เปิดหีบภาพ ‘สุริยุปราคา’ ตั้งแต่ยุคพระนารายณ์ อุ่นเครื่องก่อนชมของจริง เช้า 9 มี.ค.

เตรียมการกันอย่างพร้อมพรั่ง สำหรับการชม ‘สุริยุปราคา’ ในเช้าตรู่ของวันที่ 9 มีนาคม ซึ่งหากพลาดไป จะต้องอดใจรอไปอีกกว่า 50 ปี จึงจะมีให้เห็นกันอีกครั้ง ปรากฏการณ์นี้มีความสำคัญมาตั้งแต่ในอดีต ในกลุ่มชาวบ้าน มีคำเรียกต่างๆ เช่น  “กบกินตะวัน” โดยเกี่ยวพันกับความเชื่อว่าจะส่งผลต่อความอุดมสมบูรณ์ในการเกษตร ส่วนในราชสำนักก็มีพระราชประเพณีซึ่งพระมหากษัตริย์จะ “สรงมุรธาภิเษก”

หลักฐานด้านเอกสารโบราณที่กล่าวถึงสุริยุปราคา ปรากฏใน “คำให้การชาวกรุงเก่า” กล่าวถึงอาคารบริวารของพระที่นั่งบรรยงก์รัตนาสน์ (อาคารพระที่นั่งบนเกาะกลางสระน้ำในพระราชวังหลวง) ข้อความตอนหนึ่งว่า

“…ปลูกเปนพระที่นั่งทอดพระเนตรดาว  เสาลงในท้องสระ  ไม่มีหลังคามีแต่พื้นแลลูกมะหวดรอบ  มีตะพานข้ามสระออกมาจากมุมมาพระมหาปราสาท  ถึงพระนั่งทรงดาวๆ นี้สำหรับทอดพระเนตรดาว  แลทอดพระเนตรสุริยุปราคาแลจันทรุปราคา  ชีพ่อพราหมณทำพิธีถวายน้ำกรดน้ำสังข์ในวันสูริย-จันทรเมื่อโมกขบริสุทธิบน พระที่นั่งทรงดาวทุกคราวไป…”

พระที่นั่งทรงดาว นี้เป็นลานกลางสระน้ำที่ล้อมรอบพระที่นั่งบรรยงก์รัตนาสน์ ซึ่งพระมหากษัตริย์จะทำพระราชพิธีสรงมุรธาภิเษกจากพราหมณ์ ในช่วง “โมกขบริสุทธิ์” ซึ่งเป็นช่วงที่สุริยุปราคาสิ้นสุดลง

Advertisement

นอกจากนี้ ยังมีภาพวาดฝีมือชาวฝรั่งเศส ที่บันทึกการทอดพระเนครสุริยุปราคาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

ครั้นล่วงสู่รัชสมัยล้นเกล้ารัชกาลที่ 4 บิดาแห่งดาราศาสตร์ไทย ผู้ทรงคำนวณการเกิดสุริยปราคาได้อย่างแม่นยำ ก็ภาพภาพถ่ายขณะประทับ ณ ตำบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ รวมถึงภาพถ่ายสุริยุปราคา โดยฟรานซิส จิตร เมื่อ พ.ศ. 2411

หลังจากนั้น ในรัชกาลที่ 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระราชินี เสด็จทอดพระเนตรค่ายนักดาราศาสตร์เยอรมัน ที่ตำบลโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี เมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2472

“มติชน” ได้รวบรวมภาพเก่าเหล่านี้มาให้ชมอุ่นเครื่องก่อนชมสุริยุปราคาพร้อมกันในวันที่ 9 มีนาคม พุทธศักราช 2559 ซึ่งเป็นอีกช่วงเวลาแห่งประวัติศาสตร์ที่ต้องบันทึกไว้อีกครั้ง

การทอดพระเนตรสุริยุปราคาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยา ณ พระที่นั่งเย็น วาดโดยชาวฝรั่งเศส (ภาพจากบทความ Eclipses in Siam,1685 and 1688 and their representation โดย Michael Smithies (อ้างจาก www.siamese-heritage.org)
การทอดพระเนตรสุริยุปราคาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยา ณ พระที่นั่งเย็น วาดโดยชาวฝรั่งเศส (ภาพจากบทความ Eclipses in Siam,1685 and 1688 and their representation โดย Michael Smithies (อ้างจาก www.siamese-heritage.org)

 

รัชกาลที่ 4 ทรงทอดพระเนตรสุริยุปราคา ณ ตำบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยทรงฉายภาพร่วมกับคณะชาวต่างประเทศ ที่พลับพลาสำหรับการเสด็จทอดพระเนตรสุริยุปราคาเต็มดวง เมื่อ วันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ.2411
รัชกาลที่ 4 ทรงทอดพระเนตรสุริยุปราคา ณ ตำบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยทรงฉายภาพร่วมกับคณะชาวต่างประเทศ ที่พลับพลาสำหรับการเสด็จทอดพระเนตรสุริยุปราคาเต็มดวง เมื่อ วันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ.2411
พลับพลาชมสุริยุปราคาสมัยรัชกาลที่ 4
พลับพลาชมสุริยุปราคาสมัยรัชกาลที่ 4

 

ภาพถ่ายสุริยุปราคา ที่ตำบลหว้ากอ เมื่อ พ.ศ. 2411 โดยฟรานซิส จิตร ช่างภาพคนสำคัญของสยาม (ภาพจาก เฟซบุ๊ก 'หนุ่มรัตนะพันทป ณล')
ภาพถ่ายสุริยุปราคา ที่ตำบลหว้ากอ เมื่อ พ.ศ. 2411 โดยฟรานซิส จิตร ช่างภาพคนสำคัญของสยาม (ภาพจาก เฟซบุ๊ก ‘หนุ่มรัตนะพันทิป ณล’)

 

ภาพวาดสุริยุปราคาโดย กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
ภาพวาดสุริยุปราคา ในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2418 โดย กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม

 

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระราชินี เสด็จทอดพระเนตรค่ายนักดาราศาสตร์เยอรมัน ที่ตำบลโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี เมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2472
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระราชินี เสด็จทอดพระเนตรค่ายนักดาราศาสตร์เยอรมัน ที่ตำบลโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี เมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2472

 

จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดเสนาสนาราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แสดงภาพพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทอดพระเนตรสุริยุปราคาผ่านกล้องโทรทรรศน์ (ภาพจาก ทศพร ทองคำ. “จิตรกรรมพระราชพิธีสิบสองเดือน วัดเสนาสนาราม จ.พระนครศรีอยุธยา.” รายงานการศึกษาเฉพาะบุคคลในประวัติศาสตร์ศิลปะ สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2556)
จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดเสนาสนาราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แสดงภาพพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทอดพระเนตรสุริยุปราคาผ่านกล้องโทรทรรศน์ (ภาพจาก ทศพร ทองคำ. “จิตรกรรมพระราชพิธีสิบสองเดือน วัดเสนาสนาราม จ.พระนครศรีอยุธยา.” รายงานการศึกษาเฉพาะบุคคลในประวัติศาสตร์ศิลปะ สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2556)

 

จิตรกรรมฝาผนังแสดงภาพพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสรงมุรธาภิเษก ในช่วงโมกขบริสุทธิ์
จิตรกรรมฝาผนังแสดงภาพพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสรงมุรธาภิเษก ในช่วงโมกขบริสุทธิ์ ที่พระอุโบสถวัดเสนาสนาราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (ภาพจาก ทศพร ทองคำ. “จิตรกรรมพระราชพิธีสิบสองเดือน วัดเสนาสนาราม จ.พระนครศรีอยุธยา.” รายงานการศึกษาเฉพาะบุคคลในประวัติศาสตร์ศิลปะ สาขาวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2556)

 

ขอบคุณภาพและข้อมูลบางส่วนจาก สถาบันวิจัยดาราศาสตร์, สำนักกิจการอวกาศแห่งชาติ และสมาคมดาราศาสตร์ไทย, คุณหนุ่มรัตนะพันทิป ณล

 

 

QR Code
เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่
Line Image