| ที่มา | ภาพบางส่วน : มณเฑียร ชูเสือหึง |
|---|---|
| ผู้เขียน | ทีมข่าวการศึกษาฯ มติชน |
ภาพเขียนจิตรกรรม “ฉากบังเพลิง” และ “ผนังภายในพระที่นั่งทรงธรรม” ประกอบพระเมรุมาศในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ออกแบบโดยนายมณเฑียร ชูเสือหึง จิตรกรเชี่ยวชาญ สํานักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร เขียนสีโดยข้าราชการสำนักช่างสิบหมู่ จิตอาสา บุคลากรวิทยาลัยเพาะช่าง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ และวิทยาลัยช่างศิลป สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
“ฉากบังเพลิง” เป็นเครื่องกั้นทางขึ้นลงพระเมรุมาศ ติดไว้กับเสาทั้ง 4 ด้าน บริเวณบันไดขึ้นลงพระเมรุมาศ เพื่อไม่ให้เห็นการถวายพระเพลิงพระบรมศพ และใช้บังลม โดยในส่วนของพระเมรุมาศ รัชกาลที่ 9 ฉากบังเพลิง ประกอบด้วย 4 ด้านล้อมรอบพระจิตกาธาน ด้านหน้าและด้านหลังเขียนภาพจิตรกรรมที่แตกต่างกันโดยแนวคิดการออกแบบยึดคติความเชื่อตามหลักเทวนิยมที่ว่า พระมหากษัตริย์คือสมมุติเทพที่อวตารมาจากพระนารายณ์ ฉะนั้นการออกแบบฉากบังเพลิงจึงมีเรื่องราวเกี่ยวกับพระนารายณ์อวตาร 9 ปาง โดยปางที่ 9 คือ ในหลวง รัชกาลที่ 9 ที่ทรงประทับอยู่ในพระบรมโกศ
ส่วนพระนารายณ์อวตาร 8 ปาง ที่ปรากฏบนฉากบังเพลิง เป็นเรื่องราวพระนารายณ์อวตาร ฉบับพระราชนิพนธ์ ในรัชกาลที่ 6 ดังนี้ ทิศเหนือ ปางที่ 1 มัสยาอวตาร (ปลากรายทอง) ปางที่ 2 กูรมาวตาร (เต่า) ทิศตะวันออก ปางที่ 3 วราหาวตาร (หมูป่า) ปางที่ 4 นรสิงหาวตาร (นรสิงห์) ทิศใต้ ปางที่ 6 ปรศุรามาวตาร (พราหมณ์ปรศุราม หรือผู้ใช้ขวานเป็นอาวุธ) ปางที่ 7 รามาวตาร (พระรามในรามเกียรติ์) ทิศตะวันตก ปางที่ 8 กฤษณาวตาร (พระกฤษณะ) ปางที่ 10 กัลกยาวตาร (มนุษย์ขี่ม้าขาว)
ความพิเศษของภาพเขียนจิตรกรรมครั้งนี้ ได้อัญเชิญโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริของในหลวง รัชกาลที่ 9 ที่คัดสรรโครงการเด่นๆ 24 โครงการจากกว่า 4,000 โครงการ มาถ่ายทอดบนฉากบังเพลิง ตามหมวดดิน น้ำ ลม ไฟ โดยทิศเหนือ เป็นหมวดน้ำ ทิศตะวันออกเป็นหมวดดิน ทิศใต้เป็นหมวดไฟ และทิศตะวันตกเป็นหมวดลม
ส่วนด้านหลังของฉากบังเพลิงทั้ง 4 ด้าน มีลวดลายเหมือนกัน โดยมีพระปรมาภิไธยย่อ “ภปร” พุ่มมณฑาทิพย์สีทอง และด้านล่างเป็นดอกไม้มงคล
ส่วนภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนังภายในพระที่นั่งทรงธรรมทั้ง 3 ด้าน ถ่ายทอด “ศาสตร์พระราชา” ผ่านโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริของในหลวง รัชกาลที่ 9 จำนวน 46 โครงการ ภาพเขียนแต่ละด้านจะเรียงร้อยเรื่องราวต่อเนื่องกันไปทั้งผนังโดยไม่ซ้ำกัน
ผนังที่ 1 ตำแหน่งกลางของพระที่นั่งทรงธรรม แสดงเรื่องราวโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา และโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในพื้นที่กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล รวม 19 โครงการ
ผนังที่ 2 ตำแหน่งมุขด้านขวาของพระที่นั่งทรงธรรม แสดงเรื่องราวโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในพื้นที่ภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ รวม 13 โครงการ
และผนังที่ 3 ตำแหน่งมุขด้านซ้ายของพระที่นั่งทรงธรรม แสดงเรื่องราวโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ในพื้นที่ภาคกลาง และภาคใต้ รวม 14 โครงการ
ภาพเขียนจิตรกรรมฉากบังเพลิงและผนังพระที่นั่งทรงธรรม เป็นศิลปะขั้นสูง ที่จิตรกรบรรจงถ่ายทอดเรื่องราวผ่านลายเส้นและสีเพื่อให้วิจิตรงดงามและสมพระเกียรติอย่างสูงสุด…
