วันนี้ 28 มิถุนายน 2562 เท่ากับ 87 ปี หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ประชาธิปไตย โดยวันเดียวกันนี้เมื่อ 87 ปีก่อน เป็นวันที่เกิด ‘รัฐบาล’ ครั้งแรกในประวัติศาสตร์การเมืองไทยโดยเป็นรัฐบาลตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พ.ศ. 2475 ซึ่งคณะผู้บริหารประเทศชุดนี้เรียกว่า คณะกรรมการราษฎร และหัวหน้ารัฐบาลคือ ประธานคณะกรรมการราษฎร เทียบได้กับ นายกรัฐมนตรี ซึ่งได้แก่ พระยามโนปกรณ์นิติธาดา อดีตผู้พิพากษาศาลฎีกา
พระยามโนปกรณ์นิติธาดา ไม่ได้ร่วมเป็นผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง แต่เป็นคนที่ได้รับการเสนอชื่อจากหัวหน้าคณะราษฎรและผู้รักษาพระนครฝ่ายทหาร คือ นายพันเอกพระยาพหลพยุหเสนา รัฐบาลของพระยามโนฯ ประกอบด้วยกรรมการราษฎร 14 คนตามที่กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองฯ
1. นายพลเรือตรี พระยาปรีชาชลยุทธ
2. พระยาศรีวิศาลวาจา
3. นายพันเอก พระยาพหลพยุหเสนา
4. นายพันเอก พระยาทรงสุรเดช
5. นายพันเอก พระยาฤทธิ์อัคเนย์
6. พระยาประมวลวิชาพูล
7. นายพันโท พระประศาสน์พิทยายุทธ
8. นายพันตรี หลวงพิบูลสงคราม
9. นายนาวาตรี หลวงสินธุสงครามชัย
10. หลวงประดิษฐ์มนูธรรม
11. หลวงเดชสหกรณ์
12. นายตั้ง ลพานุกรม
13. นายร้อยโท ประยูร ภมรมนตรี
14. นายแนบ พหลโยธิน
สมัยนั้นทุกกระทรวงยังมีเสนาบดีเป็นผู้ดูแลในระดับสูงสุด และมีปลัดทูลฉลองดูแลข้าราชการในลำดับถัดมา จึงเป็นโครงสร้างของฝ่ายบริหารที่มีลักษณะเฉพาะตัว
เมื่อเข้ามาเป็นรัฐบาลนั้น พระยามโนฯ ไม่ได้แถลงนโยบายการบริหารราชการแผ่นดิน ทั้งนี้ ถือเอาว่าหลัก 6 ประการของคณะราษฎรที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้ปฏิญาณตนจะปฏิบัตินั้นเป็นนโยบายงานสำคัญที่แม้จะเป็นงานของสภาผู้แทน แต่รัฐบาลก็ได้ร่วมทำอย่างแข็งขัน โดยประธานคณะกรรมการราษฎรได้เป็นประธานคณะอนุกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ โดยคณะอนุกรรมการฯ นี้ได้ทำงานเพียง 5 เดือน ก็ยกร่างรัฐธรรมนูญเสร็จ สามารถนำร่างรัฐธรรมนูญเสนอสภาผู้แทนฯ ให้พิจารณาได้ตั้งแต่วันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2475 ร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวรฉบับแรกนี้ได้ผ่านสภาผู้แทนฯ และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวรนี้ในวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475
หลังประกาศใช้รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475 แล้วพระยามโนฯ ได้พ้นจากตำแหน่งประธานคณะกรรมการราษฎร และได้เป็นหัวหน้ารัฐบาลต่อมาในตำแหน่งนายกรัฐมนตรี อันเป็นชื่อตำแหน่งที่ปรากฏใหม่ในรัฐธรรมนูญ
อ้างอิงข้อมูลจาก บทความ’28 มิถุนายน 2475’ โดย ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร เผยแพร่ในฐานข้อมูลการเมืองการปกครอง สถาบันพระปกเกล้า
คลิกอ่าน เปิดประวัติศาสตร์ ‘รัฐพิธี’ ย้อนอดีต ‘ประชุมสภา’ จาก 2475 ถึงวันนี้
