คณะกรรมการหมู่บ้าน เสมือนมีคณะรัฐมนตรีประจำหมู่บ้าน : ผดุง จิตเจือจุน
ประชาชนยังมีอีกมากที่สับสนในเรื่องคณะกรรมการหมู่บ้านที่มีอยู่ในหมู่บ้านที่ชาวบ้านจัดตั้งขึ้นเอง กับ คณะกรรมการหมู่บ้าน (กม.) ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่บ้าน ตาม พ.ร.บ. ซึ่งมีชื่อพ้องกัน แต่บทบาทหน้าที่ไม่เหมือนกัน และเป็นคณะกรรมการหมู่บ้านคนละคณะกัน
กล่าวคือ คณะกรรมการหมู่บ้านที่จัดตั้งขึ้นโดยมีกฎหมายรองรับ มีการเลือกตั้งโดยประชาชนในหมู่บ้าน มีผู้ใหญ่บ้านเป็นประธานโดยตำแหน่ง และมีอำนาจหน้าที่ในการบริหารงานและพัฒนาหมู่บ้านในขอบเขตที่กำหนดไว้ใน พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ พุทธศักราช 2457 ซึ่งหมู่บ้านหนึ่ง จะมีคณะกรรมการหมู่บ้านได้เพียงคณะเดียว
ส่วนคณะกรรมการหมู่บ้านในหมู่บ้านหนึ่งซึ่งอาจมีหลายคณะ เป็นคณะกรรมการหมู่บ้านที่ประชาชนในหมู่บ้านจัดสรร หรือบ้านเรือนที่อยู่ในพื้นที่ ซึ่งประชาชนจัดตั้งขึ้นมาเอง โดยไม่มีกฎหมายรับรอง เพื่อทำหน้าที่ดูแลช่วยเหลือชาวบ้านในเรื่อง น้ำ ไฟ ถนน น้ำท่วม ตลอดจนจัดงานปีใหม่ งานสงกรานต์ เป็นคณะกรรมการหมู่บ้านที่ไม่มีอำนาจหน้าที่ตามกฎหมาย เปรียบเสมือนยักษ์ ไม่มีกระบอง
ส่วนคณะกรรมการหมู่บ้าน หรือ กม. ถือกำเนิดขึ้นเป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ.2486 กระทรวงมหาดไทยได้มีการปรับปรุงแก้ไขโครงสร้างและอำนาจหน้าที่ของ กม. เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพปัจจุบันของสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป และได้ให้ความสำคัญถึงขนาดยกย่องคณะกรรมการหมู่บ้านว่าเป็นเสมือน “คณะรัฐมนตรีประจำหมู่บ้าน” โดยมีผู้ใหญ่บ้านเป็นนายกรัฐมนตรี และกรรมการหมู่บ้านเป็นรัฐมนตรี ที่มีอำนาจและหน้าที่ในการบริหารและพัฒนาหมู่บ้าน เปรียบเสมือนยักษ์ที่มีกระบอง
เนื่องจากวันที่ 9 มีนาคม 2563 ที่ผ่านมา เป็นวันคณะกรรมการหมู่บ้าน เพื่อให้มีการรำลึกถึงบทบาทความสำคัญของคณะกรรมการหมู่บ้าน
ดังนั้น ในปี 2563 กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยจึงได้กำหนดนโยบายให้ฝ่ายปกครองในพื้นที่ โดยผ่านโครงการสำคัญ 10 Flagships for DOPA Excellence 2020 โดยยึดประชาชนเป็นศูนย์กลางมีเป้าหมาย ซึ่งจะมีคณะกรรมการหมู่บ้านในพื้นที่เป็นตัวขับเคลื่อนภารกิจทุกโครงการอันเป็น 10 Flagships เพื่อประชาชน “ทุกข์น้อยลง สุขมากขึ้น”
นอกจากจะดำเนินการตามโครงการอันเป็น 10 Flagships ของกรมการปกครอง แล้วคณะกรรมการหมู่บ้าน ยังมีภาระหน้าที่มีบทบาทสำคัญยิ่งในการใส่ใจ ดูแลบำบัดทุกข์ บำรุงความสุขของประชาชนในหมู่บ้าน มีการประชุมคณะกรรมการหมู่บ้านเดือนละ 1 ครั้ง รวบรวมข้อมูลพื้นฐานของประชาชนในพื้นที่ และข้อมูลด้านอื่นๆ เพื่อใช้สำหรับอ้างอิงในการจัดทำแผนและโครงการพัฒนาหมู่บ้านให้สอดคล้องตรงความต้องการของชาวบ้าน
อีกทั้งต้องคอยสอดส่องดูแล ความสงบเรียบร้อยในหมู่บ้าน ป้องกันการระบาดของยาเสพติดในหมู่บ้าน ติดตามดูพฤติกรรมของเด็กและเยาวชนไม่ให้เกเร หนีโรงเรียน ไปมั่วสุมรวมตัวกันเพื่อไปประพฤติชั่ว รวมทั้งติดตามดูแลเด็กและเยาวชนที่กรมควบคุมความประพฤติส่งกลับมาอยู่กับครอบครัว มิให้กลับไปกระทำผิดซ้ำอีก ดูแลให้ประชาชนในหมู่บ้านอยู่กันอย่างสงบสุข ไม่ไห้มีการทะเลาะวิวาท หากมี ก็เข้าไปทำหน้าที่ระงับ ไกล่เกลี่ยให้เรื่องลงเอยจบด้วยดีที่หมู่บ้าน เป็นการสร้างบรรยากาศแห่งความปรองดองสมานฉันท์ให้เกิดขึ้นในหมู่บ้าน
ใส่ใจดูแลรักษา สาธารณะสมบัติแผ่นดินในหมู่บ้าน ถ้าพบเห็นท่อประปาแตก ไฟฟ้าดับ ถนนชำรุด ฝาท่อระบายน้ำพัง ต้องรีบแจ้งหน่วยงานที่รับผิดชอบเข้ามาแก้ไขซ่อมแซม รักษา คู คลอง ห้วย หนอง บึงหรือต้นน้ำลำธาร ให้สะอาด อย่าปล่อยให้ตื้นเขิน ทำการขุดลอกประจำ พิทักษ์รักษาสิ่งแวดล้อม ธรรมชาติต้นไม้ ภูเขา ให้อุดมสมบูรณ์อยู่เสมอ มิให้มีการบุกรุก โค่นไม้ ทำลายป่า และระวังไฟไหม้ป่า ปรับปรุงภูมิทัศน์ของหมู่บ้านให้ร่มรื่นงดงาม เจริญหูเจริญตา ตลอดเวลา
ทำหมู่บ้านให้เป็นหมู่บ้านศีล 5 เพื่อให้คนในหมู่บ้านละเลิก น้ำเมา อบายมุขทั้งหลายทั้งปวง ให้ชาวบ้านในหมู่บ้านประพฤติตนเป็นคนดีมีศีลธรรม และเปี่ยมคุณภาพ โดยนำ “บวร” คือ บ้าน(ครอบครัว) วัด และโรงเรียนรวมทั้งราชการ เอามาให้คนในหมู่บ้านยึดถือปฏิบัติตาม
การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก ช่วยให้ประชาชนมีงานทำ มีอาชีพ ไม่ให้ว่างงาน และนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ในหมู่บ้าน ให้ชาวบ้านเข้าใจในเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงและลงมือปฏิบัติ โดยมีคณะกรรมการหมู่บ้านเป็นพี่เลี้ยง ส่งเสริม คอยให้การสนับสนุน ในเรื่องความรู้ วิชา ตลอดจนการหาเงินทุนให้ชาวบ้านได้ลงมือประกอบอาชีพตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง สร้างผลิตภัณฑ์โอท็อป เป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนของหมู่บ้าน และสร้างตลาดชุมชนให้เป็นแหล่งขายผลิตภัณฑ์ในหมู่บ้าน
หมู่บ้านใด ที่มีพื้นที่งดงาม ธรรมชาติรังสรรค์ให้ มีทำเล เหมาะจะทำเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงนิเวศ คณะกรรมการหมู่บ้านต้องเข้าไปผลักดันให้เกิดเป็นแหล่งท่องเที่ยว เพื่อให้ชาวบ้านในละแวกพื้นที่ ได้มีรายได้จากงานบริการท่องเที่ยว มีงานทำ มีรายได้ในการขายสินค้าแก่นักท่องเที่ยว
คณะกรรมการหมู่บ้าน จะต้องรู้จักทำแผนพัฒนาหมู่บ้าน มีความรู้ในการเขียนเสนอแผนโครงการเพื่อดึงงบประมาณจากองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น หรือจากรัฐบาลเข้ามายังหมู่บ้าน เพื่อเป็นงบในการพัฒนาหมู่บ้าน และบำรุงรักษา ซึ่งหมู่บ้านใดได้คณะกรรมการหมู่บ้าน ที่มีความรู้ความสามารถ และตั้งใจทำงานอุทิศตนด้วยจิตอาสา ช่วยทำงานพัฒนาหมู่บ้านให้เจริญ ถือว่าเป็นความโชคดียิ่งกว่าถูกหวยรางวัลที่ 1
เนื่องจากงานในอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการหมู่บ้านยังมีอีกมากที่ได้กำหนดไว้ในระเบียบ ผู้เขียนเพียงหยิบยกงานบางด้าน ที่เห็นว่าคณะกรรมการหมู่บ้าน ควรนำมาจัดทำก่อน เพื่อให้ประชาชนในหมู่บ้าน “ทุกข์น้อยลง สุขมากขึ้น”
คณะกรรมการหมู่บ้าน ซึ่งมีผู้ใหญ่บ้าน เป็นประธานหมู่บ้านโดยตำแหน่ง จะเป็นส่วนหัวขบวนในการขับเคลื่อน ส่วนกรรมการที่อยู่ส่วนท้ายขบวน ก็จะขยับขับเคลื่อนตามไปด้วย จึงนับว่าผู้ใหญ่บ้านมีบทบาทสำคัญเป็นอย่างมากในการเป็นผู้นำทีมคณะกรรมการหมู่บ้านทำงานให้บรรลุเป้าหมาย ซึ่งการทำงานของคณะกรรมการหมู่บ้านจะเวิร์กหรือไม่ขึ้นอยู่กับผู้ใหญ่บ้านเป็นตัวจักรสำคัญในการขับเคลื่อน
ถ้าประธาน และกรรมการหมู่บ้าน มีวิสัยทัศน์ เป็นคนขยัน หมั่นประชุมกันเป็นเนื่องนิตย์ ใส่ใจดูแลทุกข์สุขของชาวบ้าน รับฟังปัญหาความเดือดร้อน ก็ถือว่าหมู่บ้านนั้น ได้รับโชค 2 ชั้น นอกจากได้ถูกหวยรางวัลที่ 1 แล้ว ยังได้คณะรัฐมนตรีที่ขยันงาน มาทำงานในหมู่บ้านด้วย
จากการเฝ้าติดตามการทำงานของคณะกรรมการหมู่บ้านด้วยการตามข่าวในโซเชียลออนไลน์ ในหน้าหนังสือพิมพ์ และในทีวีออนไลน์ ก็ขอชื่นชมที่ได้เห็นคณะกรรมการหมู่บ้านในหมู่บ้านในหลายหมู่บ้าน ได้ทำงานสมกับที่ชาวบ้านได้เลือกตั้งเข้ามาบริหารหมู่บ้าน มีผลงานหลายด้านเป็นที่ประจักษ์ออกมาเป็นรูปธรรม ไม่ว่าจะเป็นในด้านพัฒนาหมู่บ้านก้าวหน้า ในด้านเกษตรกรรมอินทรีย์ ที่ผลิตพืชผลที่ไร้สารเคมี
ทั้งการให้คำแนะนำชาวบ้านไม่ให้เผาตอซังข้าว ข้าวโพด ให้ไถกลบเป็นปุ๋ยเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อม นำชาวบ้านขุดคลอง ลอกสระน้ำและขุดบ่อแก้มลิง เพื่อรอกักน้ำฝนใช้ในยามแล้ง รวมทั้ง เฝ้าระวัง ดูแล มิให้คลองตื้นเขิน น้ำในคลองสกปรก ตลอดจนเป็นผู้นำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงให้ชาวบ้านนำไปปฏิบัติ จนเห็นผล ที่ชาวบ้านหลายครอบครัว พ้นจากความเป็นหนี้สิน มีที่ดินกลับคืนมาจากการไถ่ถอนจำนอง ช่วยให้ชาวบ้านในหมู่บ้านนั้น อยู่อย่างมีความสุขกับความพอเพียง
คณะกรรมการหมู่บ้านหลายแห่ง ยังเข้าไปสนับสนุนส่งเสริมให้ชาวบ้านสร้างผลิตภัณฑ์สินค้าโอท็อป ไม่ว่าจะเป็นเรื่องดอกไม้ประดิษฐ์, ผลิตภัณฑ์เครื่องหนัง, เครื่องจักสาน, เครื่องถมลงยา, ชุดถ้วยน้ำชารวมทั้งยาสมุนไพร เครื่องดื่มรังนก และข้าวหอมมะลิ เป็นสินค้าโอท็อปขึ้นชื่อลือชา จนเป็นสินค้าติดท็อปเท็น
ยังมีการเข้าไปให้การสนับสนุนชาวบ้านในหมู่บ้าน พัฒนาพื้นที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ที่สร้างรายได้แก่ชาวบ้านเป็นกอบเป็นกำ ช่วยให้ชาวบ้านมีงานทำ มีรายได้ จากการจำหน่ายสินค้า อาหารแก่นักท่องเที่ยวอีกด้วย
แต่ก็ยังมีคณะกรรมการหมู่บ้านหลายแห่ง ที่ยังไม่เสียสละ และทุ่มเทเวลาให้กับงานเต็มที่ โดยเฉพาะตัวประธานคณะกรรมการหมู่บ้าน ขาดวิสัยทัศน์ ไม่สนใจในการประชุม อาจเป็นเพราะกรรมการแต่ละคนที่ได้รับการเลือกตั้งเข้ามา ไม่มีจิตอาสาในการช่วยเหลือชุมชน คณะกรรมการที่ถูกเลือกเข้ามาเพราะเป็นญาติ พวกพ้องกัน
จึงเป็นปัญหาอุปสรรคในการทำงานของคณะกรรมการหมู่บ้านดังเกวียนมีโคลนติดล้อ
คณะกรรมการหมู่บ้านดังเกวียนโคลนติดล้อ จึงไม่ค่อยใส่ใจ ถือธุระไม่ใช่ ไม่มีความคิดความอ่านในการวางแผนที่จะขับเคลื่อนพัฒนาหมู่บ้านอย่างจริงจัง มีแต่เรียกประชุมคณะกรรมการหมู่บ้านให้เป็นไปตามระเบียบ เพื่อให้มีรายงานประชุมเสนอทางอำเภอ และเบิกเบี้ยประชุมเท่านั้น แต่ผลงานแทบไม่มีให้จับต้องได้เลย
ดังนั้น หมู่บ้านใด ได้คณะกรรมการที่ไม่ค่อยใส่ใจในการทำงาน ก็ถือว่าเป็นกรรมเวรของชาวบ้านในหมู่บ้านนั้นๆ ที่โชคร้ายได้คณะกรรมการหมู่บ้านเสมือนได้ขอนไม้ผุๆ หรือ Dead Wood ที่ชาวบ้านไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย มิหนำซ้ำกลับจะเป็นเครื่องชำรุดขัดขวางเป็นตัวถ่วงความเจริญในหมู่บ้านเสียอีก
ในช่วงนี้ เป็นช่วงที่คณะกรรมการหมู่บ้านทุกแห่ง สามารถขับเคลื่อนช่วยงานรัฐในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการเฝ้าระวัง ป้องกันการแพร่ระบาดเชื้อไวรัสโคโรนา หรือ โควิด-19 ติดตามผู้สงสัยจะติดเชื้อในหมู่บ้านนำตัวส่งเข้าโรงพยาบาลเพื่อรักษา และให้ความรู้แก่ชาวบ้านถึงวิธีการป้องกันและรักษาไวรัสนี้ด้วยการแนะนำให้ชาวบ้านสวมหน้ากาก ทานอาหารร้อน ช้อนกลาง หมั่นล้างมือบ่อยๆ จะเป็นการช่วยยับยั้งมิให้เชื้อระบาดแพร่หลายรุนแรงในหมู่บ้านได้
อากาศในช่วงนี้ร้อนมาก อาจเกิดอัคคีภัยไหม้บ้านเรือน ในหมู่บ้าน คณะกรรมการหมู่บ้านจะต้องจัดเวรยามเจ้าหน้าที่ หรือประชาชนที่มีจิตอาสา ทำหน้าที่ลาดตระเวนเฝ้าระวัง เรื่องฟืนไฟ มิให้เกิดไฟไหม้บ้านเรือน รวมทั้งตระเตรียมอุปกรณ์ในการใช้ดับเพลิงให้พร้อมในหมู่บ้าน ทั้งให้มีการซักซ้อมเจ้าหน้าที่และประชาชนจิตอาสา รู้จักการดับเพลิงอย่างถูกวิธี เมื่อเกิดไฟไหม้ก็สามารถจัดการดับไฟได้ทันท่วงที-โดยไม่ต้องรอรถดับเพลิงมาทำการดับเพลิง ซึ่งจะไม่ทันการณ์
ผดุง จิตเจือจุน
วุฒิอาสาธนาคารสมองจังหวัดสมุทรปราการ
เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่
