งานชั้นเยี่ยมซึ่งถูกนักวิชาการการเมืองไทยทั้งในประเทศและทั่วโลก นำมาอ้างอิงตลอดเวลานับจากตีพิมพ์พากย์ไทยครั้งแรก 2526 จนปัจจุบัน ซึ่งตีพิมพ์เป็นครั้งที่ 5 แล้ว การเมืองระบบพ่อขุนอุปถัมภ์แบบเผด็จการ ที่ปรับปรุงจากวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกภาษาอังกฤษของมหาวิทยาลัยคอร์เนล โดยอาจารย์ ทักษ์ เฉลิมเตียรณ ชื่อ Thailand : the Politics of Despotic Paternalism เมื่อปี 2514 ทำให้งานชิ้นนี้กลายเป็นหลักในการอธิบายระบบและบทบาทตัวบุคคลในวงการเมืองไทยไปโดยปริยาย
เพียง 2 บทของตอนที่ 1 ว่าด้วยการเมืองไทยหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 และประสบการณ์การเมืองของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ก่อนรัฐประหาร 2500 ซึ่งบทแรกพูดถึงการกลับมาเป็นผู้นำทางการเมืองของคณะทหารหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กับบทที่ 2 พูดถึงสามทหารเสือ ที่จะเห็นชัดถึงบทบาทของ พล.ต.อ.เผ่า ศรียานนท์ ไปจนถึงการแตกคอกันระหว่างจอมพล ป. พิบูลสงคราม กับจอมพลสฤษดิ์ ผู้อ่านก็จะได้ภาพเต็มของการเมืองไทยขณะนั้นอย่างเข้าอกเข้าใจ
พอตอนที่ 2 ถึงรัฐบาลสมัยจอมพลสฤษดิ์ ตั้งแต่การแสวงความชอบธรรมทางการเมือง การใช้ระบบการปกครองแบบสฤษดิ์ และการเป็นผู้นำโดยอาศัยคุณสมบัติส่วนตัว ถึงการปรับปรุงประเทศและผลกระทบจากพลังการเมืองระหว่างประเทศ กระทั่งบทบาทของระบบราชการกับบทบาทของสถาบันพระมหากษัตริย์ จนสรุปด้วยเรื่องอื้อฉาว มรดกการเมืองของจอมพลสฤษดิ์ และการเมืองไทยหลัง 14 ตุลาคม 2516 ก็จะยิ่งเห็นว่า ทำไมการเมืองไทยจึงเดินมาถึงวันนี้
ยังมีภาคผนวกน่าสนใจอีก 3 เรื่อง การสร้างถนนตามโครงการระหว่างปี 2504-2513 เรื่องเพื่อคำบรรยายของชาติที่ครอบคลุมและกว้างขวางกว่า : ประวัติศาสตร์ไทยกับชาวจีน, อีสานกับรัฐชาติ และสุดท้าย เรื่องต่างมากกว่าเหมือน : ระบบพ่อขุนอุปถัมภ์แบบเผด็จการของสฤษดิ์ ธนะรัชต์ กับระบบล่อหลอกมวลชนอุปถัมภ์แบบอำนาจนิยมของทักษิณ ชินวัตร ต้องอ่านอย่างพิจารณา
หนังสือกว่า 500 หน้า ใช้ตัวอักษรละเอียดเก็บความยิบรอบด้าน พร้อมเชิงอรรถอ้างที่มาและภาพหาชมยากครบตามเนื้อหาเล่มนี้ เป็นหนังสือเปิดหูเปิดตาการเมืองไทยเล่มสำคัญ ซึ่งคนไทยไม่เพียงนักเรียนนักศึกษาจะพลาดไม่ได้เลย
อย่างน้อยคนญี่ปุ่นก็ได้อ่านแล้วตั้งแต่ปี 2532 เมื่อศาสตราจารย์ โยชิฟุมิ ทะมะดะ แห่งมหาวิทยาลัยเกียวโตแปลหลังจากหนังสือได้รับรางวัล ดิ โอฮิระ ไพรซ์ ในปี 2528
ส่วนพากย์ไทยอ่านสบายหายห่วงด้วยฝีมือแปลของ 3 อาจารย์ปริญญาเอกระดับรองศาสตราจารย์และผู้ช่วยศาสตราจารย์ พรรณี ฉัตรพลรักษ์ กับ ม.ร.ว.ประกายทอง สิริสุข และ ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์ อย่าลืมว่านี่คืองานชั้นเยี่ยมชิ้นหนึ่ง
…ต่อให้ไม่ใช่นักกลอน แต่อยากเชิญชวนให้นักอ่านได้พบกับ นิราศหนองคาย 1 ใน 100 หนังสือดีที่คนไทยต้องอ่าน เขียนโดย หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์) เข้มข้นจนกลายเป็นวรรณคดีที่ถูกสั่งเผามาก่อน เนื่องจากเนื้อหาที่นำไปสู่ความขัดแย้งในราชสำนัก (ซึ่งอธิบายอยู่ในภาคประวัติผู้เขียนแล้ว) หนังสือเล่มนี้เขียนขึ้นจากการตามกองทัพขึ้นไปปราบฮ่อที่หนองคาย บอกรายละเอียดที่พบเห็น ทั้งกระทบ ล้อเลียน เสียดสี จนเมื่อตีพิมพ์ในปี 2421 รัชกาลที่ 5 ทรงสั่งให้เก็บและเผาทำลาย ทั้งเฆี่ยนผู้เขียน 50 ที จำคุก 8 เดือน แต่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพเห็นคุณในรายละเอียดของเนื้อหา จึงให้ตัดแต่งข้อความที่กระทบผู้คนหรือที่ตลกโปกฮาออกเสีย เขียนเชื่อมใหม่ให้เข้ากัน จึงยังรักษาเนื้อใหญ่ใจความให้เห็น
หนังสือเล่มนี้จึงยังเหลือร่องรอยให้พิจารณาความระหว่างบรรทัด ให้อ่านสนุกจากอารมณ์ช่างค่อนของผู้เขียน ที่มองสภาพไพร่พล การบริหารจัดการกองทัพ จิตใจผู้คน เมื่อร้อยกว่าปีที่แล้วซึ่งหลายเรื่องไม่ผิดไปจากที่ยังปรากฏอยู่ปัจจุบันเลย
หนังสือนิราศปกแข็งเล่มนี้ ยังรวมวรรณคดีซึ่งมีปัญหามาก่อนอีก 5 เรื่อง ที่ภายหลังกลายเป็นงานทรงคุณค่าขึ้นมาได้ ไม่ว่า พระมะเหลเถไถ อารมณ์ขันศตวรรษที่แล้ว ซึ่งกระทบวรรณคดีในกรอบอย่างสำรวลความคิด อุณรุทร้อยเรื่อง กับฉากแปลงกายอันวิจิตรพิสดารว่าทำได้ไง แม้อาจมีผู้ติงว่าคิดไม่ยาก แต่ไม่ยากที่ทำได้ไม่ง่ายนี้ ยังไม่มีใครทำแข่ง หม่อมเป็ดสวรรค์ เพลงยาวเล่นเพื่อนสมัยโบราณของ คุณสุวรรณ เจ้าของพระมะเหลเถไถ พระอาการประชวรของกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ อีกเรื่องของคุณสุวรรณ ที่เขียนเพลงยาวบันทึกเรื่องในตำหนักกรมหมื่นอย่างมีชีวิตชีวา เห็นภาพแท้ระหว่างพระอาการที่ทรุดและดีขึ้นสลับกันไปของผู้เกี่ยวข้อง และรายละเอียดหลายประการในราชสำนักฝ่ายในที่น่ารู้
สุดท้ายคือ ระเด่นลันได ฝีปาก พระมหามนตรี (ทรัพย์) ที่ผู้อ่านมักนึกว่าเป็นเรื่องขบขัน ล้อเลียน แต่ผู้รู้ว่าเป็นเสมือนจดหมายเหตุสังคมส่วนหนึ่ง อ่านได้ทั้งสนุกสนานและได้ภาพอดีตที่ยังดูไม่ห่างไกล
ความจริงคนไทยมิใช่นักกลอนนอนเปล่าก็เศร้าใจ ดูภาพฝาผนังตรอกซอย หรือหลังรถบันทุกก็เห็นได้ ในคอมพิวเตอร์ก็มีเว็บบรรดานักกลอนนอนเขียนมากมาย หากมีโอกาสได้อ่านวรรณคดีเหล่านี้บ้าง จินตนาการแบบไทยๆ คงไปไกลโลดขึ้นอีก
…วรรณกรรมเยาวชนชั้นยอด ที่ผู้ใหญ่อ่านก็ยังน้ำตาคลอ อย่าว่าแต่เป็นหนังให้ซาบซึ้งประทับใจมาแล้ว ลอร์ดน้อยฟอนเติ้ลรอย ของ ฟรานเชส ฮอดจ์สัน เบอร์เนท ยังอยู่ยงมาหลายยุคสมัย พากย์ไทยเล่มนี้พิมพ์ครั้งที่ 8 แล้ว เป็นหนังสืออ่านนอกเวลาของนักเรียนไทยอีกด้วย เรื่องของทายาทขุนนางผู้สูงศักดิ์ที่เกิดจากความรักของพ่อซึ่งไม่สนใจบรรดาศักดิ์กับแม่สามัญชน เมื่อต้องสืบทอดภารกิจเชื้อสายจากปู่ผู้สูงส่ง เย่อหยิ่ง และเย็นชา
เรื่องกินใจจะเกิดขึ้นลักษณะไหน
…งานชั้นเยี่ยมอีกเล่มของนักเขียนอียิปต์และอาหรับคนแรกที่ได้รับรางวัลโนเบลเมื่อปี 2531 นากิบ มาห์ฟูซ รวมสามเรื่องสั้นขนาดยาว กลางฝูงหมา กับ ตามรอยตีน และ เพลงกล่อมผี งานน่าประทับใจของการเขียนถึงผู้คนตัวเอง ผ่านการหล่อหลอมและประสบการณ์ประวัติศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นสถานะของชนชั้นสูง หรือชนชั้นถูกกระทำ การก้าวล่วงเข้าไปในจิตใจผู้คนของผู้เขียนเห็นได้ชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ จากงานสามเรื่องที่ลำดับความคิดและเวลา คลี่คลายออกมาให้เห็นสิ่งที่ผู้เขียนต้องการสื่อ
…ชมัยภร แสงกระจ่าง ผู้สร้างงานเขียนมากมายหลายรูป ไม่ว่างานวิจารณ์ นิยาย บทกวี เรื่องสั้น เขียนถึงชีวิตง่ายๆ ของคนง่ายๆ ที่ตกในความยากลำบากของการยังชีวิตอยู่ใต้การครอบงำของความลำเค็ญ อันเนื่องมาจากอำนาจ อิทธิพลมืดดำร้อยแปดของรากเหง้าที่ไม่ยอมเน่าเปื่อยไปตามเวลา ดังนั้น เมื่อรวมเรื่องสั้น แม่มดในซอย เผยโฉมออกมา นักอ่านจึงอยากรู้ว่า ผู้เขียนคิดอะไร อยากรู้ว่าผู้เขียนยังวางความหวังและศรัทธาในมนุษย์ไว้หนักแน่นเช่นเดิมไหม ติดตามได้โดยพลัน
…เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับล่า 500 ปีมรณกาล เลโอนาร์โด ดา วินชี กับมรดกอัจฉริยะอันก้องโลก ความเรียงน่าอ่าน ภาพประกอบอัศจรรย์ตามบุคลิกหนังสือ พลิกอ่านเมื่อไหร่ยิ่งกว่าคุ้ม ยังมีเรื่องไมโครพลาสติก วิกฤตที่คุกคามชีวิตในมหาสมุทรที่ไม่เห็นกับตาจะไม่ตะลึงตกใจ หน่วยจู่โจมไฟป่าที่หาญสู้ไฟนรก ความหวังที่คนกับสัตว์ป่าอยู่ร่วมกันในอุทยานแห่งชาติ เรื่องที่เรียนรู้ด้วยได้ กับการแปรรูปหลังความตาย เถ้ากระดูกที่กลายเป็นเพชร อัดลงแผ่นเสียงส่วนตัว และส่งสู่อวกาศ ฯลฯ
เรื่องน่าอ่านทั้งนั้น
บรรณาลักษณ์
