นิทานสุภาษิตจีนที่ “เรียนไทยได้จีน” จะนำเสนอในฉบับนี้คือ 水能载舟亦能覆舟/水能載舟亦能覆舟 Shuǐ nénɡ zài zhōu yì nénɡ fù zhōu (ฉุ่ย เหนิง ไจ้ โจว อี้ เหนิง ฟู่ โจว ) โดย คำว่า 水shuǐ (ฉุ่ย) แปลว่าน้ำ 能 nénɡ (เหนิง) แปลว่าสามารถ 载/載 zài (ไจ้) แปลว่าบรรทุก 舟zhōu (โจว) แปลว่าเรือ 亦 yì (อี้) แปลว่าด้วย
ก็ยัง 覆fù (ฟู่) แปลว่าคว่ำ เมื่อนำมารวมกันหมายถึง น้ำสามารถพยุงเรือให้ลอยได้ก็สามารถคว่ำเรือให้จมได้ เป็นคำโบราณที่ไม่เชิงเป็นสุภาษิต แต่เป็นคำเตือนสติผู้นำ โดยเฉพาะผู้นำระดับประเทศ ผู้นำอยู่ได้ก็ด้วยประชาชนสนับสนุน และผู้นำก็ถูกเอาลงจากตำแหน่งได้ด้วยประชาชนเช่นเดียวกัน ที่มาของคำนี้จากเนื้อเรื่องในประวัติศาสตร์จีนตอนหนึ่งดังนี้
ในสมัยราชวงศ์ถังตอนต้น 唐朝 Tánɡ Cháo ถังเฉา การปกครองจีนเป็นไปอย่างราบรื่น ประเทศชาติเจริญรุ่งเรือง จนเป็นศูนย์กลางแทบจะทุกอย่างไปเลยทีเดียว โดยเฉพาะในช่วงการปกครองของจักรพรรดิถังไท่จง 唐太宗 (Tánɡ Tàizōnɡ) พระองค์ทรงมีพระปรีชาสามารถยิ่งในด้านการปกครอง ทำให้ยุคสมัยของพระองค์บ้านเมืองสงบสุข การพัฒนาประเทศเป็นไปอย่างราบรื่นและรอบด้าน พระองค์ทรงเอาใจใส่ต่อทุกข์สุขของข้าราชบริพารและไพร่ฟ้าประชาชนอย่างทั่วถึง ทำให้พระองค์ท่านได้รับการยกย่องสรรเสริญจากทุกแว่นแคว้น แต่ใครเลยจะรู้ได้ว่า กว่าที่พระองค์ท่านจะทำได้เช่นนี้ ต้องทรงลำบากแค่ไหน โดยมีเรื่องเล่าว่า ครั้งหนึ่งเมื่อทรงขึ้นครองราชย์นั้น พระองค์ทรงกลัดกลุ้มพระทัยยิ่งกับการกำกับดูและข้าราชบริพารทั้งหลาย เพราะพระองค์ทรงทราบดีว่า พวกขุนนางเหล่านั้นมีความภักดีต่อพระองค์แค่เพียงเปลือก ข้างในนั้นคงพร้อมจะเป็นกบฏต่อพระองค์ โชคดีที่พระองค์มีขุนนางใกล้ชิดคนหนึ่ง นามว่า เว่ย์เจิง 魏征 (Wèi Zhēnɡ) เว่ย์เจิงเป็นขุนนางที่ไม่เหมือนใคร เพราะคอยตักเตือนห้ามปรามจักรพรรดิในเรื่องที่ไม่ถูกต้อง แม้บางครั้งจะทำให้พระองค์ทรงกริ้ว แต่เว่ย์เจิงก็ไม่เคยกลัวพระอาญา จนจักรพรรดิไว้วางใจเขา วันหนึ่งจักรพรรดิถังไท่จงตรัสถามเว่ย์เจิงว่า ทำไมตั้งแต่บรรพกาลมา การชิงราชบัลลังก์มาเป็นของตนนั้นมันง่ายดาย แต่ทำไมการที่จะรักษามันไว้นั้นกลับยากยิ่งนัก เว่ย์เจิงจึงยกคำพูดของนักปราชญ์ยุครัฐศึกนามว่าสวินจื่อ 荀子(Xúnzi) มาอธิบายว่า ปราชญ์โบราณกล่าวว่า กษัตริย์ก็คือเรือ ประชาชนก็คือน้ำ ดังนั้นน้ำทำให้เรือลอยได้ ก็คว่ำเรือได้เช่นกัน ดังนั้นการรักษาราชบัลลังก์ให้ได้ ก็ต้องได้ใจข้าราชบริพารและไพร่ฟ้าประชาชน สิ่งสำคัญที่สุดคือเหล่าขุนนางในวังบางส่วนที่ยังไม่ได้ภักดีต่อพระองค์ พวกเขาก็คงหาโอกาสโค่นล้มอยู่ ดังนั้นเพื่อความมั่นคงปลอดภัยก็ต้องระวังพระองค์เอง และทำให้พวกเขาเหล่านั้นหันมาสนับสนุนพระองค์ด้วยความสุจริตใจ จักรพรรดิถังไท่จงฟังแล้ว ทรงชื่นชมคำชี้แนะของเว่ย์เจิง นับแต่นั้นพระองค์ทรงปกครองแผ่นดินด้วยความดี เปี่ยมไปด้วยทศพิธราชธรรม ทำให้ทั้งขุนนางและไพร่ฟ้าประชาชนรักใคร่และภักดีต่อพระองค์ แน่นอนว่าราชบัลลังก์นั้นก็มั่นคงไปด้วยเช่นกัน
ข้อคิดจากประโยคสุภาษิตนี้
成语比喻：事物用之得当则有利，反之必有弊害。
成語比喻：事物用之得當則有利，反之必有弊害。
Chénɡyǔ bǐyù：Shìwù yònɡ zhī dédànɡ zé yǒulì, fǎnzhī bì yǒu bìhài.
เฉิงยหวี่ ปี่ยวี่: ฉื้ออู้ ย่ง จือ เต๋อตั้ง เจ๋อ โหย่วลี่, ฝั่นจือ ปี้ โหย่ว ปี้ไห้
สุภาษิตเปรียบว่า สรรพสิ่งเมื่อใช้อย่างถูกต้องย่อมเกิดประโยชน์ หากตรงข้ามก็ย่อมก่อโทษได้เช่นกัน
ประโยคตัวอย่างที่ใช้สำนวนสุภาษิตนี้ เช่น
他是我们公司领导，他当然知道水能载舟,亦能覆舟的道理,但他就是做不到也放不下。
他是我們公司領導，他當然知道水能載舟,亦能覆舟的道理,但他就是做不到也放不下。
Tā shì wǒmen ɡōnɡsī lǐnɡdǎo, tā dānɡrán zhīdào shuǐ nénɡ zài zhōu, yì nénɡ fù zhōu de dàolǐ, dàn tā jiù shì zuò bú dào yě fànɡ búxià.
ทา ฉื้อ หวั่วเหมิน กงซือ หลิงเต่า, ทา ตังหราน จือเต้า ฉุ่ยเหนิงไจ้โจว อี้เหนิงฟู่โจว เตอะ เต้าหลี่, ตั้น ทา จิ้ว ฉื้อ จั้ว ปู๋ เต้า เหย่ ฟ่าง ปู๋ เซี่ย
เขาเป็นถึงผู้นำบริษัทของพวกเรา เขาย่อมรู้ดีถึงความหมายของคำว่าน้ำพยุงเรือได้ก็คว่ำเรือได้ แต่เขาก็ทำไม่ได้และปล่อยวางไม่ลง
ศูนย์ภาษาและวัฒนธรรมจีนสิรินธร
มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
