สถานีคิดเลขที่ 12 : ตุลาคม 2563
เดือนตุลาคมสำหรับสังคมไทยในหลายทศวรรษหลัง ดูจะมีความเกี่ยวข้องกับทั้งเรื่องการเมือง และความทรงจำ
ผ่านสองเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์การเมืองไทยร่วมสมัย นั่นคือ เหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 และเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519
อย่างไรก็ดี สำหรับเดือนตุลาคม 2563 ความทรงจำที่สังคมโดยรวมมีต่อทั้งสองเหตุการณ์ดังกล่าวอาจถูกผลักเคลื่อนไปในอีกระดับ-อีกทิศทางอย่างมีนัยสำคัญ
“6 ตุลา” ซึ่งถูกนิยามว่าเป็นประวัติศาสตร์/ความทรงจำที่ “ลืมไม่ได้ จำไม่ลง” มานาน คล้ายจะได้รับการผลักดันให้ก้าวล่วงเข้าสู่พรมแดนของการ “กล้าที่จะจำ-กล้าที่จะพูด” มากยิ่งขึ้น
โดยคนรุ่นหลัง 6 ตุลา ที่ศึกษา-เก็บข้อมูลว่าด้วย “ประวัติศาสตร์บาดแผล” หน้านี้มาอย่างต่อเนื่อง ประสานกับพลังของคนรุ่นใหม่ๆ ที่กำลังต่อสู้เคลื่อนไหวอยู่ในบริบทปัจจุบัน
(แน่นอนว่าพัฒนาการเช่นนี้ย่อมนำไปสู่ความพยายามในการ “ห้ามที่จะจำ-ห้ามที่จะพูด” จากคนอีกฝ่าย แม้กระทั่งตัวผู้บริหารสถานศึกษา ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์บาดแผลเช่นกัน)
แม้ว่ามนต์ขลังของ “ชัยชนะ” และ “สัญลักษณ์ตัวบุคคล” จากเหตุการณ์ “14 ตุลา” จะเสื่อมถอยและมีอิทธิพลต่อคนรุ่นหลังๆ ลดน้อยลงมาก ในห้วงเวลาราวหนึ่งทศวรรษที่ผ่านมา
ทว่ากลุ่มคนรุ่นใหม่กลับยึดเอาวันที่ “14 ตุลาคม 2563” เป็นอีกหนึ่งหมุดหมายสำคัญในการชุมนุมเคลื่อนไหว นี่จึงเป็นความพยายามที่จะใส่ความหมายใหม่ๆ ลงไปใน “14 ตุลา” ซึ่งอาจจะทั้งยังยึดโยงอยู่กับและก้าวพ้นไปจากวันที่ “14 ตุลาคม 2516”
หากพิจารณาอย่างหยาบที่สุด การต่อสู้ทางการเมืองและพลวัตของความทรงจำเรื่อง “การเมืองเดือนตุลา” ในเดือนตุลาคม 2563 น่าจะเกี่ยวพันอยู่กับสองปัจจัยสำคัญเป็นอย่างน้อย
ปัจจัยแรก คือ การลุกขึ้นสู้-ลุกขึ้นส่งเสียงของคนรุ่นใหม่ในปัจจุบัน ซึ่งนำอดีตมาใช้เป็นเครื่องมือรณรงค์เรียกร้อง ไปพร้อมๆ กับการจินตนาการถึงอนาคตใหม่ๆ ในวันข้างหน้าของพวกเขา-เธอ และสังคมไทย
ปัจจัยลำดับถัดมา คือ การคิดวิเคราะห์ประเมินและพยายามรับมือกับสถานการณ์ปัจจุบันที่กำลังเปลี่ยนแปลงไป รวมถึงการพยายามจัดการกับประวัติศาสตร์-ความทรงจำที่ถูกปลุกเร้าถูกให้ความหมายใหม่ๆ ด้วยชุดประสบการณ์จากอดีตของคนรุ่นผู้ใหญ่
ไม่มีใครทำนายคาดการณ์ได้ว่าการปะทะกันระหว่างสองปัจจัยนี้ (และอาจผนวกรวมด้วยปัจจัยข้ออื่นๆ) จะนำไปสู่ผลลัพธ์อะไร
เพราะผลลัพธ์ดังกล่าวมิสามารถก่อรูปขึ้นได้โดยใครคนใดคนหนึ่ง หรือคณะบุคคลใดคณะบุคคลหนึ่ง เพียงคน/กลุ่มเดียว
หากเกิดขึ้นจากความทรงจำ ประสบการณ์ และจินตนาการ ร่วม (และแย้ง) กัน ของกลุ่มพลังต่างๆ ในสังคมไทย
ปราปต์ บุนปาน
