เมื่อวันที่16 พฤษภาคม ที่กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) กรุงเทพฯ พอช. ร่วมภาคี 9 หน่วยงาน จัดงานKick Off ปล่อยคาราวานทีมสำรวจข้อมูลประชากรคนไร้บ้านทั่วประเทศ ในการสำรวจข้อมูลประชากรคนไร้บ้านทั่วประเทศ เพื่อนำมาจัดทำระบบข้อมูลการวิจัยและการจัดการความรู้ สำหรับใช้เป็นแนวทางการพัฒนาที่อยู่อาศัยและคุณภาพชีวิตคนไร้บ้านอย่างยั่งยืน โดยมี นายไมตรี อินทุสุต ประธานกรรมการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) นางนภา เศรษฐกร อธิบดีกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ นางภรณี ภู่ประเสริฐ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ สสส. และนายสุชิน เอี่ยมอินทร์ นายกสมาคมคนไร้บ้าน เป็นประธาน มีผู้แทนจากหน่วยงานต่างๆ เข้าร่วมงานประมาณ 150 คน
ทั้งนี้ 9 หน่วยงานที่ร่วมเป็นภาคีความร่วมมือในการสำรวจสถานการณ์ประชากรคนไร้บ้าน และยกระดับการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนไร้บ้าน ทั้งระดับพื้นที่และระดับประเทศอย่างเป็นรูปธรรม ประกอบด้วย 1. สำนักงานปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ 2. กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ 3. กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น 4. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ 5. สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 6. สมาคมคนไร้บ้าน 7. มูลนิธิพัฒนาที่อยู่อาศัย 8. เครือข่ายสลัมสี่ภาค และ 9. สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) โดยได้มีการลงนามบันทึกความร่วมมือ เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2562 ที่ผ่านมา และดำเนิการสำรวจข้อมูลร่วมกันตั้งแต่เดือนเมษายนเป็นต้นมา ในระยะแรก 60 จังหวัด พบว่ามีคนไร้บ้านรวม 686 คน
ส่วนการปล่อยคาราวานในวันนี้จะดำเนินการสำรวจข้อมูลใน 16 จังหวัด ซึ่งกลุ่มคนไร้บ้านมีการเคลื่อนย้ายไปยังจังหวัดที่มีเส้นทางรถไฟเชื่อมต่อจากจังหวัดอื่น ประกอบด้วย กรุงเทพมหานคร ใน 41 เส้นทาง เชียงใหม่ ขอนแก่น นครราชสีมา อุดรธานี นครสวรรค์ กาญจนบุรี นครปฐม สมุทรสาคร นนทบุรี ปทุมธานี สมุทรปราการ สงขลา นครศรีธรรมราช ชลบุรี และสุราษฎร์ธานี
นายไมตรี อินทุสุต ประธานกรรมการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) กล่าวว่า ในเรื่องกลุ่มคนไร้บ้านนั้น คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2559 ให้กระทรวง พม.และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกันดำเนินโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่มคนไร้บ้าน โดยให้สร้างศูนย์พัฒนาและฟื้นฟูศักยภาพคนไร้บ้านใน 3 เมืองใหญ่ คือ กรุงเทพฯ เชียงใหม่ และขอนแก่น โดยมีเป้าหมายกลุ่มคนไร้บ้าน 698ราย ใช้งบประมาณรวม 118 ล้านบาทเศษ โดยกระทรวง พม.มอบหมายให้สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ ดำเนินการ ขณะนี้สร้างเสร็จแล้ว 2 แห่งที่กรุงเทพฯ และเชียงใหม่ ส่วนที่ขอนแก่นกำลังดำเนินการและได้จัดเพิ่มที่ปทุมธานีอีก 1 แห่งเพื่อให้ศูนย์เหล่านี้เป็นที่พักพิงชั่วคราวของคนไร้บ้าน โดยจะมีการส่งเสริมอาชีพ และพัฒนาคุณภาพชีวิต เพื่อให้คนไร้บ้านกลับคืนสู่สังคมได้
นางนภา เศรษฐกร อธิบดีกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กล่าวเพิ่มเติมว่า กรมได้ทำงานร่วมกับ พอช. อย่างใกล้ชิดและจากการดำเนินโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนไร้บ้านที่ผ่านมา พบว่า ยังมีกลุ่มคนไร้บ้านอีกจำนวนมากที่ยังขาดโอกาสในการพัฒนาคุณภาพชีวิต โดยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ตามสถานที่สาธารณะ กระจายอยู่ทั่วประเทศ ดังนั้นหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 9 หน่วยงานจึงได้ร่วมกันสำรวจข้อมูลประชากรคนไร้บ้านในเขตเทศบาลทั่วประเทศ รวมทั้งหมด 77จังหวัด โดยมีการปล่อยคาราวานเพื่อสำรวจข้อมูลเพิ่มเติมในวันนี้ เพื่อนำข้อมูลจากการสำรวจมาใช้เป็นฐานในการพัฒนาที่อยู่อาศัยและคุณภาพชีวิตคนไร้บ้านอย่างยั่งยืนต่อไป
นายสุชินทร์ เอี่ยมอินทร์ นายกสมาคมคนไร้บ้าน กล่าวว่า ที่มาของคนไร้บ้านมาจากหลายสาเหตุ บางคนมีปัญหากับครอบครัว มีโรคประจำตัว พิการ ครอบครัวรังเกียจ เป็นผู้สูงอายุไม่มีคนดูแล ตกงาน ไม่มีรายได้ ไม่มีเงินค่าเช่าบ้าน บางคนเพิ่งออกมาจากคุกไม่มีทางไป บางคนชอบอิสระ ไม่ชอบทำงาน ฯลฯ จึงต้องออกมาใช้ชีวิตเร่ร่อน ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ตามที่สาธารณะ เช่น ริมถนน สวนหย่อม สถานีรถไฟ ใต้สะพานลอย สถานีขนส่ง ฯลฯ ส่วนใหญ่มีรายได้จากการเก็บขยะรีไซเคิลต่างๆ เช่น ขวด กระป๋องเครื่องดื่ม เศษกระดาษ และมีปัญหาต่างๆ เช่น สุขภาพไม่ดี ไม่มีบัตรประชาชนหรือบัตรหาย เมื่อเจ็บป่วยไปหาหมอไม่ได้ ทำให้เข้าไม่ถึงสวัสดิการของรัฐ
“ถ้ามีการสำรวจข้อมูลคนไร้บ้านได้ทั่วประเทศก็จะดี จะได้เอาข้อมูลมาใช้แก้ไขปัญหา เพราะที่ผ่านมาเรามีแต่ข้อมูลเก่า ตัวเลขเก่า แต่ผมเชื่อว่าคนไร้บ้านทั่วประเทศคงจะมีเป็นหมื่นคน โดยเฉพาะช่วงที่เศรษฐกิจไม่ดี จะมีคนตกงานกลายมาเป็นคนไร้บ้านมากขึ้น โดยเฉพาะเดี๋ยวนี้คนไร้บ้านไม่ใช่จะมีแต่คนแก่เท่านั้น คนวัยทำงานก็ออกมาเป็นคนไร้บ้านมากขึ้น” นายกสมาคมคนไร้บ้านกล่าว
ปัจจุบันกระทรวงการพัฒนาสังคมฯ โดยพอช. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้สนับสนุนการจัดสร้าง “ศูนย์ฟื้นฟูและพัฒนาศักยภาพคนไร้บ้าน” คือ ที่เชียงใหม่ ก่อสร้างแล้วเสร็จเมื่อกลางปี 2561 สามารถรองรับคนไร้บ้านได้ประมาณ 50คน ทำให้คนไร้บ้านในจังหวัดเชียงใหม่มีที่พักพิง มีทั้งห้องพักส่วนตัวและห้องพักรวม มีการฝึกอาชีพต่างๆ ทำการเกษตร เลี้ยงไก่ ฯลฯ ส่วนที่ขอนแก่น กำลังดำเนินการก่อสร้าง นอกจากนี้ยังมีศูนย์พักคนไร้บ้าน สุวิทย์ วัดหนู เขตบางกอกน้อย, ศูนย์พักคนไร้บ้านตลิ่งชัน และโครงการบ้านหลังแรกของคนไร้บ้าน ที่ริมทางรถไฟย่านพุทธมณฑลสาย 2 ดำเนินงานโดยมูลนิธิพัฒนาที่อยู่อาศัยและเครือข่ายสลัม 4 ภาค
ทั้งนี้แผนงานการพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่มคนไร้บ้าน ถือเป็นส่วนหนึ่งของแผนแม่บทการพัฒนาที่อยู่อาศัยระยะ 20 ปี (พ.ศ.2560-2579) ของกระทรวงการพัฒนาสังคมฯ เพื่อใช้เป็นกรอบในการพัฒนาที่อยู่อาศัยระยะยาว และเสริมสร้างความมั่นคงด้านที่อยู่อาศัยของประชาชนทุกกลุ่มเป้าหมาย และครอบคลุมในทุกมิติ มีเป้าหมายทั้งหมดประมาณ 3 ล้านครัวเรือนเศษทั่วประเทศ โดยสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ รับผิดชอบประมาณ 1.05 ล้านครัวเรือน (บ้านมั่นคง บ้านพอเพียงชนบท คนไร้บ้าน ฯลฯ) ส่วนการเคหะแห่งชาติรับผิดชอบ 2.27 ล้านครัวเรือน (บ้านเอื้ออาทร บ้านการเคหะฯ)
