ยูเนสโกยกย่อง ‘สงกรานต์’ มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ไทยเฮจัดเฉลิมฉลองยิ่งใหญ่ 7 ธ.ค. ลานคนเมือง กทม. –วัดสุทัศน์
เมื่อวันที่ 6 ธันวาคม นายเสริมศักดิ์ พงษ์พานิช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) เปิดเผยว่า ตามที่องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรม แห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก จัดการประชุมคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ครั้งที่ 18 ณ เมืองคาเซเน สาธารณรัฐบอตสวานา
โดยมีวาระการพิจารณาประเพณีสงกรานต์ประเทศไทย ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ รัฐบาลมอบหมายให้นายโกวิท ผกามาศ อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนประเทศไทยเข้าร่วมการประชุมนั้น
ตนได้รับรายงานจาก สวธ. ว่า ประเพณีสงกรานต์ในประเทศไทยได้รับการยกย่อง จากยูเนสโก ว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ซึ่งถือเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของไทย รายการล่าสุดที่ได้รับการขึ้นทะเบียน
ทั้งนี้ ถือเป็นเรื่องที่น่ายินดีของคนไทยทั้งประเทศ และวันที่ 7 ธันวาคม เวลา 17.00 น. วธ. จะจัดงานฉลองสงกรานต์ มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ในโอกาสที่ยูเนสโกได้ประกาศขึ้นทะเบียน มรดกโลก ณ ลานคนเมือง ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร และวัดสุทัศนเทพวราราม โอกาสนี้นายเศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรี จะมาร่วมแสดงความยินดี และเป็นประธานเปิดงาน พร้อมด้วยคณะรัฐมนตรี ทูตานุทูต โดยจะมีพิธีสงน้ำพระพุทธสิหิงค์ จากนั้นนายกฯ พร้อมคณะจะเข้าร่วมขบวนแห่สงกรานต์ไปยังวัดสุทัศน์ฯ
“งานฉลองสงกรานต์ที่จะเกิดขึ้น เป็นการแสดงความพร้อมของประชาชนชาวไทยที่จะร่วมสืบสาน รักษาต่อยอดมรดกภูมิปัญญาอันทรงคุณค่าของไทยให้เกิดความยั่งยืน และเป็นการเผยแพร่ประเพณีสงกรานต์ของไทย ที่มีมาแต่โบราณ และเป็นประเพณีที่งดงาม สอดแทรกความอ่อนโยน เอื้ออาทร ความกตัญญู และเป็นประเพณีที่สนุกสนานรื่นเริงของคนไทยโดยใช้น้ำเป็นสื่อกลางเชื่อมความสัมพันในระดับครอบครัว ชุมชน และระดับประเทศ และเตรียมจะจัดงานสงกรานต์ในไทยกระหึ่มทั่วประเทศตั้งแต่วัดที่ 7 ธันวาคม จนสงกรานต์ปี 2567 เพื่อเป็นหมุดหมายด้านการท่องเที่ยวที่ทั่วโลกต้องเดินทางมาเล่นสงกรานต์ที่ประเทศไทย ช่วยสร้างงาน สร้างอาชีพ สร้างรายได้เข้าประเทศ”
“ถือเป็นเรื่องน่ายินดีที่ปีนี้ไทยมีมรดกโลกถึง 2 รายการ คือ เมืองโบราณศรีเทพ ที่ได้รับยกย่องเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม และล่าสุดยกย่อง ประเพณีสงกรานต์ในประเทศไทย เป็นมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ” นายเสริมศักดิ์กล่าว
ด้านนายโกวิท กล่าวว่า ที่ประชุมยูเนสโกมีวาระการพิจารณารวม 49 รายการ แบ่งเป็น รายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ ที่เข้าสู่บัญชีที่มีการกลั่นกรองแล้ว 45 รายการ ซึ่งรวมถึง วาระการพิจารณา สงกรานต์ของประเทศไทยด้วย
ขณะที่อีกส่วนเป็น รายการที่ต้องได้รับการสงวนรักษาอย่างเร่งด่วน 4 รายการ โดยประเทศไทย เข้าสู่การพิจารณา เป็นรายการที่ 3 โดยบรรยากาศการประชุมเป็นไปอย่างคึกคัก ท่ามกลางความลุ้นระทึกของคณะผู้แทนไทย ซึ่งคณะกรรมการได้พิจารณารายการนำเสนอของประเทศไทยโดยละเอียด ก่อนที่จะประกาศรับรองอย่างเป็นทางการ ให้ประเพณี สงกรานต์ประเทศไทย ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมวลมนุษยชาติ โดยมีผู้แทนจากประเทศต่างๆ ร่วมปรบมือแสดงความยินดี ต่อความสำเร็จของประเทศไทย
“นับเป็นเรื่องที่น่ายินดีและเป็นความสำเร็จของประเทศไทย ที่ สงกรานต์ในประเทศไทย ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียน ประเพณี เป็นภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมวลมนุษยชาติ โดยวธ. ได้ดำเนินการผ่านขั้นตอนในประเทศ และได้ยื่นเอกสารขอขึ้นทะเบียนต่อยูเนสโกตั้งแต่ปี พ.ศ. 2563 โดยกระบวนการจัดทำเอกสารขอขึ้นทะเบียน ได้ดำเนินการร่วมกับชุมชนผู้ถือครองและผู้ปฏิบัติ ตลอดจนผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วน และได้รับความยินยอมจากชุมชนไทยทุกทั่วประเทศ รวมถึงได้รับความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี ให้เสนอขอขึ้นทะเบียน เป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ซึ่งเป็นการเสนอขอขึ้นทะเบียนรายการโดยประเทศเดียว ทั้งนี้ก่อนการเข้าประชุม ประเทศไทยได้ตอบข้อซักถามเกี่ยวกับการข้อมูลนำเสนอได้ทั้งหมดเป็นอย่างดี รวมทั้งได้รับคำชื่นชมจากทางคณะกรรมการด้วย
อธิบดี สวธ. กล่าวด้วยว่า ประเทศไทยได้นำเสนอข้อมูลองค์ความรู้เกี่ยวกับประเพณีสงกรานต์ต่อที่ประชุม ดังนี้ สงกรานต์ เป็นประเพณีเก่าแก่ของไทยที่สืบทอดมาตั้งแต่สมัยโบราณ คำว่า “สงกรานต์” เป็นภาษาสันสกฤต แปลว่า การเคลื่อนที่ หรือการเคลื่อนย้าย หมายถึง การเคลื่อนย้ายของพระอาทิตย์จากราศีหนึ่งสู่ราศีหนึ่ง ช่วงเวลา สงกรานต์ของไทย เป็นช่วงที่พระอาทิตย์เคลื่อนย้ายจากราศีมีนสู่ราศีเมษ ดังนั้น จึงเป็นประเพณีการฉลองขึ้นปีใหม่ตามสุริยคติ
โดยทั่วไปมีกำหนด 3 วัน คือ วันที่ 13 เมษายน เป็นวันมหาสงกรานต์ เป็นวันที่พระอาทิตย์ก้าวเข้าสู่ ราศีเมษ และเป็นวันสิ้นปีเก่า วันที่ 14 เมษายน เป็นวันเนา ซึ่งเป็นวันที่เชื่อมต่อระหว่างปีเก่ากับปีใหม่ และวันที่ 15 เมษายน เป็นวันเถลิงศก หรือวันขึ้นปีใหม่
ประเพณีเทศกาลสงกรานต์ของไทย มีกิจกรรมที่ยึดถือแนวปฏิบัติที่สืบทอดกันมาหลายชั่วคน แตกต่างกัน ตามความเชื่อและแนวปฏิบัติของคนไทยแต่ละภูมิภาค โดยมีกิจกรรมที่สำคัญประกอบด้วย การชำระล้างความสกปรกและ ขับไล่สิ่งไม่ดีออกไป ได้แก่ การทำความสะอาดบ้านเรือน วัดวาอาราม ตลอดจนสาธารณสมบัติ ในบางถิ่นมีการ อาบนํ้าสระผมในลักษณะเป็นพิธีกรรม มีการนิมนต์ให้พระสงฆ์สวดมนต์ขับไล่สิ่งชั่วร้ายและเกิดสิริมงคล การไปวัดเพื่อแสดงคารวะต่อพระรัตนตรัย และทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว การแสดงคารวะหรือ ขออโหสิกรรม จากผู้อาวุโส หรือผู้มีพระคุณด้วยการมอบดอกไม้ เสื้อผ้าและนํ้าหอม รวมทั้งการแสดงความปรารถนาดีต่อกันด้วย การอวยพรและรดนํ้าดำหัว ตลอดจนการจัดกิจกรรมรื่นเริงสนุกสนาน มีการละเล่นของหนุ่มสาว
โดยบางท้องถิ่นจะทำความสะอาด สถานที่และจับจ่ายในวันที่ 13 วันที่ 14 เป็นวันสุกดิบ มีการทำอาหาร เพื่อเตรียมที่จะทำบุญ ส่วนวันที่ 15 เป็นการไปทำบุญที่วัด หลังจากนั้นก็ไปคารวะผู้ใหญ่ โดยการสาดนํ้าจะเริ่มตั้งแต่วันที่ 13-14 เมษายน บางแห่งอาจต่อเนื่อง ไปอีก 2-3 วัน
“สงกรานต์ ถือเป็นประเพณีที่งดงามมีคุณค่า สะท้อนถึงความเป็นไทย เป็นช่วงเวลาแห่งการรักษากายใจและ สิ่งแวดล้อม เป็นโอกาสของการแสดงความกตัญญูและความปรารถนาดีต่อผู้มีพระคุณ การแสดงความเอื้ออาทรต่อ ครอบครัว ญาติมิตรและชุมชน ขณะเดียวกัน เน้นความสำคัญของการใช้น้ำอย่างมีคุณค่า เน้นการรณรงค์ใช้น้ำหอม ไม่ใช้น้ำสกปรก มาสาดใส่กัน อีกทั้ง มีการประกาศวันสำคัญต่างๆ ที่มีความเกี่ยวเนื่องกับสงกรานต์ คือ วันขึ้นปีใหม่ไทย วันผู้สูงอายุ และวันครอบครัว
อย่างไรก็ตามจะมีการจัดทำแผนการดำเนินงานเฉลิมฉลองการขึ้นทะเบียน ตลอดทั้งปี 2567 มุ่งให้เกิดการสร้างคุณค่าทางสังคม และสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับประเทศไทย โดยเบื้องต้น สวธ. จะเป็นผู้นำการขับเคลื่อน เผยแพร่ สาระคุณค่า อัตลักษณ์ และความสำคัญของประเพณีสงกรานต์ และนำเข้าสู่ THACCA ของรัฐบาล อีกทั้งร่วมกับ ห้างสรรพสินค้าไอคอนสยามขับเคลื่อนการจัดประเพณีสงกรานต์ในปี 2567 เป็นต้น ” อธิบดี สวธ. กล่าว
