ศาลรธน.เผยแพร่คำวินิจฉัยกลางปมคำสั่งหัวหน้า คสช.53/60 ยันเป็นไปตามเจตนารมณ์ปฏิรูปการเมือง ด้านคำชี้แจง “บิ๊กตู่” ย้ำการใช้ ม.44 แก้กฎหมายถือว่าชอบด้วยรธน.-เป็นที่สุด ระบุ ผู้ตรวจการแผ่นดินไม่มีอำนาจรับเรื่องพิจารณาตั้งแต่ต้น
เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ศาลรัฐธรรมนูญได้เผยแพร่คำวินิจฉัยกลางกรณีที่ผู้ตรวจการแผ่นดินเสนอเรื่องขอให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญมาตรา 231(1) ว่าพ.ร.ป.ว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 มาตรา 140 และมาตรา 141 วรรคหนึ่ง (5) และวรรคสอง ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยคำสั่งหัวหน้าคสช. ที่53/2260 มีปัญหาเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ มาตรา 25,26,27 และมาตรา 45 หรือไม่นั้น สรุปได้ว่า การแก้ไขมาตรา 140 เห็นได้ว่า การสมัครเข้าเป็นสมาชิกพรรคการเมืองเป็นกระบวนการมีส่วนร่วมทางการเมืองที่สำคัญสำหรับประชาชน การกำหนดหลักเกณฑ์และเมื่องไขตามมาตราดังกล่าวจึงเป็นการรับรองเสรีภาพของบุคคลในการตัดสินใจเลือกและมอบความไว้วางใจแก่พรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่ง อันเป็นการรับรองเสรีภาพของบุคคลตามรัฐธรรมนูญ ตลอดจนการกำหนดให้พรรคการเมืองต้องมีการจัดทำทะเบียนสมาชิกพรรคให้ถูกต้องสมบูรณ์ ก็มีความสำคัญต่อการพัฒนาสถาบันทางการเมือง จึงมีนัยสำคัญต่อการปฏิรูปการเมือง
ส่วนการแก้ไขมาตรา 141 วรรคหนึ่ง (5) และวรรคสองนั้น เห็นว่า การดำเนินการจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองและตัวแทนพรรคประจำจังหวัดเป็นกระบวนการที่มีความจำเป็นสำหรับพรรคการเมือง เนื่องจากเป็นกลไกรองรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชนในพื้นที่ทั่วประเทศ อันเป็นการสะท้อนให้เห็นถึงหลักการความเป็นพรรคการเมืองของประชาชนตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย แม้การกำหนดหลักเกณฑ์และเงื่อนไขดังกล่าวอาจจะกระทบต่อพรรคการเมืองอยู่บ้างในกรณีที่ไม่สามารถดำเนินการภายในระยะเวลาที่กำหนด แต่กฎหมายก็ได้ยืดหยุ่นและผ่อนปรนให้พรรคการเมืองขอขยายเวลาต่อ กกต.ได้ และยังกำหนดให้มีองค์กรตรวจสอบการใช้อำนาจของ กกต.ในการวินิจฉัยตามมาตรา 141 ที่มีผลกระทบต่อพรรคการเมือง โดยให้พรรคการเมืองที่ไม่เห็นด้วยยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญ อันเป็นการรับรองสิทธิทางศาลของพรรคการเมืองให้ได้รับความคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 25 วรรคสาม และเป็นไปตามหลักนิติธรรม จึงไม่เป็นการจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพของสมาชิกพรรค และพรรคการเมืองจนเกินสมควรแก่เหตุ และเป็นกฎหมายที่มีผลใช้บังคับเป็นการทั่วไปจึงไม่เป็นการเลือกปฏิบัติต่อบุคคล จึงไม่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ
นอกจากนี้คำวินิจฉัยยังได้ระบุถึงการชี้แจงของหัวหน้า คสช.ว่า การออกคำสั่งหัวหน้า คสช.ดังกล่าวเป็นไปเพื่อการปฏิรูปการเมืองตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 258 ก.(2) จึงเป็นการกระทำที่ชอบด้วยกฎหมายและรัฐธรรมนูญ และเป็นที่สุดตามรัฐธรรมนูญ(ฉบับชั่วคราว) พ.ศ.2557 มาตรา 44 ประกอบรัฐธรรมนูญมาตรา 265 แม้คำสั่งดังกล่าวจะมีผลเป็นการแก้ไข พ.ร.ป.พรรคการเมือง แต่ก็ต้องถือว่าเป็นการกระทำที่ชอบด้วยกฎหมายและรัฐธรรมนูญ และเป็นที่สุด ย่อมทำให้ พ.ร.ป.พรรคการเมืองที่แก้ไขแล้วนั้นชอบด้วยรัฐธรรมนูญและเป็นที่สุดด้วย ผู้ตรวจการแผ่นดินจึงไม่มีหน้าที่และอำนาจที่จะรับเรื่องร้องเรียนดังกล่าวไว้เพื่อพิจารณาและเสนอเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัย
ขณะเดียวกันความที่ใช้แทนในมาตรา 140 ยังคงให้การรับรองและคุ้มครองสิทธิของสมาชิกพรรคการเมืองทุกประการตามรัฐธรรมนูญมาตรา 45 และเป็นการให้สิทธิแก่สมาชิกพรรคการเมืองได้ทบทวนตนเองว่ายังคงมีเจตนารมณ์ที่จะเป็นสมาชิกพรรคต่อไปหรือไม่ ด้วยความรอบคอบ ชัดเจน เป็นอิสระ และโดยสมัครใจ จึงไม่เป็นการลิดรอนสิทธิหรือเพิ่มภาระเกินสมควรแก่สมาชิกพรรค และหากพิจารณาถึงผลที่จะได้รับเพื่อให้เกิดการปฏิรูปการเมือง ย่อมทำให้การจัดทำทะเบียนสมาชิกพรรคการเมืองเป็นไปโดยถูกต้องเรียบร้อย ไม่เกิดความยุ่งยากสับสนหรือความเหลื่อมล้ำระหว่างพรรคการเมืองที่จัดตั้งขึ้นก่อนแล้วกับพรรคการเมืองที่จะจัดตั้งขึ้นใหม่
ส่วนการแก้ไขมาตรา 141 วรรคหนึ่ง(5) และวรรคสองนั้น ไม่มีลักษณะเป็นการลิดรอนเสรีภาพและการมีส่วนร่วมในการส่งผู้สมัครรับเลือกตั้ง หรือเพิ่มภาระในการจัดตั้งสาขาพรรคการเมืองใหม่จนเกินสมควรแก่เหตุ หรือเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมกับพรรคการเมืองที่มีอยู่เดิมแต่อย่างใด แต่เป็นเรื่องที่พรรคการเมืองสามารถดำเนินการได้ตามกรอบเวลา ขณะที่กฎหมายได้ให้อำนาจ กกต.ที่จะขยายเวลาดำเนินการเพิ่มเติมอีกได้ ทั้งนี้หากพิจารณาเจตนารมณ์ของคำสั่งหัวหน้า คสช. ย่อมเห็นได้ว่ามาตรการดังกล่าวเป็นวิธีการเพื่อให้เกิดผลในการปฏิรูปประเทศตามรัฐธรรมนูญมาตรา 45 โดยมุ่งประสงค์ให้พรรคการเมืองมีลักษณะเป็นพรรคการเมืองของประชาชนอย่างแท้จริง รวมทั้งลดความเหลื่มล้ำระหว่างพรรคการเมืองที่จัดตั้งขึ้นก่อนแล้วกับพรรคการเมืองที่จะจัดตั้งขึ้นใหม่
