“อุโบสถและกุฏิเจ้าอาวาส” วัดดอนแย้ สงขลา สถาปัตยกรรมจีน สมัยสมเด็จพระนารายณ์อายุ 269 ปี
วัดดอนแย้ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย สร้างขึ้นตั้งแต่ประมาณ พ.ศ.2203 สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยา ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา พ.ศ. 2213 มีพระอุโบสถเก่าแก่ สร้างเมื่อ พ.ศ. 2296 เป็นสถาปัตยกรรมจีน หรือแบบเก๋งจีนมีกำแพงโดยรอบ โครงสร้างพระอุโบสถเป็นคอนกรีตผสมไม้ ขนาดยาว 13.80 เมตร กว้าง 8.00 เมตร ตัวอาคารมีลักษณะแบบสถาปัตยกรรมจีนประเพณี กรอบซุ้มช่องหน้าต่างทำเป็นอาคารจีนจำลอง ภายในพระอุโบสถมีพระพุทธรูปปางมารวิชัย 3 องค์ สภาพอาคารอยู่ในสภาพดียังคงใช้ประกอบพิธีสังฆกรรมตลอดมาจนถึงปัจจุบันนี้ เป็นโบราณสถานที่ทรงคุณค่าอยู่คู่กับวัดมา 269 ปี
ภายในวัดยังมีกุฏิเจ้าอาวาสที่เป็นสถาปัตยกรรมจีนอีกหนึ่งหลัง ที่สร้างใกล้เคียงกันมา แม้ว่าภายหลังจะมีการต่อเติม แต่ก็ยังยึดรูปแบบศิลปะจีนที่สวยงามเอาไว้
และโรงเรียนมหาวชิราวุธสงขลากำเนิดที่วัดดอนแย้เช่นกัน โดยผู้ก่อตั้งโรงเรียนนี้คือ มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ท่านเริ่มจัดตั้งโรงเรียนชั่วคราวที่ ศาลาการเปรียญวัดดอนแย้ เมื่อวันที่ 27 ต.ค. 39 เปิดการเรียนการสอนครั้งแรก ที่วัดดอนแย้ ย้ายไปอยู่ วัดกลางและไปอยู่วิเชียรชมและย้ายไปอยู่ที่ ถนนสะเดา ซึ่งเป็นที่ตั้งในปัจจุบัน
พระมหาโชคดี ปริปุณฺณสีโล เจ้าอาวาสวัดดอนแย้ กล่าวว่าอุโบสถหลังนี้สร้างมานานแล้ว แต่วัดสร้างมาเมื่อปี 2203 ที่มีเอกสารยืนยัน ถ้าถามว่าทำไมถึงสร้างอุโบสถรูปทรงนี้ ไม่รู้เหมือนกันเพราะสร้างในสมัยอยุธยา การสร้างเราไม่รู้จุดประสงค์ แต่ว่าใบพระราชทานวิสุงคามสีมา เขาบอกว่าสำนักพระพุทธศาสนายืนยันว่า วัดนี้สร้างเมื่อปี 2203 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา 2213
“ในส่วนการบูรณะตอนที่อาตมา มาอยู่ก็มีการบูรณะไป 1 ครั้งและมีการต่อเติมด้านหน้า สาเหตุที่ต้องต่อเติมด้านหน้าเนื่องจากเก๋งจีนไม่มี เชิงชาย เวลาฝนตก น้ำฝนมันจะสาดเข้ามาที่บานประตู เมื่อบานประตูถูกน้ำถูกฝนมันก็จะเปื่อยไปตามกาลเวลา จึงมีการต่อเติมเพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้น้ำ เข้ามาทางด้านหน้าอุโบสถ โดยยังคงรักษารูปทรงเดิมอยู่ทางด้านบริเวณพื้นในอุโบสถเมื่อก่อนต่ำกว่านี้ ที่บริเวณพระพุทธรูปได้มีการถมให้สูงขึ้นมาเพื่อไม่ให้น้ำท่วม อีกทั้งภายในมีความชื้น ที่มีส่วนให้พระพุทธรูปเกิดชำรุด
ในส่วนกุฏิเจ้าอาวาสก็ได้ทำการสร้างรุ่นเดียวกันกับอุโบสถแห่งนี้เป็นเก๋งจีนเป็นรูปทรงเดียวกันข้างในก็เป็นไม้แบบนี้ เวลาบูรณะก็เปลี่ยนกระเบื้องหลังคารุ่นเดียวกัน”พระมหาโชคดี กล่าว
เจ้าอาวาสวัดดอนแย้ กล่าวว่า วัดดอนแย้พยายามรักษาอุโบสถและกุฎิเจ้าอาวาสเอาไว้ตั้งแต่สร้างขึ้น มีการบูรณะเพียงแค่1-2 ครั้ง เพื่อให้อยู่ในสภาพที่แข็งแรงแต่ยังคงยึดโครงสร้างและสถาปัตยกรรมแบบเดิมเอาไว้ทั้งหมด เนื่องจากเป็นโบราณสถานที่เก่าแก่ที่หาชมได้ยาก
