ตามโบราณราชประเพณี การเป็นพระมหากษัตริย์โดยสมบูรณ์จะทรงรับการบรมราชาภิเษกเฉลิมพระปรมาภิไธยเป็นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว อันเป็นพระราชพิธีสำคัญยิ่ง แสดงให้เห็นถึงวัฒนธรรมอันงดงามและเป็นการเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ให้ทรงพระเกียรติยศสูงสุด สมกับที่ทรงเป็นพระมิ่งขวัญของปวงชนชาวไทย
การนี้ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกขึ้น ในระหว่างวันที่ 4-6 พฤษภาคม 2562 โดยทรงมีพระราชดำริว่า เป็นโอกาสอันควรที่จะได้ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามพระราชประเพณี เพื่อความเป็นสวัสดิมงคลของประเทศชาติ และราชอาณาจักรให้เป็นที่ชื่นชมยินดีของประชาชนผู้มีความหวังตั้งใจอยู่ทั่วกันนั้น
พระราชพิธีดังกล่าว นับได้ว่ามีรายละเอียดขั้นตอน เป็นการเฉพาะจำนวนมาก คณะกรรมการฝ่ายจัดพิธีการงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก จึงได้มอบหมายให้กระทรวงวัฒนธรรมจัดพิมพ์หนังสือ ประมวลองค์ความรู้ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก เผยแพร่แก่ประชาชน อำนวยประโยชน์ในการศึกษาเรียนรู้ จัดพิมพ์หนังสือ 4 เล่ม ประกอบด้วย
หนังสือพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ฉบับภาษาไทยและฉบับภาษาอังกฤษ จำนวน 2,000 เล่ม, หนังสือประมวลองค์ความรู้พระราชพิธีบรมราชาภิเษก จำนวน 3,000 เล่ม และหนังสือประมวลบทความเนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก สามารถดาวน์โหลดได้ที่เว็บไซต์ www.m-culture.go.th ของกระทรวงวัฒนธรรม
นายวิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี ในฐานะประธานกรรมการฝ่ายจัดพิธีการงานพระบรมราชาภิเษก กล่าวว่า พระราชพิธีบรมราชาภิเษกมิได้มีเพียงแค่การสวมเครื่องราชกกุธภัณฑ์ตามธรรมเนียมไทย ยังมีการเสด็จออกมหาสมาคม พระราชพิธีเฉลิมราชมณเฑียร การเฉลิมพระปรมาภิไธย หรือการสมโภชพระนามที่ได้ตั้งขึ้นใหม่ การเสด็จเลียบพระนครทางสถลมารค ให้ประชาชนได้เข้าเฝ้าฯ สองข้างทาง รวมไปถึงพิธีก่อนหน้าอันเกี่ยวกับน้ำ หนังสือเล่มนี้จึงเกิดขึ้นเพื่อทำความเข้าใจความศักดิ์สิทธิ์ของพิธี ที่ควรอ่านก่อนและหลังพิธีเพื่อความเข้าใจ เพื่อให้เข้าใจในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอย่างสมบูรณ์ ถูกต้องที่สุด
หนังสือเล่มแรก ได้แก่ “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” ที่จัดพิมพ์ขึ้นเป็นภาษาไทยและอังกฤษ ร้อยเรียงเนื้อหาที่อ่านง่าย เหมาะกับคนทั่วไป นับแต่ความเป็นมาของพระราชพิธีบรมราชาภิเษก อันเป็นพระราชประเพณีคู่สังคมไทย ที่ได้รับอิทธิพลจากคติอินเดีย ปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกหลักที่ 2 หรือจารึกวัดศรีชุม ขณะที่ ยุครัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดฯให้เรียบเรียง “ตำราราชาภิเษกครั้งกรุงศรีอยุธยาสำหรับหอหลวง” โดยถือเป็นตำราที่เก่าแก่ที่สุดที่ปรากฏหลักฐานในไทย
พร้อมกันนี้ยังได้นำขั้นตอน ลำดับพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ทั้ง 4 ขั้นตอน ได้แก่ การเตรียมพระราชพิธี พระราชพิธีเบื้องต้น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก และพระราชพิธีเบื้องปลาย มาอธิบาย
อาทิ การเตรียมน้ำอภิเษกและน้ำสรงพระมุรธาภิเษก จากแหล่งน้ำสำคัญต่างๆ ปรากฏหลักฐานว่าน้ำสรงพระมุรธาภิเษก ใช้น้ำจากสระเกษ สระแก้ว สระคงคา สระยมนา จ.สุพรรณบุรี และในช่วงรัตนโกสินทร์ ยังได้ใช้น้ำจากแม่น้ำสำคัญของประเทศ 5 สาย เรียกว่า เบญจสุทธิคงคา ได้แก่ แม่น้ำบางปะกง แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำราชบุรี และแม่น้ำเพชรบุรี, พิธีสรงพระมุรธาภิเษก หรือการรดน้ำที่พระเศียร และ พิธีถวายน้ำอภิเษกจากผู้แทนทั้ง 8 ทิศ ณ พระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ และเสด็จเลียบพระนคร
ภายในหนังสือยังได้อัญเชิญพระบรมฉายาลักษณ์ บูรพกษัตริย์ ในครั้งประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก อันเป็นภาพประวัติศาสตร์ของแผ่นดินไทยในแต่ละแผ่นดิน รวมทั้งเครื่องราชกกุธภัณฑ์ต่างๆ อาทิ พระมหาพิชัยมงกุฎ ที่มีน้ำหนักถึง 7.3 กิโลกรัม พระแสงขรรค์ชัยศรี และฉลองพระบาทเชิงงอน รวมไปถึงหมู่มหามณเฑียร มาให้ชมอีกด้วย
หนังสือเล่มต่อไป คือ ประมวลองค์ความรู้ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก นอกจากจะเผยแพร่องค์ความรู้ของพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว ที่สำคัญยังได้นำข้อมูลพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในสมัยรัตน
โกสินทร์ ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 9 ที่มีการประกอบพิธีมาแล้ว 11 ครั้ง พร้อมกำหนดการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โดยละเอียด ไปจนถึงพระสุพรรณบัฏจารึกพระปรมาภิไธย พระราชลัญจกร อันหาชมได้ยาก รวมทั้งภาพประทับใจที่สถิตในหัวใจคนไทย เมื่อพระองค์ และสมเด็จพระราชินี เสด็จออก ณ สีหบัญชร พระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประชาชนเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทถวายพระพรชัยมงคล
นอกจากข้อมูลประวัติศาสตร์แล้ว ยังยกข้อมูลความรู้ในแผ่นดินรัชกาลปัจจุบัน ถึงขั้นตอนการเตรียมพระราชพิธีและสถานที่ต่างๆ ที่ประชาชนจะได้เห็นในครั้งนี้ อาทิ หอพระธาตุมณเฑียร หอพระสุราลัยพิมาน พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร และพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท
เล่มสุดท้าย คือ หนังสือประมวลบทความเนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก รวมผลงานนักปราชญ์ราชบัณฑิตคนสำคัญ 6 เรื่อง ได้แก่ วินิจฉัยเรื่องเครื่องต้น, พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในรัชกาลที่ 2, พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในรัชกาลที่ 5 พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ, ตำราเครื่องต้นเครื่องทรงแต่โบราณ ตำราครั้งเก่าสมัยอยุธยา, เรื่องบรมราชาภิเษก และ The Old Siamese conception of the monachy พระนิพนธ์ของพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ในเนื้อหากระชับ ทั้งภาพประกอบอันหาชมได้ยาก
เป็นความรู้ที่ให้ประชาชนได้ซึมซับในพระราชพิธีอันสำคัญยิ่งของประวัติศาสตร์ไทยอย่างลึกซึ้ง
