พรุ่งนี้ 12 มกราคม 2566
ตรงกับวันคล้ายวันเกิดครบ 87 ปีของศิลปินหญิงคนสำคัญแห่งยุค
นาม ลาวัณย์ อุปอินทร์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ประจำพุทธศักราช 2559
คู่ชีวิตของ สมโภชน์ อุปอินทร์ สุนทรียศิลปินผู้ล่วงลับ ทิ้งไว้ซึ่งผลงานมากมาย ยังประโยชน์แก่วงการศิลปะร่วมสมัยในประเทศไทย รวมถึงอนุสรณ์สถานพฤษภาประชาธรรม สวนสันติพร ถนนราชดำเนิน อันเปี่ยมด้วยความหมาย
House of Upa-In คือบ้านของครอบครัวในย่านวังเดิมแสนสงบ เรียบง่าย และอบอุ่น ที่มี อิศร์ อุปอินทร์ เลือดเนื้อเชื้อไข ดูแลอย่างแข็งขัน เป็นพื้นที่เรียนรู้บ่มเพาะการเรียนรู้ตระหนักในคุณค่าของสุนทรียภาพทางด้านจิตรกรรมและทัศนศิลป์ ก่อเกิดแรงบันดาลใจ
นิทรรศการพิเศษ ‘La Famille De Lawan Upa-In’ ถูกจัดขึ้นเพื่อฉายภาพผลงานรูปเหมือนบุคคลในครอบครัว บอกเล่าเรื่องราวของชีวิตที่อบอวลด้วยความรัก ทั้งในศิลปะ และชีวิตในหลากหลายด้าน ตั้งแต่เมื่อครั้งยังเป็นนักศึกษา การเป็นศิลปินเขียนรูป และการก่อร่างสร้างครอบครัวของ 2 ศิลปินหนุ่มสาว สมโภชน์–ลาวัณย์
บ้านสีขาวหลังดีไซน์สะอาดตา ยังคงดูร่วมสมัย แม้เวลาล่วงผ่านมานานกว่า 40 ปี เก็บสะสมความทรงจำผ่านภาพวาด สิ่งละอันพันละน้อย สวนเขียวขจีและ
สตูดิโอวาดภาพ สดับฟังดนตรี เป็นพื้นที่สร้างสรรค์แรงบันดาลใจ ก่อเกิดผลงานมากมาย
ล่าสุด เมื่อต้นปี 2565 กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) กระทรวงวัฒนธรรม จัดงานเปิดบ้านศิลปินแห่งชาติ นั่นคือ บ้านอุปอินทร์ เลขที่ 8 ซอยวังเดิม 3 แขวงวัดอรุณ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร เพื่อสืบสาน พัฒนา ต่อยอด และเผยแพร่มรดกภูมิปัญญา สร้างเสริมทักษะและถ่ายทอดประสบการณ์
ย้อนกลับไปเมื่อ 12 มกราคม พ.ศ.2478 ลาวัณย์ ดาวราย เกิดที่กรุงเทพมหานคร เป็นนักเรียนศิลปะที่มีผลงานโดดเด่นมาตั้งแต่สมัยเป็นนักเรียนศิลปศึกษา เตรียมมหาวิทยาลัยศิลปากร หรือวิทยาลัยช่างศิลป ในปัจจุบัน
จบการศึกษาระดับปริญญาตรี ศิลปบัณฑิต (จิตรกรรม) คณะจิตรกรรมฯ มหาวิทยาลัยศิลปากร ระหว่างกำลังศึกษาอยู่ชั้นปีที่ 4 ได้รับการคัดเลือกให้เป็นผู้ช่วยของ ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี พ.ศ.2502 เข้ารับราชการเป็นอาจารย์สอนศิลปะที่คณะจิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ พ.ศ.2517 ย้ายไปสังกัดภาควิชาศิลปประยุกต์ คณะมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร จนกระทั่งเกษียณอายุราชการใน พ.ศ.2538
ลาวัณย์ ไม่ใช่เพียงศิลปิน หากแต่เป็น ‘นักวิชาการ’ ที่มีชีวิตเรียบง่าย งดงาม มีความเข้าใจลึกซึ้งในศิลปะ เป็นศิลปินที่สนใจ ‘เรื่องราวและเนื้อหา’ ของคน นี่เอง อาจเป็นที่มาของ ‘ภาพเหมือน’ ที่เต็มเปี่ยมด้วยจิตวิญญาณ ไม่ใช่แค่ความเหมือน ซึ่งหาได้ในภาพถ่าย แต่เป็นความเหมือนในตัวตน ในอารมณ์ ความรู้สึก และจิตวิญญาณ
ที่สำคัญยิ่ง คือเป็นศิลปินที่มีแนวคิด ‘ก้าวหน้า’ เป็น ‘ครู’ ที่มีจิตวิญญาณอย่างแท้จริง โดยสมาคมศิษย์เก่าศิลปศึกษา–ช่างศิลป์ ฉายภาพ
ใส่ใจแนะนำลูกศิษย์ด้วยความปรารถนาดี กิริยาวาจาสุภาพนุ่มนวล
ลูกศิษย์ลูกหาทุกรุ่นที่เคยได้เรียนกับอาจารย์ลาวัณย์ทุกคนล้วนรัก เคารพและชื่นชม แม้กระทั่งหลังเกษียณอายุราชการ ยังเป็นอาจารย์พิเศษที่มหาวิทยาลัยศิลปากร อย่างต่อเนื่องอีกนานนับสิบปี
ตอนหนึ่งของ คำประกาศเกียรติคุณ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) โดยกระทรวงวัฒนธรรม มีอยู่ว่า
นางลาวัณย์ อุปอินทร์ เป็นศิลปินและนักวิชาการที่มีชีวิตเรียบง่าย งดงาม มีความเข้าใจลึกซึ้งในเรื่องศิลปะ เป็นศิลปินที่สนใจเรื่องราวและเนื้อหาของคน มีความชํานาญในการเขียนภาพเหมือนบุคคลเป็นพิเศษอีกทั้งยังเป็นครูที่เสนอความรู้ความคิดทางด้านศิลปะต่อสาธารณชนในรูปแบบต่างๆ รวมทั้งสร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมและจัดแสดงนิทรรศการศิลปะอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
นอกจากนี้ ยังเป็นผู้ร่วมเคลื่อนไหวในกลุ่มแนวร่วมศิลปินและกลุ่มนักกิจกรรมทางสังคมและการเมือง ทําให้เป็นศิลปินที่มีบทบาทสําคัญในแวดวงสังคมของศิลปะและการเมือง กระทั่งได้รับการประกาศเกียรติคุณให้เป็นศิลปินเกียรติยศทัศนศิลป์ดีเด่นทางด้านสันติภาพ ประชาธิปไตยและความเป็นธรรม (รางวัลมนัส เศียรสิงห์ “แดง”) ตลอดจนผลงานสร้างสรรค์ได้รับรางวัลเกียรตินิยมอันดับ 3 เหรียญทองแดง ประเภทจิตรกรรม ในการแสดงศิลปกรรมแห่งชาติครั้งที่ 14 ได้รับพระราชทานปริญญาศิลปะดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์สาขาวิชาประยุกต์ศิลปศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร
นางลาวัณย์ อุปอินทร์ จึงได้รับการยกย่องเป็นศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) พุทธศักราช 2559
นับเป็นศิลปิน ‘แห่งชาติ’ หญิงที่เป็นแบบอย่างของการดำเนินชีวิตอันงดงาม
พรรณราย เรือนอินทร์