สํานักงานมรดกทางวัฒนธรรมแห่งจีน เผยแพร่ผลงานการค้นพบแหล่งโบราณคดีที่เป็นหลุมขนาดใหญ่อายุไม่น้อยกว่า 2,100 ปี ที่เมืองโบราณหลินจือ มณฑลซานตง ภายในบรรจุตุ๊กตาดินเผา จำลองเหล่าทหารทั้งกองทัพ รวมทั้งม้าศึกและค่ายพักสำหรับผู้นำกองทัพ แบบเดียวกับทหารดินเผาในสุสานจิ๋นซี หรือจักรพรรดิ ฉิน สื่อ หวงตี้ ซึ่งเป็นปฐมกษัตริย์ของจีน
ความแตกต่างอย่างสำคัญของกองทัพดินเผาใหม่นี้กับกองทัพจิ๋นซี ก็คือขนาดของทหารดินเผาในสุสานของจักรพรรดิพระองค์แรกของจีนนั้นมีขนาดเท่าคนจริง ในขณะที่กองทัพดินเผาใหม่นี้กลับมีขนาดเล็ก เหมือนจงใจย่อส่วนทั้งกองทัพลงมาเท่านั้นเอง นักโบราณคดีเชื่อว่าหลุมบรรจุทหารดินเผาที่พบใหม่นี้เป็นส่วนหนึ่งของสุสานขนาดใหญ่ ที่ไม่มีวันค้นพบได้อีกแล้วเพราะถูกการก่อสร้างทำลายไปแล้ว
รายงานการค้นพบซึ่งเดิมเผยแพร่เป็นภาษาจีนเมื่อปี 2016 ก่อนถูกแปลเป็นภาษาอังกฤษนำเสนอผ่านวารสารวิชาการของสำนักงานมรดกทางวัฒนธรรมของจีนเมื่อเร็วๆ นี้ ระบุว่า ภาพโดยรวมของหลุมนั้นสะท้อนการจัดตั้งค่ายทหารในแนวรบได้อย่างชัดเจน โดยทางด้านใต้ของหลุมเต็มไปด้วยรูปปั้นกองทหารม้าและรถศึก พร้อมกับรูปจำลองหอสังเกตการณ์ความสูง 140 เซนติเมตร ส่วนตอนกลางหลุม เป็นรูปปั้นเหล่าพลทหารเดินเท้าราว 300 ตัว ยืนระวังในท่าเตรียมพร้อม ในรูปขบวนที่จัดเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส ส่วนทางตอนเหนือสุดของหลุม เป็นแบบจำลองของสิ่งปลูกสร้างเป็นปะรำ เพื่อจัดแสดงการบันเทิงกล่อมขวัญทหาร มีทั้งรูปปั้นนักดนตรีและอื่นๆ อยู่ด้วย
ทีมนักโบราณคดีที่ลงสำรวจศึกษาแหล่งขุดค้นแห่งนี้ระบุว่า หลุมดังกล่าวน่าจะเป็นส่วนหนึ่งของสุสานบุคคลระดับสูง เพราะรถศึกก็ดี รวมไปถึงทหารม้าและพลเดินเท้าที่แปรขบวนเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสนั้น สงวนไว้สำหรับสุสานของบุคคลระดับเชื้อพระวงศ์ หรือบุคคลสำคัญชั้นสูง หรือระดับเจ้าชายในราชสำนัก นอกจากนั้น เมื่อพิจารณาถึงขนาดที่ย่อเล็กลง ช่วงอายุของแหล่งโบราณคดีและตำแหน่งที่ตั้งของหลุมแห่งนี้แล้ว น่าเชื่อว่า จุดนี้น่าจะเป็นส่วนหนึ่งของ สุสานเจ้าชายหลิว หง เจ้าชายแห่งแคว้นฉี ซึ่งเป็นราชบุตรของจักรพรรดิอู่ตี้ หรือ ฮั่นอู่ตี้ ซึ่งครองราชย์ในช่วงระหว่าง 141 ปีก่อนคริสตศักราชเรื่อยมาจนถึง 87 ปีก่อน ค.ศ.
หลิว หง ครองเมือง หลินจือ ซึ่งเป็นเมืองโบราณที่ตั้งอยู่ใกล้กับแหล่งขุดค้นที่พบกองทัพดินเผานี้ สิ้นพระชนม์เมื่อราว 110 ปีก่อน ค.ศ. “ตามบันทึกในประวัติศาสตร์ระบุเอาไว้ว่า หลิว หง ได้รับการอวยยศขึ้นเป็นเจ้าชายแห่งแคว้นฉี ตั้งแต่ยังเยาว์ แต่เสียชีวิตตั้งแต่อายุยังน้อยเช่นเดียวกันและไม่มีทายาทรับช่วงต่อแต่อย่างใด ตามบันทึกประวัติศาสตร์ของ ปัน กู่ นักประวัติศาสตร์ยุคโบราณชาวจีน ไม่นานก่อนที่หลิว หง จะเสียชีวิตลง ปรากฏดาวหางพาดผ่านท้องฟ้าจีน
ทีมศึกษาวิจัยระบุว่า เป็นไปได้ที่ยังคงหลงเหลือสถาปัตยกรรมอื่นๆ หรือเส้นทางที่เชื่อมต่อระหว่างหลุมที่พบใหม่นี้กับสุสานหลัก แต่ไม่มีทางที่จะค้นหาให้พบได้แล้ว แม้แต่ตัวสุสานหลักเองก็อาจถูกทำลายไปแล้ว ทั้งนี้ ผู้สูงอายุในบริเวณใกล้เคียงเคยให้ถ้อยคำต่อทีมสำรวจว่าใกล้จุดที่ตั้งของหลุมแห่งนี้เดิมเคยมีเนินดินสูง 4 เมตร แต่ถูกคนงานขุดทำลายและปรับพื้นที่ให้ราบเพื่อขยายเส้นทางรถไฟสาย เจียวหนาน-จี้หนาน
คำให้การดังกล่าวสอดคล้องกับภาพถ่ายทางอากาศที่ทางกองทัพอากาศญี่ปุ่นถ่ายพื้นที่บริเวณนี้ไว้ในปี 1938 เมื่อครั้งทำสงครามกับจีน แสดงให้เห็นเนินดินที่อาจเป็นสุสานเจ้าชายหลิวในบริเวณใกล้ทางรถไฟ
กองทัพดินเผานี้ เป็นตัวอย่างที่หลงเหลืออีกเพียงแห่งเดียวของตัวอย่างการสร้างสุสานจักรพรรดิโบราณ นอกเหนือจากที่เคยค้นพบในสุสานจิ๋นซี โดยที่หลังจากจิ๋นซีสิ้นพระชนม์ไม่นาน ราชวงศ์ฉิน ก็ล่มสลาย ราชวงศ์ฮั่น ขึ้นครองอำนาจแทน ผู้ปกครองและกษัตริย์ราชวงศ์ใหม่ยังคงก่อสร้างหลุมกลบฝังกองทัพดินเผาขึ้นไว้เพื่อกลบฝังพร้อมกับพระศพ แต่ทหารและองค์ประกอบทุกอย่างย่อขนาดเล็กลง แบบเดียวกับกองทัพดินเผาที่ค้นพบใหม่ ซึ่งแต่ละตัวมีความสูงระหว่าง 22-31 เซนติเมตรเท่านั้น
แหล่งโบราณคดีใหม่นี้ ค้นพบตั้งแต่หน้าหนาวของปี 2007 ระหว่างการก่อสร้าง ก่อนที่จะมีการลงพื้นที่สำรวจขุดค้นอย่างละเอียดโดยสำนักงานมรดกวัฒนธรรมจีนประจำเขตหลินจือ เมืองจือป๋อ มณฑลซานตงนั่นเอง
