5 ซีซี พร้อมกับชิ้นส่วนของเขากวางอ่อนที่สไลซ์เป็นแผ่นแช่ลงไปจำนวน 4-5 ชิ้น ต่อขวด หลังจากนั้นแล้ว ให้นำไปเก็บไว้ทิ้งไว้นานประมาณ 3 เดือนจึงนำมาใช้ได้
เขากวางอ่อนที่ผ่านกระบวนการดองกับสุรามีความเชื่อกันว่าเมื่อดื่มแล้วจะช่วยในเรื่องสมรรถนะทางเพศชาย แต่ความจริงแล้วจากผลการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการหรือแม้แต่การแพทย์แผนไทยพบว่าภายในเขาอ่อนของกวางมีคุณสมบัติเด่นช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงในด้านการตกไข่ของเพศหญิง ตลอดจนช่วยในเรื่องการสร้างความแข็งแรงในการฝังตัวอ่อน สรุปคือจะช่วยในเรื่องการตั้งครรภ์ หรือในกรณีคนที่มีบุตรยาก
ทั้งยังช่วยลดการอักเสบของเส้นเอ็นและกล้ามเนื้อได้ ขณะเดียวกัน ก็มีบางรายนำเขาอ่อนไปใช้ในเรื่องการบำบัดรักษาอาการอัมพาต ทั้งนี้ ยังได้รับเอกสารยืนยันจากผู้ใช้ที่เคยป่วยแล้วต้องนอนบนเตียงมาเป็นเวลานาน
นอกจากเขากวางอ่อนจะถูกผลิตออกมาในรูปแบบของเหลวแล้ว ยังมีการนำไปบดเป็นผงใส่แคปซูลเพื่อสะดวกต่อการรับประทานอีกด้วย กระทั่งได้รับความสนใจเป็นอย่างดี แล้วยังพบว่าลูกค้าหลายรายที่ซื้อไปรับประทานได้ผลจนมีทายาทตามความคาดหวังโดยไม่ต้องเสียเงินมากมาย เพียงแค่ลงทุนซื้อ ราคากระปุกละ 500 บาทเท่านั้น และผลสำเร็จที่เกิดขึ้นเช่นนี้ทำให้ทีมงานทุกคนมีความดีใจมากที่เป็นส่วนหนึ่งในการสร้างความสำเร็จสมหวัง
“สิ่งที่ทางศูนย์ภูพานมีความตั้งใจคือต้องการเผยแพร่หรือแนะนำให้เกษตรกรรู้จักการเพาะ-เลี้ยงกวางอย่างประหยัดและคุ้มค่า ตลอดจนนำเขากวางไปแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า ฉะนั้น ในทุกกระบวนการที่แสดงถึงวิธีการทำในแต่ละขั้นตอนจึงต้องการเผยแพร่ให้ชาวบ้านได้รับรู้อย่างเต็มที่” คุณหมอวิศุทธิ์ กล่าว
สนใจต้องการเข้าเยี่ยมชมศึกษาและดูงานกิจกรรมต่างๆ ของศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพาน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งอยู่บ้านนานกเค้า ตำบลห้วยยาง อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร โทร. (042) 712-975 โทรสาร (042) 712-945
