| ที่มา | ภาพบางส่วน : วีรยุทธ ไพศาลวิริยะกิจ, สมชาย บุญประเสริฐ |
|---|---|
| ผู้เขียน | ทีมข่าวการศึกษาฯ มติชน |
“สัตว์หิมพานต์” ประติมากรรมประดับตกแต่งรอบสระอโนดาต พระเมรุมาศในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช การออกแบบยึดตามคติไตรภูมิ โดยมีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลาง ล้อมรอบด้วยเขาสัตบริภัณฑ์ และสัตว์นานาพันธุ์
สัตว์หิมพานต์ ประดับพระเมรุมาศ รัชกาลที่ 9 จำนวน 120 ชิ้น มากกว่าพระเมรุ/พระเมรุมาศที่ผ่านๆ มา ประกอบด้วย ช้าง 10 หมู่ สิงห์ 4 ตระกูล ม้า 4 ตระกูล และโค 8 ตระกูล และสัตว์ผสม โดยในส่วนของช้าง 10 หมู่ ควบคุมการปั้นโดยนายประสิทธิ์ เอมทิม หัวหน้าสาขาประติมากรรมไทย ภาควิชาศิลปะประจำชาติ วิทยาลัยเพาะช่าง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล(มทร.)รัตนโกสินทร์ ส่วนสัตว์หิมพานต์ที่เหลือ ควบคุมการปั้นโดยนายสมชาย บุญประเสริฐ ช่างปั้นจังหวัดเพชรบุรี
สระอโนดาตด้านทิศเหนือ ประดับตกแต่งด้วยช้างตระกูลพรหมพงศ์ หรือตระกูลช้างที่กำเนิดจากเทวฤทธิ์ของพระพรหม จำนวน 10 หมู่ 30 เชือก ได้แก่ ฉัททันต์หัตถี อุโบสถหัตถี เหมหัตถี มงคลหัตถี คันธหัตถี ปิงคลหัตถี ดามพหัตถี บัณฑรหัตถี คังไคยหัตถี กาลวกหัตถี และสัตว์ผสมอีก 4 กลุ่ม ประกอบด้วย กรินทรปักษา (ช้างผสมนก) วารีกุญชร(ช้างผสมปลา โดยมีส่วนที่เป็นปลามากกว่าช้าง) กุญชรวารี (ช้างผสมปลาโดยมีส่วนที่เป็นช้างมากกว่าปลา) และสิงหกุญชร (ช้างผสมสิงห์) ช้างแต่ละเชือกอยู่ในท่านอน ลุก นั่ง ไม่ซ้ำกัน โดยประติมากรรมสัตว์หิมพานต์ จัดเป็นศิลปะร่วมสมัยประจำรัชกาลที่ 9 เนื่องจากมีการนำลักษณะของ “งาอ้อมจักรวาล” ของพระเศวตอดุลยเดชพาหนซึ่งเป็นช้างเผือกประจำรัชกาลที่ 9 มาใส่ในหมวดของ “อุโบสถหัตถี”
สระอโนดาตด้านทิศตะวันออก ตกแต่งด้วยสิงห์ 4 ตระกูล ได้แก่ ไกรสรราชสีห์ บันฑุราชสีห์ ติณสีหะ และกาฬสีหะ
สระอโนดาตด้านทิศใต้ ตกแต่งด้วยโค 8 ตระกูล ได้แก่ โคอุศุภราช โคกระบิล โคหา โคหงษ์ โคสีเมฆ โคสีทองแดง โคมีลายดุจเกล็ดปลา โคสีดั่งเสี้ยนโตนด
สระอโนดาตด้านทิศตก ตกแต่งด้วยม้า 4 ตระกูล ประกอบด้วย วลาหก อัสสาชาไนย สินธพ และอัศดร
นอกจากนี้ มีสัตว์หิมพานต์ที่เป็นสัตว์ผสมประดับสระอโนดาตด้านต่างๆ ได้แก่ กินรี กินนร เทพนรสิงห์ เทพนาคี หงษ์ นกทัณฑิมา หัสดีลิงค์ นกอรหันต์ วายุภักดิ์ การวิก พญานาค นาคปักษิณ เหราพต พานรมฤค มัจฉานุ ปลานิล อัสดรเหรา เหมราช ทักทอ คชสีห์ เทพนาคาหรือนาคแปลง ปักษาคาวี ปลากราย ปลาตะเพียน กิเลน สินธพนที ไกรสรคาวี สางแปลง กบิลปักษา สุบรรณเหรา สิงหสุบรรณ และอัศดรวิหค
ประติมากรรม “สัตว์หิมพานต์” ประดับรอบสระอโนดาต ประติมากรรังสรรค์ขึ้นอย่างวิจิตรตระการตาเพื่อให้พระเมรุมาศ รัชกาลที่ 9 วิจิตรงดงามและสมพระเกียรติที่สุด
