ผ้าบาติกทรงสะสมในรัชกาลที่ 5 กับการค้นพบลายผ้า”สิริกิติ์”
ผ้าบาติก – ถูกยกให้เป็นมรดกสำคัญของโลกที่จับต้องไม่ได้ ด้วยมีความโดดเด่น เป็นเอกลักษณ์และมีกรรมวิธีในการผลิตที่ซับซ้อน ละเอียดอ่อน โดยเฉพาะ “สี” และ “ลวดลาย” ของผืนผ้าที่สามารถบอกเล่าเรื่องราวในหน้าประวัติศาสตร์ได้
พิพิธภัณฑ์ผ้าในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ จึงได้จัดแสดงนิทรรศการ “ผ้าบาติกในพระปิยมหาราช : สายสัมพันธ์สยามและชวา” เพื่อรำลึกถึงพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ในการเสด็จฯ ทอดพระเนตรการเขียนผ้าบาติก ครั้นเสด็จฯเยือนชวา 3 ครั้ง พระองค์ทรงมีผ้าบาติกทรงสะสม รวมทั้งสิ้นกว่า 300 ผืน ซึ่งล้วนแต่มีความงดงาม ทรงคุณค่าและหาชมได้ยากยิ่ง
การนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระบรมราชานุญาตให้พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ นำมาศึกษาค้นคว้าโดยการลงพื้นที่จริง และนำมาจัดนิทรรศการดังกล่าว โดยแบ่งออกเป็น 3 ชุดการจัดแสดง ชุดละประมาณ 40 ผืน
ท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ ทีขะระ ราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง กล่าวว่า หลังจัดแสดงชุดแรกในเดือนพฤศจิกายน 2561 พิพิธภัณฑ์ผ้าได้เปลี่ยนวัตถุจัดแสดงผ้าบาติกชุดเดิมออกและเปลี่ยนใหม่ทั้งหมด เป็นชุดที่ 2 ซึ่งไม่เคยจัดแสดงที่ไหนมาก่อน ประกอบด้วย ผ้าบาติกทรงสะสมใน ร.5 จำนวน 37 ผืน และไฮไลต์ ผ้าบาติกลายสิริกิติ์ ผ้าบาติกลายมิกาโด ซึ่งได้รับอิทธิพลมาจากญี่ปุ่น และผ้าโพกศีรษะเขียนทอง (ปราดา) ซึ่งสันนิษฐานว่าใช้เฉพาะในโอกาสพิเศษสำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า ด้วยพบเพียงหนึ่งผืนจากผ้าบาติกทรงสะสมทั้งหมด
ศาสตรัตน์ มัดดิน ภัณฑารักษ์ประจำนิทรรศการ ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า โรงเขียนผ้าบาติกเมื่อออกแบบและผลิตแล้วจะมีการบันทึกไว้เพื่อทำเป็นแคตตาล็อกให้ลูกค้าเลือก ระหว่างที่ลงพื้นที่ ณ โรงเขียนผ้าแห่งหนึ่ง เจ้าของร้านบอกว่ารู้หรือไม่ว่ามีผ้าบาติกลายสิริกิติ์อยู่ แต่การจะผลิตได้ต้องผ่านการขึ้นทะเบียนและมีการกำหนดคุณสมบัติเอาไว้ คณะทำงานจึงตื่นเต้นมากเพราะเป็นการค้นพบครั้งสำคัญด้วยไม่เคยมีข้อมูลมาก่อน ซึ่งโรงเขียนผ้าที่ให้ข้อมูลก็ได้ผลิต “ผ้านุ่ง (กายน์ ปันจัง) ลายสิริกิติ์” เพื่อมอบให้แก่พิพิธภัณฑ์ผ้านำมาจัดแสดงในนิทรรศการครั้งนี้ด้วย
สำหรับ ผ้าบาติกลายสิริกิติ์ ออกแบบขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง สื่อถึงพระสิริโฉม และพระจริยวัตรอันงดงาม เมื่อครั้งโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ไปทรงเยือนสาธารณรัฐอินโดนีเซียอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 8-16 กุมภาพันธ์ 2503
สะท้อนให้เห็นถึงสายสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นระหว่างไทยและอินโดนีเซีย ซึ่งในปี 2563 นี้ ยังครบรอบ 70 ปีแห่งการสถาปนาทางการทูตของทั้งสองประเทศด้วย
สามารถเข้าชมการจัดแสดงนิทรรศการ “ผ้าบาติกในพระปิยมหาราช : สายสัมพันธ์สยามและชวา” ชุดที่ 2 ได้ตั้งแต่วันนี้ เวลา 09.00-16.00 น. ทุกวัน ณ ห้องจัดแสดง 3-4 พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ ในพระบรมมหาราชวัง
