| ที่มา | มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | มนต์ทิพย์ ธานะสุข |
มีการตั้งข้อสังเกตว่าญี่ปุ่นและจีน สองชาติเศรษฐกิจยักษ์ใหญ่สุดแห่งซีกโลกตะวันออก มีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงในแทบจะทุกด้าน แต่มีสองสิ่งที่สองประเทศนี้มีเหมือนกันคือมีร้านสะดวกซื้อจำนวนมากและกระตือรือร้นที่จะนำเครื่องจักรมาใช้แทนแรงงานคนในระบบการทำงาน จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่ทั้งญี่ปุ่นและจีนจะขับเคลื่อนสองสิ่งนี้ควบคู่กันไปเป็นธุรกิจร้านสะดวกซื้อระบบอัตโนมัติที่ใช้แรงงานคนน้อยมากหรือไม่มีเลย!
แม้ลักษณะธุรกิจในสองประเทศนี้จะมีความคล้ายคลึงกัน แต่กลับมีเหตุผลแตกต่างกัน โดยเหตุผลหลักใหญ่ในจีนที่มีร้านค้าร้านสะดวกซื้อปลอดพนักงานแคชเชียร์มากขึ้น เหตุเพราะถูกธุรกิจค้าปลีกในโลกออนไลน์แย่งชิงตลาดไป ส่วนเหตุผลสำคัญของญี่ปุ่นคือการพยายามรับมือกับภาวะขาดแคลนแรงงานอย่างหนักที่เป็นผลจากปัญหาการเป็นสังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มที่ของญี่ปุ่นเองที่ทำให้ขาดแคลนแรงงาน
ข้อดีประการหนึ่งของร้านค้าอัตโนมัติหรือร้านสะดวกซื้อปลอดแคชเชียร์ คือช่วยลดต้นทุนค่าจ้างแรงงาน ประหยัดเวลา ใช้พื้นที่น้อย และที่สำคัญยังช่วยป้องกันความเสี่ยงที่ธนบัตรปลอมจะเล็ดลอดเข้าร้านได้ด้วย
ข้อมูลของบริษัทวิจัยในจีนระบุว่า ปัจจุบันในจีนมีร้านสะดวกซื้อตั้งกระจายอยู่ทั่วประเทศราว 100,000 แห่ง ส่วนใหญ่อยู่ในเมืองใหญ่ แต่คาดว่าตลาดร้านค้าปลีกในจีนจะขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็วจนอาจมีมูลค่าสูงถึง 950,000 ล้านหยวนในปีค.ศ.2022 จากที่ในปี 2017 มูลค่าตลาดค้าปลีกในจีนเติบโตอยู่ที่เพียง 10,000 ล้านหยวน แต่ขณะนี้จีนกำลังบุกเบิกธุรกิจร้านสะดวกซื้ออัตโนมัติให้มีความแพร่หลายมากขึ้น
ส่วนในญี่ปุ่น ระบบร้านสะดวกซื้ออัตโนมัติ กำลังถูกนำมาใช้มากขึ้นในความพยายามของผู้ประกอบการที่จะปรับปรุงประสิทธิภาพในการทำงานเพื่อรับมือกับภาวะขาดแคลนแรงงาน ที่ผู้ประกอบการธุรกิจนี้ยังเผชิญกับปัญหาพนักงานพาร์ทไทม์พากันออกไปเนื่องจากสภาพเงื่อนไขในการทำงานหลายๆอย่างเช่น กะงานกลางคืนที่ดึกเกินไป
มินิสตอป ผู้ประกอบธุรกิจร้านสะดวกซื้อขนาดใหญ่อันดับ 4 ของญี่ปุ่น กำลังจะนำระบบการชำระเงินเองบางส่วนมาใช้ ที่ลูกค้าจะชำระเงินเองผ่านระบบอัตโนมัติ ในขณะที่พนักงานของร้านจะทำการสแกนบาร์โค้ดสินค้าและนำของใส่ถุงให้ ซึ่งระบบนี้ถูกระบุว่าจะช่วยประหยัดเวลา ณ จุดชำระเงินได้ถึง 30 เปอร์เซ็นต์
ส่วนลอว์สัน ธุรกิจร้านสะดวกซื้อใหญ่อันดับ 3 ของญี่ปุ่น กำลังจะทดลองนำระบบจุดชำระเงินเองของลูกค้าผ่านสมาร์ทโฟนมาใช้ตามร้านลอว์สันในกรุงโตเกียวช่วงฤดูใบไม้ผลินี้
อย่างไรก็ดีการนำเอาระบบเครื่องจักรมาใช้แทนแรงงานคนย่อมหลีกเลี่ยงปัญหาความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นไม่ได้ โดยผลการวิจัยด้านการตลาดชิ้นหนึ่งที่ทำการสำรวจศึกษาความพอใจของลูกค้าที่มีต่อระบบการซื้อของแบบอัตโนมัตินี้พบว่า ลูกค้าราว 70 เปอร์เซ็นต์พอใจกับร้านค้าปลอดแคชเชียร์ แต่ 83 เปอร์เซ็นต์ชี้ว่าระบบอัตโนมัตินี้มักมีข้อผิดพลาดบกพร่องเช่นอาจทำให้ได้รับสินค้าไม่ตรงกับความต้องการ อีก 34 เปอร์เซ็นต์บอกว่าตัวเลือกมีจำกัด ทำให้ได้สินค้าในแบรนด์ที่ไม่ตรงกับความต้องการ และอีก 22 เปอร์เซ็นต์บ่นถึงเรื่องสินค้าที่ไม่ได้คุณภาพหรือมีตำหนิ
เมื่อเหรียญยังมี 2 ด้าน การจะเลือกใช้เครื่องจักรหรือมนุษย์ ก็ย่อมมีข้อดี ข้อเสีย แตกต่างกันไป!!
