“มหาวิทยาลัยย่อมอุปมาประดุจบ่อน้ำบำบัดความกระหายของราษฎร ผู้สมัครแสวงหาความรู้อันเป็นสิทธิและโอกาสที่เขาควรมีควรได้ตามหลักแห่งเสรีภาพในการศึกษา”
นี่คือคำกล่าวของผู้ประศาสน์การ ม.ธรรมศาาสตร์ ศ.ดร. ปรีดี พนมยงค์ ในโอกาสการก่อตั้งมหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2477
แรกเริ่มมีชื่อว่า “มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง” (มธก.) โดยใช้มีชื่อภาษาอังกฤษว่า “University of Moral and Political Sciences” ด้วยความตั้งใจให้โอกาสแก่สามัญชนในการศึกษา “วิชาธรรมศาสตร์และการเมือง” เพื่อผลิตบุคลากรที่มีความรู้ในด้านกฎหมายการเมืองการปกครองเพื่อมารับใช้ประเทศชาติ ซึ่งเพิ่งเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตย จึงเลือกวันที่ 27 มิถุนายนเป็นวันสถาปนามหาวิทยาลัยโดยเหตุว่า วันที่ 27 มิถุนายน 2475 เป็นวันประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับแรกของประเทศไทย
ต่อมา เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2490 คณะรัฐประหาร ยึดอำนาจการปกครองประเทศ ด้วยเหตุผลทางการเมือง และการ ปกครอง ของคณะรัฐประหาร ทำให้ มหาวิทยาลัยได้รับผลกระทบ และถูกเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม บุคคลสำคัญของมหาวิทยาลัย ปรีดี พนมยงค์ ต้องลี้ภัย การเมืองไปอยู่ต่างประเทศ ชื่อมหาวิทยาลัยถูกตัดคำว่า”การเมือง” ออก เปลี่ยนเป็น “มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์”
นับตั้งแต่ พ.ศ. 2477
สำหรับที่ตั้งมหาวิทยาลัย ครั้งแรกใช้ตึกโรงเรียนกฎหมายเดิมที่เชิงสะพานผ่านฟ้าภิภพลีลา ต่อมาเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2478 มหาวิทยาลัยขอซื้อที่ดินบริเวณ ท่าพระจันทร์ ซึ่งเดิมเป็นที่ของทหาร และปรับปรุงอาคารเดิมพร้อมทั้งสร้างตึกโดม อันหมายถึงปัญญา และความเฉียบแหลม ต่อมาในปี พ.ศ.2518 ในยุคที่ศ. ดร.ป๋วย อึ๊งภากรณ์ เป็นอธิการบดี ได้มองเห็นว่าควรที่จะขยายการศึกษา ด้านวิทยาศาสตร์ในชั้น ปริญญาตรีเพิ่มขึ้น ทั้งนี้เพราะ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี มีส่วนสำคัญ ในการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาสังคมเช่นเดียวกับหลักสูตรทางสังคมศาสตร์ที่มีอยู่เดิม พื้นที่ธรรมศาสตร์ท่าพระจันทร์ไม่เพียงพอ จึงขยายออกไปที่รังสิต เรียกว่า มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิตดังที่รู้จักกันในทุกวันนี้
และต่อไปนี้ คือส่วนหนึ่งของเอกสารและภาพชุดประวัติศาสตร์ตลอด 82 ปีของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
ภาพส่วนหนึ่งจาก หอจดหมายเหตุและหอประวัติศาสตร์เกียรติยศแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
