วันที่ 23 มีนาคม นายวิมุติ วสะหลาย กรรมการวิชาการสมาคมดาราศาสตร์ไทย ได้ทำเอกสารถาม-ตอบ ทุกเรื่องของสถานีอวกาศเทียนกง 1 ของประเทศจีน ออกเผยแพร่ ผ่านทางเว็บไซต์ ของสมาคมดาราศาสตร์ไทย
ทุกคำถาม คำตอบ น่าสนใจอย่างยิ่ง
เทียนกง-1 คืออะไร?
เป็นสถานีอวกาศของจีน เป็นสถานีขนาดเล็ก หนัก 8,500 กิโลกรัม ยาว 10.5 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลาง 3.4 เมตร เทียนกง-1 เป็นสถานีอวกาศแห่งแรกของจีน ใช้เป็นสถานีนำร่องในการฝึกฝนและพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศต่าง ๆ เพื่อปูทางไปสู่การสร้างสถานีที่ใหญ่กว่าต่อไป
“เทียนกง” แปลว่าอะไร?
เทียนกง เขียนเป็นอักษรจีนว่า 天宫 แปลตรงตัวว่า วิมานสวรรค์
นอกจากเทียนกง-1 แล้ว จีนยังมีสถานีอื่นหรือไม่? ?
มีสถานี เทียนกง-2 ซึ่งขึ้นไปประจำอยู่ในวงโคจรแล้วตั้งแต่ปี 2559
วงโคจรของเทียนกง-1 อยู่สูงจากพื้นโลกเท่าใด?
ในภาวะปกติ เทียนกงจะอยู่สูงจากพื้นโลกประมาณ 390 กิโลเมตร แต่ขณะนี้ (ปลายเดือนมีนาคม) เทียนกง-1 อยู่สูงจากพื้นโลกประมาณ 230 กิโลเมตร และกำลังลดต่ำลงเรื่อย ๆ
เทียนกง-1 รองรับลูกเรือได้ครั้งละกี่คน?
ถ้านับจำนวนที่นอน ก็ถือว่ารับได้ 2 คน เพราะบนสถานีมีที่นอนสำหรับลูกเรือแค่สองคน แต่ภารกิจของเทียนกง-1 ก็เคยรองรับลูกเรือคราวละ 3 คนมาแล้ว โดยแบ่งหนึ่งคนไปหลับในยานเสินโจวที่เชื่อมต่ออยู่แทน
บนเทียนกง-1 มีส้วมไหม?
ไม่มี ลูกเรือที่ประจำอยู่บนสถานีต้องใช้ห้องส้วมของยานเสินโจวที่มาเชื่อมต่อกับสถานีแทน
เกิดความผิดปกติอะไรกับเทียนกง-1?
เมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2559 ทางการจีนได้ประกาศว่า สถานีภาคพื้นดินติดต่อกับสถานีเทียนกง-1 ไม่ได้ หมายความว่าเทียนกง-1 ลอยอยู่ในวงโคจรอย่างไร้การควบคุม และย่อมหมายความว่าจะตกสู่โลกโดยที่กำหนดเวลาและตำแหน่งตกไม่ได้
เหตุใดเมื่อไร้การควบคุมจึงต้องตก ไม่โคจรรอบโลกตลอดไปหรือ??
สถานีอวกาศโคจรรอบโลกในระดับต่ำ แม้จะถือว่าอยู่ในอวกาศแล้วแต่ก็ไม่ได้ว่างเปล่าเสียทีเดียว ที่ระดับนั้นยังมีบรรยากาศอยู่แม้จะเบาบาง ซึ่งในระยะยาวจะต้านให้สถานีอวกาศช้าลงและลดระดับความสูงลงทีละน้อยจนตกในที่สุด ดาวเทียมและสถานีอวกาศที่อยู่ในวงโคจรระดับต่ำจึงต้องมีการจุดจรวดเพื่อปรับวงโคจรอยู่เสมอ
เทียนกง-1 จะตกลงพื้นโลกเมื่อใด??
การประเมินล่าสุด (21 มีนาคม) เทียนกง-1 จะตกลงสู่พื้นโลกในวันที่ 1 เมษายน 2561 คลาดเคลื่อนไม่เกิน 4 วัน
เทียนกง-1 จะตกลงที่ใด??
ขณะนี้ (กลางเดือนมีนาคม) ยังเร็วเกินกว่าจะระบุได้ แม้แต่ก่อนการตกล่วงหน้าเพียงไม่กี่ชั่วโมง การระบุตำแหน่งที่ตกก็ยังคลาดเคลื่อนได้เป็นร้อยกิโลเมตร ดังนั้นหากถามตอนนี้ว่าตำแหน่งใดที่เทียนกง-1 มีโอกาสจะตก ก็ตอบได้ว่า แนวที่อยู่ระหว่างละติจูด 42.7 องศาใต้จนถึง 42.7 องศาเหนือ มีโอกาสที่เทียนกง-1 จะตกใส่ทั้งสิ้น
การตกสู่โลกของเทียนกง-1 เป็นอันตรายต่อมนุษย์หรือไม่?
สถานีอวกาศเคลื่อนที่ด้วยความเร็วสูง เมื่อตกลงสู่โลก จะเผาไหม้ไปในบรรยากาศเกือบทั้งหมด อาจเหลือตกลงถึงพื้นบ้าง ชิ้นส่วนเหล่านี้จะทำอันตรายต่อมนุษย์ได้ก็ต่อเมื่อเป็นชิ้นส่วนที่หนักแล้วตกใส่คนหรือบ้านเรือนเท่านั้น ซึ่งโอกาสเช่นนั้นเกิดขึ้นได้ยากมาก
นอกจากขนาดของชิ้นส่วนสถานีอวกาศจะเล็กมากจากการเผาไหม้ในบรรยากาศแล้ว ความเร็วยังจะลดลงไปอย่างมากจนกลายเป็นการตกอิสระ ซึ่งเป็นการลดความรุนแรงของการตกใส่ลงไปอีก
ในสถานีเทียนกง-1 มีสารเคมีที่จะทำอันตรายต่อผู้คนได้หรือไม่?
สารเคมีที่ถือได้ว่าอันตรายบนสถานีคือ เมทิลไฮดราซีน กับ ไดไนโตรเจนเททร็อกไซด์ ซึ่งเป็นเชื้อเพลิงและเป็นตัวออกซิไดซ์ที่ใช้ในจรวด แต่สารทั้งสองนี้เหลือเป็นปริมาณน้อย และจะเผาไหม้หมดระหว่างผ่านชั้นบรรยากาศ
นี่เป็นครั้งแรกที่มีสิ่งประดิษฐ์ของมนุษย์ตกสู่โลกแบบไร้การควบคุมหรือไม่?
ไม่ ในอดีตมีเหตุการณ์ทำนองนี้มาแล้วหลายครั้ง สถานีซัลยุตบางสถานีก็ตกใส่โลกอย่างไร้การควบคุม ชิ้นส่วนอะพอลโลหลายชิ้นที่หนักกว่าเทียนกงมากก็เคยถูกทิ้งใส่โลกอย่างไม่ระบุเป้าหมาย ทั้งหมดไม่เคยสร้างเสียหายหรือเป็นอันตรายต่อมนุษย์เลยแม้แต่ครั้งเดียว
ควรมีแผนอพยพผู้คนหรือไม่?
ไม่จำเป็น เพราะโอกาสใครจะได้รับอันตรายจากชิ้นส่วนเทียนกง-1 ตกใส่มีน้อยมาก การอพยพทำให้เกิดความโกลาหลซึ่งจะเป็นการเสี่ยงที่จะได้รับอันตรายมากกว่าการถูกชิ้นส่วนเทียนกง-1 ตกใส่เสียอีก
เคยมีคนถูกชิ้นส่วนดาวเทียมตกใส่หรือไม่?
เคยมีบันทึกเพียงหนึ่งครั้งเท่านั้น เป็นหญิงชาวอเมริกัน ถูกชิ้นส่วนของจรวดเดลตา 2 ตกใส่บ่า แต่ไม่ได้รับอันตรายเนื่องจากชิ้นส่วนนั้นเบามาก เจ้าตัวให้การว่า “นึกว่ามีใครขว้างกระป๋องโซดาเปล่าใส่”
จะติดตามตำแหน่งปัจจุบันของเทียนกง-1 ทางอินเทอร์เน็ตได้ที่ไหนบ้าง?
มีเว็บไซต์เกี่ยวกับการสังเกตดาวเทียมหลายแห่ง ที่รู้จักกันดีก็คือ heavens-above.com เพจที่เกี่ยวกับเทียนกง-1 โดยเฉพาะอยู่ที่ http://www.heavens-above.com/orbit.aspx?satid=37820
เรามองเห็นสถานีเทียนกง-1 ได้ด้วยตาเปล่าหรือไม่?
เห็นได้สบาย สถานีเทียนกง-1 มีขนาดใหญ่กว่าดาวเทียมทั่วไป จึงสว่างกว่าด้วย ช่วงที่สว่างที่สุดเทียนกง-1 อาจสว่างได้ถึง -3.5 เลยทีเดียว สว่างกว่าดาวพฤหัสบดีเสียอีก
