สุจิตต์ วงษ์เทศ : พระอินทร์ กับ พระราม ในสยามประเทศ

พระอินทร์ เป็นเทพเจ้าสูงสุดในอุดมการณ์ทางการเมืองการปกครองของไทย ตั้งแต่ยุคอยุธยา (หรือก่อนนั้น) เพราะไม่ขัดกับหลักการทางศาสนาผีที่เป็นความเชื่อดั้งเดิมซึ่งมีอยู่แล้ว คือ แถน

พระราม เป็นเทพเจ้าในพิธีกรรมทางศาสนาพราหมณ์ของราชอาณาจักร

ภายใน-ภายนอก

การเมืองการปกครองของไทยมีอุดมการณ์เคล้าคละปะปนกันอย่างน้อย 2 แบบ คือ แบบภายในกับแบบภายนอก

ดูจากโบสถ์ยุคอยุธยา ข้างในโบสถ์เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป แต่ข้างนอกมีหน้าบันสลักรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ

เสมือนพระนารายณ์ทำหน้าที่ผู้พิทักษ์พระพุทธเจ้า ทำนองเดียวกับนาคเป็นช่อฟ้าใบระกาบนหลังคาโบสถ์ปกป้องพระพุทธศาสนา

ภายใน อุดมการณ์ธรรมราชาอย่างศาสนาพุทธ ยกย่องพระอินทร์

ภายนอก อุดมการณ์เทวราชาอย่างศาสนาพราหมณ์ ยกย่องพระนารายณ์ (อวตารเป็นพระราม) รวมทั้งพระศิวะ และพระพรหม

โองการแช่งน้ำ

โองการแช่งน้ำ แต่งด้วยสำนึกยกย่องพระอินทร์เป็นใหญ่

เมื่อไฟบรรลัยกัลป์ไหม้ล้างโลก จนไตรตรึงษ์เป็นเถ้าถ่าน หลังฝนตกดับไฟก็เกิดจักรวาลใหม่ เริ่มด้วยเกิดสวรรค์ของพระอินทร์ เกิดเขาพระสุเมรุ แล้วก็เกิดเรือนของพระอินทร์ (หมายถึงวิมาน)

แต่ตอนเริ่มโองการฯ แต่งสรรเสริญมหาเทพ 3 องค์ ได้แก่ พระนารายณ์, พระศิวะ, พระพรหม

อินทราภิเษก

พระราชพิธีอินทราภิเษก ต้องตั้งเขาพระสุเมรุ มีพระอินทร์อยู่บนจอมเขา ส่วนพระนารายณ์บรรทมสินธุ์อยู่ตีนเขา

พระอิศวรอยู่เขาไกรลาสเป็นบริวารพระอินทร์

อินทร์กับราม

การปะปนกันของธรรมราชากับเทวราชา จิตร ภูมิศักดิ์ เคยอธิบายไว้ (ก่อน พ.ศ.2509) ว่าสืบเนื่องจากประเพณีของตระกูลอินทร์กับตระกูลราม

ตระกูลอินทร์ คนชั้นนำมาจากประเพณีนายบ้านหรือแก่บ้าน ในระบบความสัมพันธ์แบบเครือญาติ มีชื่อตำแหน่งว่า อินทราชา, บรมราชา

มีศูนย์กลางอยู่เมืองสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) ทางฟากตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยาโดยคนพูดตระกูลภาษาไต-ไท สำเนียงลาว (ปัจจุบันเรียกเหน่อ) เป็นกลุ่มคนเล่าเรื่อง ท้าวอู่ทองสร้างอยุธยา นิยมสร้างเจดีย์ภูเขาทอง (คือเขาพระสุเมรุ)

ตระกูลราม คนชั้นนำมาจากผู้พิชิต ที่ยกตนเป็นนายกับข้าทาสบริวาร มีชื่อตำแหน่งว่า รามาธิบดี, รามราชา มีศูนย์กลางอยู่เมืองละโว้ (ลพบุรี) ฟากตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา เดิมพูดภาษาเขมร

เป็นกลุ่มคนเล่าเรื่องท้าวโคตรบอง, พระยาแกรก นิยมสร้างปราสาทยอดปรางค์ เช่น วิษณุโลก (นครวัด)

พระอินทร์กับพระราม

ยุคอยุธยา พระเจ้าแผ่นดินมีพระนามทางการว่า รามาธิบดี เพื่อแสดงความเป็นพระราม หมายถึง อวตารของพระนารายณ์

แต่อุดมการณ์ภายในล้วนแสดงความเป็นพระอินทร์ ผู้บันดาลน้ำฟ้าน้ำฝน ข้าวปลาอาหาร ความอุดมสมบูรณ์ โดยดูจากพระราชพิธีสิบสองเดือน

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่