จังหวัดสกลนคร โดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) โรงเรียนวัดผนึก กำลังเริ่มต้นมาตรการลดการสูบบุหรี่ของประชาชนภายใต้การได้รับการสนับสนุนจากสำนักกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ผ่านภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง
นายเพียรชนะ สมบัติศรี อสม. รพ.สต.บ้านดอนยาวใหญ่ ต.จำปาทอง อ.วาริชภูมิ จ.สกลนครเปิดเผยถึงการสร้างความร่วมมือดังกล่าวว่า ได้เชิญทุกหน่วยงาน ทุกองค์กรในหมู่บ้าน มาหารือร่วมกันออกแบบวิธีการ ที่ช่วยกันลดจำนวนผู้สูบบุหรี่ว่าจะลดลงได้อย่างไร เช่น การเสนอให้ญาติโยมไม่ถวายบุหรี่ในวัด หรือให้โรงเรียนร่วมกับผู้นำชุมชน ในการรณรงค์ลดการสูบบุหรี่โดยใช้เยาวชนเป็นผู้ขับเคลื่อนงาน หรือมีเจ้าหน้าที่ตำรวจคอยให้ความรู้แก่นักเรียนในเรื่องของเหล้า บุหรี่ และยาเสพติดในทุกวันศุกร์ ซึ่งขั้นตอนการทำงานในแต่ละพื้นที่ จะมี อสม. เป็นทีมงานหลักคอยประสานงานกับฝ่ายต่างๆอย่างใกล้ชิด และเข้าถึงตัวประชาชนให้ได้มากที่สุด สร้างเครือข่ายให้เกิดขึ้นจริงในชุมชน ทั้งผู้ใหญ่บ้าน วัด โรงเรียน สถานีตำรวจ
นอกจากนี้ ยังทำบันทึกข้อตกลงความเข้าใจ หรือ MOU ร่วมกันจากทุกฝ่าย แบ่งบทบาทหน้าที่กันเป็นอย่างดี ซึ่งบุคคลทุกกลุ่มจะเข้ามามีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนงาน ทั้งเด็กนักเรียน แม่บ้าน เนื่องจากกลุ่มนี้จะคลุกคลีกับผู้ที่สูบบุหรี่ในบ้านเป็นประจำ ทำให้ช่วยลดจำนวนผู้สูบบุหรี่ได้อย่างมีนัยสำคัญเช่นกัน โดยขับเคลื่อนโครงการ 3 ล้าน 3 ปี เลิกบุหรี่ทั่วไทย เทิดไท้องค์ราชัน ด้วยการให้เด็กและเยาวชนได้ร่วมกันทำกิจกรรมเดินเพื่อรณรงค์การไม่สูบบุหรี่ ในวันที่ 31 พฤษภาคม พร้อมให้ผู้นำชุมชนได้ลงพื้นที่เพื่อเยี่ยมครอบครัวผู้สูบบุหรี่ หากพบว่ายังมีปัญหาไม่ดีขึ้น ก็จะส่งต่อมายัง อสม. เพื่อเข้ามาให้ความช่วยเหลือส่งต่อไปยังแพทย์ต่อไป
ทั้งนี้ จากการสำรวจในปี 2561 พบว่า รพ.สต.บ้านดอนยาวใหญ่ มีผู้สูบบุรี่ทั้งหมด 46 คน แต่เมื่อเข้าสู่ปี 2562 พบว่าจำนวนผู้สูบบุหรี่ลดลงเหลือ 35 คน ทำให้เป็นดัชนีสำคัญที่ทำให้เห็นว่า การสร้างเครือข่ายและข้อตกลงในชุมชน สามารถทำให้เกิดผลเป็นรูปธรรมได้อย่างแท้จริง
ขณะที่ นายชัยณรงค์ ศรีเชียงใหม่ ผู้อำนวยการ รพ.สต.จำปาทอง ต.หนองลาด อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร กล่าวว่า ได้จัดกิจกรรมป่าล้อมเมือง ให้ความรู้ ปลุกกระแส กระตุ้นให้คนในชุมชนลุกขึ้นมาต่อต้านเหล้าและบุหรี่ ให้ความรู้แก่บุคคลในกลุ่มต่าง ๆ อย่างครอบคลุม พร้อมกันนี้มีการจัดทำ “ธรรมนูญสุขภาพชุมชน” โดยลด ละ เลิกอบายมุขในงานบุญหรืองานศพในพื้นที่ และทำประชาคมติดป้ายร้านค้าที่ร่วมโครงการในการไม่ขายเหล้าและบุหรี่ให้กับเด็กและเยาวชนที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปีด้วย นอกจากในชุมชนแล้ว ภายในสังคมอีกแห่งหนึ่ง ซึ่งอยู่ในพื้นที่จำกัด แต่ยังพบการสูบบุหรี่เช่นกัน นั่นคือ ในเรือนจำ ที่ต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษ เนื่องจากมีผู้ต้องขังจำนวนมาก ที่มีพฤติกรรมการสูบบุหรี่ ดังนั้นการลดจำนวนผู้สูบบุหรี่และการสร้างสภาพแวดล้อมให้ปลอดบุหรี่ จึงต้องมีความแตกต่างจากพื้นที่ทั่วไป
นางอุไรวรรณ ไชยเชษฐ์ พยาบาลวิชาชีพชำนาญ ประจำการอยู่ที่เรือนจำจังหวัดสกลนคร เล่าถึงการดำเนินงานมาตรการเรือนจำปลอดบุหรี่ว่า จากการคัดกรองผู้ต้องขังด้วยการซักประวัติพบว่าส่วนใหญ่กว่าร้อยละ 80 มักจะสูบบุหรี่ก่อนที่จะเข้าเรือนจำอยู่แล้ว ซึ่งได้มีมาตรการรณรงค์ให้ผู้ต้องขังเลิกบุหรี่ได้อย่างสมัครใจ แต่ที่ผ่านมาไม่ได้ผลมากนัก เพราะผู้ต้องขังมองว่า บุหรี่เป็นเครื่องมือระบายความเครียด สร้างความผ่อนคลายได้ กรมราชทัณฑ์จึงได้ดำเนินการตามพระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบฉบับใหม่ ให้พื้นที่ของเรือนจำปลอดจากบุหรี่ 100% พร้อมสร้างสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการไม่สูบบุหรี่มากขึ้น เช่น มีลานกิจกรรมกีฬา ที่ทำให้ผู้ต้องขังได้ผ่อนคลายไม่คิดถึงการสูบบุหรี่ มีการจัดโซนสำหรับการสูบบุหรี่ พร้อมทั้งจัดการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ผลกระทบจากบุหรี่ และให้เจ้าหน้าที่เป็นตัวอย่างในการเลิกสูบบุหรี่ ซึ่งจากการดำเนินมาตรการดังกล่าวพบว่ามีผู้ต้องขังเลิกบุหรี่ได้อย่างยั่งยืน สุขภาพทั้งกายและใจดีขึ้น สภาพแวดล้อมน่าอยู่ ทำให้ในขณะนี้เรือนจำสกลนครที่มีผู้ต้องขังกว่า 2,800 คน กลายเป็นพื้นที่ปลอดบุหรี่ 100% พร้อมฝากถึงเรือนจำแห่งอื่นด้วยว่า หากไม่มีการจำหน่ายบุหรี่ในเรือนจำอย่างสิ้นเชิงแล้ว ผู้ต้องขังก็จะเลิกได้อย่างแน่นอน และยังต้องมีทีมงานที่คอยดูแลสุขภาพและให้กำลังใจในการเลิกบุหรี่ได้อีกด้วย
นี่คือพื้นที่ตัวอย่างสำหรับการดำเนินงานเพื่อลดอัตราการสูบบุหรี่ในระดับจังหวัด ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือกันเป็นเครือข่าย มีความจริงจังในการดำเนินงาน และที่สำคัญคือการให้ทุกคนในสังคมได้มีส่วนร่วม เพื่อช่วยให้เกิดมาตรการใหม่ๆ ที่จะลดจำนวนผู้สูบบุหรี่ให้ได้มากที่สุด
“สกลนคร” เป็นหนึ่งในหลายจังหวัดที่มีผลการดำเนินงานที่เป็นรูปธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องการบังคับใช้กฎหมาย และมีจุดแข็งในเชิงนโยบายระดับจังหวัด ที่เล็งเห็นความสำคัญของปัญหาที่เกิดจากการดื่มสุราและสูบบุหรี่ มีการบูรณาการงานร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐและเอกชน ในการสร้างกระแสและการบังคับใช้กฎหมายในงานบุญประเพณีประจำจังหวัดมาอย่างต่อเนื่อง โดยสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) ประสานความร่วมมือกับทีมสหวิชาชีพของจังหวัดสกลนคร ที่ประกอบไปด้วยสมาคมนักข่าวจังหวัดสกลนคร เจ้าหน้าที่ทหาร เจ้าหน้าที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เจ้าหน้าที่สรรพสามิต เจ้าหน้าที่ตำรวจ สถาบันการศึกษาทุกแห่งในจังหวัด ทำให้เกิดกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน และร่วมสร้างปรากฏการณ์งานแข่งขันเรือยาวและแห่ปราสาทผึ้ง ปลอดเหล้า บุหรี่ ปี 2562 ที่เกิดการร่วมมือกันออกตรวจตรา บังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง จับ และ ปรับ ผู้ที่ฝ่าฝืนในการขายเหล้า หรือสูบบุหรี่ในที่ห้ามสูบโดยไม่มีการเตือน พร้อมๆกับการรณรงค์สร้างความเข้าใจกับประชาชนและผู้ประกอบการผ่านสื่อสังคมออนไลน์ วิทยุ เสียงตามสาย พร้อมเดินรณรงค์ในพื้นที่จังหวัดสกลนครไปด้วยกัน
จากผลของความร่วมมือดังกล่าว ทำให้งานแข่งขันเรือยาวและแห่ปราสาทผึ้งประจำปีนี้ ผู้เข้าชม ที่มีทั้งเด็กเล็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ ที่มากันเป็นครอบครัว สามารถรับชมงานได้อย่างสบายใจ มีความสนุกสนาน โดยไม่ที่ต้องกังวลเรื่องของกลิ่นบุหรี่หรือผู้ที่ดื่มเหล้าเข้ามารบกวน พร้อมทั้งยังไม่เกิดการทะเลาะวิวาทเกิดขึ้นภายในงานอีกด้วย นับเป็นความสำเร็จของภาคีเครือข่ายในจังหวัดสกลนคร ที่สามารถทำให้เกิดผลในทางปฏิบัติได้จริง และกลายเป็นต้นแบบสำหรับจังหวัดอื่นๆ ในการดำเนินงานเพื่อให้งานบุญประเพณีแต่ละพื้นที่ ปลอดจากเหล้าและบุหรี่ได้อย่างสมบูรณ์อีกด้วย
