ช่วงสัปดาห์สุดท้ายของเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ผมนับว่าโชคดีมากๆ ที่ได้เดินทางออกจากกรุงเทพมหานคร เมืองอมรรัตนโกสินทร์ ที่มีฝนตกหนักท่วมกรุงติดต่อกันร่วม 10 วัน ไปเที่ยวที่จังหวัดฮอกไกโด (Hokkaido) หรือเกาะฮอกไกโด ประเทศญี่ปุ่น ครั้งนี้ใช้เวลาเที่ยวอยู่ที่เมืองซัปโปโรที่เป็นเมืองเอก กับเมืองใกล้ๆ เช่น เมืองโอตารุ (Otaru) ซึ่งอดีตเคยเป็นเมืองท่าใหญ่ของจังหวัดฮอกไกโด เที่ยวไปก็สนุกไปกับการท่องเที่ยวและสถานที่ที่ใกล้เคียงกับแดนสวรรค์ในญี่ปุ่น บางครั้งก็อดนึกถึงภาพอันสวยงามของโรดแมป (Roadmap) ของ คสช.ไม่ได้ ว่าอีกไม่นานเท่าไรคงจบและจะได้เจอกับประชาธิปไตยที่นานาอารยประเทศเขาเป็นอยู่กัน
หลังหนึ่งสัปดาห์ เมื่อกลับมาถึงกรุงเทพมหานครช่วงปลายเดือน และต้องมาเจอกับคำถามแปลกประหลาด 4 ข้อ ของรัฐบาล ต้องถึงกับรำพึงรำพันกับตนเองว่า โชคดีของผมทำไมถึงสั้นเหลือเกิน ผมอ่านดูแล้วอดคิดถึงการขับรถมาบนถนนที่พอรับได้ อยู่ๆ ต้องไปเจอสะพานข้างหน้าที่โดนน้ำป่าไหลเชี่ยวกรากจนทำให้หักพังลงมาใช้การไม่ได้ และทางการก็ได้สร้างทางเบี่ยงที่ทำแบบลวกๆ ให้รถราพอผ่านได้ เพื่อข้ามลำห้วยไปเจอถนนข้างหน้าที่แสนจะขรุขระอีกยาวไกล อะไรกันนี่!
ต้องขอประทานโทษที่เผลอละเมอไปเช่นนั้น ขอกลับมาท่องเที่ยวแดนสวรรค์ถิ่นปลาดิบกันต่อ เราไปเที่ยวเมืองโอตารุ ซึ่งเป็นเมืองท่องเที่ยวเล็กๆ ของฮอกไกโดกันดีกว่า เมืองนี้ตามคำโฆษณาของญี่ปุ่น เขาเรียกว่าเป็น “เมืองที่อดีตและปัจจุบันมีการผสมผสานกันอย่างลงตัว”
ไปเที่ยวเมืองนี้ไม่ยาก จากเมืองซัปโปโรลงรถใต้ดินไปประมาณ 2 ช่วง แล้วไปขึ้นรถไฟฟ้าบนดิน ชมทิวทัศน์ไปเรื่อยอีก 30 นาทีก็ถึง เมื่อลงจากรถไฟฟ้าเดินไปหน่อยก็ถึงตลาดสดที่อุดมไปด้วยปูยักษ์ ที่เรียกว่า ปูฮอกไกโด รวมทั้งปูขน หอยเชลล์ และหอยอื่นๆ อีกมากมาย รวมทั้งปลาหมึกสดๆ ตัวใหญ่สมบูรณ์มาก และก็ปลาตัวเล็กตัวใหญ่ต่างชนิด ผ่านตลาดสด เดินตามถนนที่กว้าง ไม่มีของวางข้างฟุตปาธ ลงเนินไปไกลก็จะเห็นทะเลอยู่เบื้องหน้า
จากการบอกเล่าของคุณสมุทร ทุ่งสาลีเกษตร คนไทยที่จบปริญญาตรีรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และไปจบปริญญาโทด้านนิติศาสตร์จาก Hokkaido University มัคคุเทศก์กิตติมศักดิ์ ซึ่งขณะนี้ประกอบอาชีพอิสระอยู่ที่ฮอกไกโด สรุปได้ว่า เมืองโอตารุนี้ในอดีตเป็นศูนย์กลางทางการเงิน การค้า ของฮอกไกโด มีท่าเรือใหญ่สำหรับการค้าขายระหว่างรัสเซียกับฮอกไกโด และเป็นศูนย์กลางการขนส่งถ่านหินที่ขุดได้ในฮอกไกโดไปยังเกาะใหญ่ๆ ในญี่ปุ่นเอง นับว่าเป็นเมืองที่รุ่งเรืองมากในสมัยก่อน
ต่อมาเมื่อน้ำมันและก๊าซธรรมชาติถูกนำมาใช้ในการผลิตพลังงานไฟฟ้าแทนถ่านหิน และได้มีการสร้างท่าเรือขนาดใหญ่ที่ฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิก ทำให้ท่าเรือที่โอตารุหมดความสำคัญลงไปโดยสิ้นเชิง
โกดังเก็บถ่านหิน รวมทั้งโกดังสินค้าต่างๆ ก็เป็นโกดังร้างตั้งแต่นั้นมา
การทำแก้วซึ่งเป็นสินค้าอุตสาหกรรมขนาดเล็กในโอตารุยังคงเหลืออยู่ ในอดีตโอตารุผลิตแก้วเพื่อทำลูกลอยสำหรับชาวประมง แต่ในช่วงหลังเมื่อพลาสติกถูกผลิตขึ้นมาใช้ ชาวประมงก็หันไปใช้ลูกลอยที่เป็นพลาสติกแทน ผู้ผลิตแก้วก็นำแก้วที่ผลิตจากทรายของหาดเมืองโอตารุนี้ไปผลิตตะเกียงเจ้าพายุแทน ในเมืองไทยตะเกียงเจ้าพายุก็เป็นตะเกียงที่ให้แสงสว่างทุกบ้านช่วง 60 ปีที่แล้ว เมื่อตะเกียงเจ้าพายุหมดสมัย ก็ต้องเลิกผลิตแก้วสำหรับทำตะเกียง
ตอนนี้เองเป็นช่วงรอยต่อจากอดีต ที่ชาวโอตารุผลิตแก้วเพื่อเป็นส่วนของสินค้าอื่น เข้าลักษณะเป็นการผลิตเป็นชิ้นส่วนเพื่อผลิตสินค้าอื่นที่เรียกว่า ซัพพลายเชน (Supply Chain) มาเป็นการผลิตแก้วแท้ๆ เป็นสินค้าโอท็อป เพื่อเป็นของที่ระลึกสำหรับขายนักท่องเที่ยวจนถึงปัจจุบัน
ไม่ใช่แก้วเพียงอย่างเดียวที่พลิกฟื้นโอตารุ จากเมืองท่าที่รุ่งโรจน์แล้วหมดอนาคต เป็นเมืองที่ไม่มีธุรกิจหลักใดๆ เพราะ
ต้องเลิกกิจการท่าเรือ แต่สามารถพลิกฟื้นมาเป็นเมืองท่องเที่ยวที่โด่งดังแห่งหนึ่งของฮอกไกโด สิ่งที่มาช่วยเสริมให้การท่องเที่ยวในเมืองนี้เป็นจริงเป็นจังอีกอย่างนอกจากแก้ว คือการนำโกดังสินค้าแต่เก่าก่อนที่ถูกอนุรักษ์ไว้ มาใช้เป็นร้านอาหาร ร้านกาแฟ ร้านขายของที่ระลึก ท่ามกลางการก้าวไปสู่การสร้างตึกสมัยใหม่ในปัจจุบันเข้ามาผสมผสาน และมีการเปิดถนนเลียบหาดยาวร่วม 2 กิโลเมตร เพื่อเปิดเป็นร้ายขายของสารพัดอย่างสำหรับนักท่องเที่ยว
นี่ถือว่าเป็นการผสมผสานระหว่างอดีตกับปัจจุบันที่ลงตัว ลงตัวแบบสร้างสรรค์ตามนิสัยของคนญี่ปุ่น การพัฒนาแบบนี้เกิดขึ้นได้ต้องชมเชยความคิดสร้างสรรค์ที่เป็นการบูรณาการในระยะยาวของทางการญี่ปุ่นและคนญี่ปุ่น ทำให้ปัจจุบันมีนักท่องเที่ยวต่างชาติและนักท่องเที่ยวญี่ปุ่นเองมาเที่ยวที่เมืองโอตารุนี้ถึงปีละ 7 ล้านคน
น่าชื่นใจแทนคนญี่ปุ่นที่มีความคิดสร้างสรรค์ มีการทำงานจริงจังเป็นบูรณาการ ทั้งภาครัฐและเอกชน ไม่ใช่บูรณาการแต่ปากเหมือนบางประเทศ จนสามารถนำท่าเรือร้างที่มีแต่โกดัง
เก่าๆ ที่แสดงให้เห็นร่องรอยเมืองเก่า กับทรายที่ใช้ทำแก้วได้ มาปั้นแต่งด้วยปัญญาของคนญี่ปุ่นจนเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อก้องโลกได้
