ลมงวง-พายุงวง : โดย บัญชา ธนบุญสมบัติ

อากาศที่หมุนวนเป็นลำงวงมักน่าสนใจ หากงวงใหญ่ก็ยิ่งน่าตื่นตาตื่นใจ (หรือแม้แต่น่าตื่นตระหนก) ผมขอนำลมงวง-พายุงวงหลากรูปแบบมาให้รู้จักกันครับ
ในวันที่ฟ้าใสแดดจ้า เหนือพื้นร้อนๆ อาจเกิดลมงวงหอบฝุ่นทรายสูงขึ้นไป ฝรั่งเรียกว่า dust devil (ดัสต์ดีวิล) หรือ dust whirl (ดัสต์เวิร์ล) ดูภาพที่ 1 ครับ สังเกตว่า ดัสต์เวิร์ลไม่มีเมฆอยู่ด้านบน คนอีสานจึงเรียกว่า ลมหัวกุด คนใต้เรียกว่า ลมหัวด้วน คนเหนือเรียกว่า ลมกิดกิว ลมบิดกิว หรือ ลมปลิดปลิว ส่วนคนภาคกลางเรียกว่า ลมบ้าหมู

หากอากาศร้อนจัดเริ่มต้นจากไฟ (อาจเป็นไฟป่า ไฟจากฟ้าผ่า ไฟจากการทิ้งระเบิด) ก็อาจเกิดงวงไฟเป็นลำในแนวดิ่ง เรียกว่า fire devil (ไฟร์ดีวิล) หรือ fire whirl (ไฟร์เวิร์ล) บ่อยครั้งเรียกง่ายๆ ว่า fire tornado (ทอร์นาโดไฟ) หรือ firenado (ไฟร์นาโด) ดูภาพที่ 2 ครับ

คราวนี้ดูพื้นผิวน้ำที่ค่อนข้างอุ่นบ้าง หากมีอากาศเย็นเคลื่อนที่ผ่าน ก็อาจเกิดลำอากาศรูปงวงหมุนวนขึ้นมาช้าๆ เรียกว่า steam devil (สตีมดีวิล) ดูภาพที่ 3 ครับ

ส่วนในบริเวณที่มีหิมะและหนาวเย็นจัด หากมีลมพัดสอบเข้าหากันอย่างเหมาะเจาะ ก็จะทำให้หิมะถูกหอบหมุนวนสูงขึ้นเป็นลำ เรียกว่า snow devil (สโนว์ดีวิล) หรือ snowspout
(สโนว์สเปาต์) ดังภาพที่ 4

น่ารู้ด้วยว่าเมฆฝนฟ้าคะนองจะมีกระแสอากาศเย็นพุ่งลงปะทะพื้นเกิดเป็นลมกระโชก (gust wind) หากลมกระโชกพัดเร็วกว่า 60 นอต (ประมาณ 111 กิโลเมตร/ชั่วโมง) ก็อาจทำให้อากาศหมุนวนในแนวดิ่งดังภาพที่ 5 เรียกว่า gustnado (กัสต์นาโด) โดยเกิดในบริเวณที่ลมกระโชกปะทะกับอากาศที่อุ่นกว่าโดยรอบ

คราวนี้มาดูพายุงวงที่มีพลังทำลายล้างสูงสุดกันบ้าง พายุแบบนี้เกิดจากเมฆซุปเปอร์เซลล์ (supercell) ซึ่งเป็นเมฆฝนฟ้าคะนองที่มีกระแสอากาศภายในหมุนวนในแนวดิ่ง พายุงวงนี้จึงเรียกว่า supercell tornado (ทอร์นาโดที่เกิดจากเมฆซุปเปอร์เซลล์) ดูภาพที่ 6 ครับ

ในบ้านเรายังไม่หลักฐานว่ามีเมฆซุปเปอร์เซลล์ แต่เรามี “พายุงวงช้าง” หากพายุงวงช้างเกิดเหนือพื้นน้ำ เช่น ทะเลหรือทะเลสาบ จะเรียกว่า waterspout ภาษาไทยเรียกว่า นาคเล่นน้ำ หรือ พวยน้ำ น่าสังเกตว่าด้านบนของนาคเล่นน้ำจะมีเมฆก้อนขนาดใหญ่เสมอ ดูภาพที่ 7 ครับ

แต่หากพายุงวงช้างเกิดเหนือพื้นดินอย่างภาพที่ 8 ก็จะเรียกว่า landspout หรือ แลนด์สเปาต์ ด้านบนของแลนด์สเปาต์จะมีเมฆก้อนขนาดใหญ่เช่นเดียวกับนาคเล่นน้ำ

  หากได้เห็นลมงวงหรือพายุงวงที่ไหน ก็ลองเทียบกับตัวอย่างที่ให้ไว้ได้เลยนะครับ

ขุมทรัพย์ทางปัญญา
ขอเชิญทดลองใช้เว็บชมรมคนรักมวลเมฆที่ www.CloudLoverClub.com

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่