| ผู้เขียน | กำพล จำปาพันธ์ |
|---|
ถนนโรตีสายไหมกับอัตลักษณ์มุสลิมอยุธยา
“โรตีสายไหม” ของกินที่สร้างอัตลักษณ์ท้องถิ่นแก่อยุธยา เป็นที่รู้จักกันดีทั้งคนท้องถิ่นและนักท่องเที่ยว ทำขายกันริมถนน เช่น ถนนอู่ทองหน้าโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา, ถนนมิตรภาพ, ถนนบางไทร-บางปะหัน, ถนนอยุธยา-บางปะอิน, ถนนอยุธยา-เสนา, ถนนเลี่ยงเมืองสุพรรณ, ถนนอยุธยา-อ่างทอง, ถนนสายเอเชีย เป็นต้น
ความแพร่หลายของโรตีสายไหม ทำให้เกิดคำเรียกถนนเหล่านี้ในอยุธยาว่า “เส้นทางสายไหม” ล้อเลียนขำขันกับเส้นทางการค้าโบราณชื่อเดียวกัน
สำหรับประวัติความเป็นมาของโรตีสายไหมอยุธยานั้น จริงอยู่ว่ามิใช่ของกินเก่าแก่มีมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เพราะเพิ่งมีทำและขายทั่วไปในอยุธยา ก็หลังปี 2520 มานี้
และประวัติของโรตีสายไหมอยุธยาที่รับรู้กัน ก็จะเกี่ยวข้องกับเรื่องราวชีวิตของนายบังเปีย แสงอรุณ และครอบครัว ซึ่งเกี่ยวดองเป็นเครือญาติกับชาวโคราช เพราะภริยาบังเปียเป็นชาวโคราช แต่ไปได้สูตรการทำของกินชนิดนี้ มาจากเมื่อครั้งไปทำงานอยู่ที่อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี ก่อนกลับมาประกอบอาชีพทำมาหากินยังอยุธยา ซึ่งเป็นบ้านเกิด
นี่คือความรู้หนึ่งที่ผมเอง แม้จะศึกษาเรื่องอยุธยามาบ้าง ก็เพิ่งทราบจากรายงานของนักศึกษากลุ่มหนึ่งในรายวิชา “อยุธยาศึกษา” ของมหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา
อย่างไรก็ตาม หากเราไม่พิจารณาประวัติเรื่องราวที่มากไปกว่าเรื่องของบุคคล ก็จะไม่เห็นประเด็นความเกี่ยวโยงกับความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ของอยุธยา และไม่สามารถจะตอบคำถามได้ว่า เพราะเหตุใดโรตีสายไหมถึงกลายเป็นอาหารยอดนิยมจนถือเป็นอัตลักษณ์ท้องถิ่นประจำเมืองประวัติศาสตร์แห่งนี้
โรตีสายไหมเพิ่งมีในอยุธยาไม่นานก็จริง แต่คนมุสลิมและชุมชนมุสลิม เป็นชุมชนประวัติศาสตร์สำคัญของเมืองพระนครศรีอยุธยา ดังนั้น ที่มากกว่ารสชาติความอร่อยของอาหารการกินชนิดนี้ ก็คือเรื่องราวบทบาทตัวตนของคนมุสลิมในอยุธยา
อยุธยามิใช่แต่เมืองพุทธ เมืองไทย เหมือนอย่างที่หน่วยงานรัฐส่วนกลาง พากันมโนเพ้อพกไปโดยไม่ดูประวัติศาสตร์ หากแต่เป็นเมืองของชุมชนประวัติศาสตร์นานาชาติ คือมีหลายชนชาติ หลากหลายวัฒนธรรม อาศัยอยู่ร่วมกันในพื้นที่
ชุมชนชาวมุสลิมในอยุธยา ตั้งบ้านเรือนอยู่กระจายทั้งในและนอกเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา มีสุเหร่า มัสยิด และกุโบร์สำคัญหลายแห่ง อยุธยามิได้มีแต่วัดพุทธไทย โบสถ์คริสต์ก็มีอย่างสวยที่บ้านญวน เซนต์ยอแซฟ
เพราะโรตีสายไหมเป็นของเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดกับชุมชนชาวมุสลิมในอยุธยา จึงเป็นของสำคัญมีคุณค่าทางวัฒนธรรมที่แสดงออกถึงอัตลักษณ์ความเป็นเมืองประวัติศาสตร์นานาชาติของอยุธยา มิใช่ของแปลกปลอมเข้ามาในพื้นที่วัฒนธรรมประวัติศาสตร์แต่อย่างใด
ตรงข้ามการมองอยุธยาในฐานะพื้นที่ประวัติศาสตร์ชาติไทยต่างหากที่เป็นของแปลกปลอม ไม่มีอยู่จริงในประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยา
ดังนั้น ความพยายามที่จะไล่รื้อร้านค้าขายโรตีสายไหมให้หมดไปจากถนนสายต่างๆ ในอยุธยา เป็นสิ่งที่ไม่พึงกระทำ และโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับการกระทำที่อ้างความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ของอยุธยา
ข้อที่ว่าได้มีการจัดเตรียมพื้นที่ขายให้ โดยย้ายไปที่ศูนย์หลวงพ่อทวดนั้น ศูนย์ดังกล่าวอยู่ไกลออกไปถึงอำเภอมหาราช ในขณะที่โรตีสายไหม ลูกค้าหลักคือกลุ่มคนที่มาเที่ยวชมโบราณสถานในย่านเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา
สิ่งที่เราควรคำนึงมากกว่าความสะอาดหูตา ความสะดวกสบายของถนนหนทาง ความงดงามของสภาพแหล่งโบราณสถาน ก็คือวิถีชีวิตคนทำมาหากิน
ซึ่งความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ ก็ต้องคำนึงถึงหรือมีสิ่งนี้เป็นองค์ประกอบหลักสำคัญมิใช่หรอกหรือ?
