เมื่อวันที่ 27 กันยายน ที่มติชนอคาเดมี นิตยสารศิลปวัฒนธรรมจัดกิจกรรมเสวนา หัวข้อ ตามข้าหลวงไทย ไปย้าย ‘นครวัด’ โดย รศ.ดร.ศานติ ภักดีคำ ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และภาคีสมาชิกราชบัณฑิต ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ภายในงานมีการออกร้านจำหน่ายหนังสือ โดยมีผู้สนใจเลือกซื้อจำนวนมาก ทั้งนี้ รศ.ดร.ศานติกล่าวถึงประเด็นที่คนทั่วโลกรู้จักนครวัดเพราะอ็องรี มูโอต์ว่า ขึ้นอยู่กับว่า “ใคร” รู้จัก เพราะนครวัดไม่เคยหายไปจากการรับรู้ของคนกัมพูชา แต่คนนอกที่ไม่ใช่คนกัมพูชารู้จักนครวัดเนื่องจากอ็องรี มูโอต์เข้ามาสำรวจ จดบันทึก ต่อมามีการนำไปจัดพิมพ์ภายหลังมูโอต์เสียชีวิตแล้ว อาจกล่าวได้ว่ามูโอต์ทำให้คนรู้จักนครวัดอีกครั้งหนึ่ง ส่วนคนไทยรู้จักนครวัดและพระนครตั้งแต่สมัยสุโขทัยเป็นต้นมา โดยปรากฏในหลักฐาน จารึก และพงศาวดารต่างๆ
รศ.ดร.ศานติกล่าวว่า ชื่อ “นครวัด” เป็นชื่อที่ใช้ภายหลัง เดิมใช้พระพิษณุโลก อีกทั้งภายหลังยุคพระนคร เมื่อเริ่มสร้างนครวัด พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ทรงนับถือพระวิษณุ ทำให้พระนามหลังสวรรคตคือพระบาทบรมวิษณุโลก หรือพระบรมพิษณุโลก จากนั้นมีร่องรอยว่านครวัดถูกดัดแปลงกลายเป็นพุทธสถาน หรือวัด ซึ่งมีหลักฐานชัดเจนที่สุดในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เรื่อยมาถึงสมัยพระเจ้าชัยวรมันมันที่ 8 ก่อนเปลี่้ยนกลับเป็นฮินดู ภายหลังพระเจ้าศรินทรวรมัน พระราชบุตรเขยพระเจ้าชัยวรมันมันที่ 8 ขึ้นครองราชย์ ปรากฏหลักฐานว่าพระองค์นับถือพุทธเถรวาท มีการสร้างวัดแทนปราสาท มีการสร้างเจีดย์ วิหาร และเป็นไปได้ว่าตั้งแต่ช่วงนั้นเป็นต้นมา นครวัดกลายเป็นวัดจริงๆ ทำให้มีการสร้างวัดในนครวัด และที่เรียกว่านคร เพราะเป็นปราสาทมีกำแพงล้อมรอบเป็นเมือง
“ในยุครัตนโกสินทร์ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงสนพระราชหฤทัยเรื่องสถาปัตยกรรมโบราณ มีหลักฐานปรากฏว่า ในปี พ.ศ.2402 ทรงโปรดให้พระสุพรรณพิศาลออกไปเลือกหาปราสาทศิลาเมืองเขมรหลังเล็กๆ ที่พอจะรื้อมาปลูกไว้ในกรุงเทพฯ ที่วัดปุทมวนาราม และที่เขามหาสวรรค์ หรือเขาวัง จ.เพชรบุรี ไว้เป็นพระเกียรติยศ จากนั้นพระสุพรรณพิศาลพร้อมไพร่พลได้ลงมือรื้อปราสาท มีเขมรราว 300 คน ออกมาฆ่าข้าหลวงตายจำนวนมาก เมื่อ ร.4 ทรงทราบเรื่อง ทรงมีรับสั่งให้ชำระผู้ร้ายเหล่านั้น และให้เจ้าพระยาอภัยภูเบศร พร้อมพระยาอานุภาพไตรภพรื้อปราสาทมาให้พระองค์ให้ได้ จากนั้นเหล่าเสนาบดีเข้าชื่อกันทำเรื่องถวายให้พระองค์ทรงพระดำริอีกครั้ง ทรงทราบเรื่องแล้วรับสั่งให้งดรื้อ แต่ต้องจัดการผู้ร้ายเหล่านั้นให้ได้
“ภายหลังเรื่องนี้เผยแพร่ออกไป เกิดความสนใจในเมืองพระนคร ฝรั่งเศสให้ความสำคัญกับพื้นที่แถบนี้มากขึ้น และเข้ามาทำสนธิสัญญาเรื่องเขมรส่วนนอก แถบภาคใต้ของกัมพูชา กลายเป็นรัฐในอารักขาของฝรั่งเศส อย่างไรก็ตาม ปี 2410 ในหลวง ร.4 โปรดฯให้พระสามภพพ่ายไปถ่ายแบบปราสาทนครวัดเพื่อจำลองไว้ในกรุงเทพฯอีกครั้ง พระสามภพพ่ายได้ถ่ายรูปปราสาทและพระระเบียงกลับมา พระองค์จึงโปรดฯให้ช่างทำตามแบบจำลองขึ้นไว้ในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และเสร็จสิ้นลงในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมัยฉลองพระนครครบ 100 ปี” รศ.ดร.ศานติกล่าว
Live ศิลปวัฒนธรรมเสวนา “ตามข้าหลวงไทย ไปย้ายนครวัด” ช่วงที่ 1 ช่วงที่ 2
