กลายเป็นข่าวฮือฮาภายหลัง พล.อ.อนุพงษ์ เผ่าจินดา รมว.มหาดไทย เป็นประธานการประชุมมอบนโยบายของกระทรวงมหาดไทยแก่ผู้บริหาร และผู้ว่าราชการจังหวัด ผ่านระบบวิดีโอคอนเฟอเรนซ์
“บิ๊กป๊อก” กล่าวตอนหนึ่งว่า เรามีกลไกกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ตาม พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่มาตั้งแต่ปี 2457 ตนอยากให้กลไกนี้มีประสิทธิภาพมากขึ้น นโยบายต่อจากนี้ของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี จากที่ได้หารือกับนายวิษณุ เครืองาม รองนายกฯ แล้ว เห็นชอบในหลักการว่าจะให้มีการแก้กฎหมายเกี่ยวกับการปกครองท้องถิ่นจากเดิมในพื้นที่ที่มีการยกฐานะเป็นเทศบาลเมือง เทศบาลนคร ไม่มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ให้กลับไปมีกำนัน ผู้ใหญ่บ้านได้ทั้งหมดทุกพื้นที่
“ขอฝากให้ผู้ว่าฯไปเรียนกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ด้วยว่า เขาให้มี ไม่ใช่ให้ตอบสนองผู้ว่าฯ แต่ให้มีเพื่อทำงานให้พื้นที่ ถ้ากลไกกำนัน ผู้ใหญ่บ้านไม่เกิดประโยชน์อะไร รัฐบาลต้องเสียเงิน เขาไม่เอาไว้แน่นอน ก็จะยุบท่าเดียว ดังนั้น ผู้ว่าฯต้องกำชับให้ดี ให้แก้ปัญหาในพื้นที่ให้ได้ โดยเฉพาะยาเสพติด ในโลกนี้ไม่มีที่ไหนใช้ทฤษฎีเอาคนไปตีกัน มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้านบางคนไปสวมเสื้อสีโน้นสีนี้แล้วเอาคนมาตีกัน มันผิด ต้องเป็นกลาง แล้วสอนคนอย่าให้ตีกัน ยืนยันว่าเรากำลังแก้กฎหมาย พูดง่ายๆ ว่าพอมีท้องถิ่นแล้ว กำนัน ผู้ใหญ่บ้านก็คงอยู่ ก่อนหน้านี้เราหายไป 721 คน เราจะแก้ไขเรื่องนี้”
ในประเด็นดังกล่าว นายยงยศ แก้วเขียว นายกสมาคมกำนันผู้ใหญ่บ้านแห่งประเทศไทย บอกว่า มท.1 เสนอให้มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน สารวัตรกำนัน แพทย์ประจำตำบล กลับไปหน้าที่ในเขตเทศบาลเมืองและเทศบาลนคร เป็นเรื่องที่สมาคมเรียกร้องนานหลายปี แต่ยังไม่มีความชัดเจนในทางปฏิบัติ ขณะที่การเสนอของ มท.1 เป็นเพียงแนวคิดโดยไม่มีรายละเอียดในสาระสำคัญและไม่ได้กำหนดเงื่อนไขเวลา ดังนั้น หลายฝ่ายไม่ควรวิพากษ์วิจารณ์ หรือชี้ว่าจะเป็นประเด็นทางการเมือง หรือจะสร้างความขัดแย้งกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ขนาดใหญ่
“ขณะนี้เพื่อให้ข้อเรียกร้องได้รับการตอบสนองโดยเร็วได้แจ้งเวียนให้ประธานชมรมกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ทุกจังหวัดทุกอำเภอทั่วประเทศยื่นหนังสือถึงปลัดกระทรวงมหาดไทย ผ่านนายอำเภอในการประชุมประจำในช่วงต้นเดือนกันยายนนี้อีกครั้ง หลังจากบางจังหวัดได้ยื่นแล้วในการประชุมประจำเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา”
นายยงยศกล่าวว่า สาระสำคัญเพื่อขอให้พิจารณาสนับสนุนการทำหน้าที่ของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ที่ส่งถึงปลัดกระทรวงมหาดไทย ได้ขอให้ยกเลิกพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) เทศบาล 2496 มาตรา 4 มาตรา 12 วรรคสอง และมาตรา 48 เตวีสติ เพื่อสนับสนุนการปฏิบัติหน้าที่ เป็นการสร้างขวัญ กำลังใจของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และขอให้ทางราชการดำเนินการเลือก กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ในเขตเทศบาลที่ไม่มีการเลือกในขณะนี้ โดยให้ มีการบังคับใช้ พ.ร.บ.ลักษณะปกครอง ท้องที่ (ฉบับที่ 12) 2552 ให้เพิ่มความในวรรคสองของมาตรา 3 พ.ร.บ. ลักษณะปกครองท้องที่ 2457 การยกเลิกตำแหน่งกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน จะกระทำไม่ได้ทันที เพื่อให้มีการเลือกกำนัน ผู้ใหญ่บ้านกลับเข้ามาใหม่ในเขตเทศบาล
“นอกจากนั้น จัดให้มีสวัสดิการช่วยเหลือรักษาพยาบาล เช่น ค่าห้องพิเศษ และค่าอาหารพิเศษ เช่นเดียวกับสวัสดิการของ อสม. โดยให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้านมีสิทธิได้รับการช่วยเหลือลดหย่อนจากโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ขอให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ที่เกษียณไปแล้ว มีสิทธิแต่งเครื่องแบบสีกากีคอพับ และชุดเครื่องแบบปกติขาวได้ เช่นเดียวกับข้าราชการประจำการ ในโอกาสอันควรตามที่กำหนดไว้ตามระเบียบ ข้อบังคับของกระทรวงมหาดไทย ให้ปรับเปลี่ยนบัตรประจำตัวเจ้าหน้าที่ของรัฐ มีความเป็นสากลโดยการเพิ่มเติมข้อความเป็นภาษาอังกฤษ ทั้งชื่อ และตำแหน่งของผู้ถือบัตร เพื่อก้าวสู่ประชาคมอาเซียน รวมทั้งการเรียกร้องค่าตอบแทนเพิ่มตามที่ยื่นหนังสือไว้แล้ว” นายยงยศระบุ
ขณะที่ นายบรรณ แก้วฉ่ำ นักวิชาการด้านกฎหมายการกระจายอำนาจให้ อปท. อดีตกรรมาธิการยกร่างกฎหมายท้องถิ่น กล่าวว่า ข้ออ้างที่เพื่อให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน เข้ามาแก้ปัญหายาเสพติดในเขตเทศบาล มีคำถามถึง มท. ว่าอำนาจหน้าที่ของ เทศบาลในการแก้ปัญหายา เสพติด การรักษาความสงบเรียบร้อย ฯลฯ ตาม พ.ร.บ.กำหนดแผนและขั้นตอนการ กระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2542 มาตรา 16 (23) (29) และ (30) ซึ่งเป็นอำนาจหน้าที่ที่เหมือนกับกำนันผู้ใหญ่บ้าน จะมีแนวทางทำให้เกิดความชัดเจนอย่างไร หากจะให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ทำหน้าที่แทนเทศบาล ก็ขอให้ทำเป็นกฎหมายมาให้ชัดเจน และในอนาคตเทศบาลไม่ต้องทำหน้าที่ดังกล่าวแล้ว
“เหตุผลเดิมที่ให้ยกเลิกเพื่อความเป็นเอกภาพในพื้นที่ท้องถิ่น แทนที่จะก้าวไปข้างหน้า ยกเลิกให้หมดกลับไปขุดมาใหม่ เหตุผลที่แท้จริงเพียงเพื่อจะสร้างความอ่อนแอให้ท้องถิ่นและเสริมเขี้ยวเล็บของมหาดไทย ไม่ได้ดูประโยชน์ที่จะตกแก่ประชาชน และปัญหาความซ้ำซ้อนสิ้นเปลืองงบประมาณ ผมขอเสนอแนะเพิ่มเติมฝากไปถึง มท.1 ไม่เพียงแต่ในเขตเทศบาล แต่น่าจะจัดให้มี กำนัน ผู้ใหญ่บ้านในเขตท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ เช่น กทม.ด้วย เพราะ กทม.ก็อยู่ในหลักการและเหตุผลเดียวกับเทศบาล” นายบรรณกล่าว
ด้าน นายประเสริฐ วชิรเขื่อนขันธ์ อดีตนายกสมาคมสันนิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทย กล่าวว่า การนำเสนอของ มท.1 ยังไม่มีเหตุผลอื่นประกอบเท่าที่ควร หรือมีแนวทางการเสนอแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เนื่องจากที่ผ่านมากรมการปกครองกระทรวงมหาดไทยส่งเรื่องคณะกรรมการกฤษฎีกาวินิจฉัยชี้ชัดแล้วว่า พ.ร.บ.เทศบาลได้ใช้คำว่าหมดไปสำหรับกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ไม่ได้ยุบเลิก หากมีการยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองหรือเทศบาลนคร โดยได้ขัดแย้งกับ พ.ร.บ.ลักษณะปกครองท้องที่ และเชื่อว่าจะมีกระแสคัดค้านจากการแกนนำ ส.ท.ท.
เนื่องจากปัจจุบันในเขตเทศบาลตำบลยังมีกำนัน ผู้ใหญ่บ้านทำหน้าที่ตามปกติ ส่วนการทำหน้าที่ในเขตเทศบาลเมืองและเทศบาลนครจะต้องดูเหตุผลและความจำเป็นของผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย ขณะที่ ส.ท.ท. ได้เสนอให้กระทรวงมหาดไทยออกระเบียบรองรับค่าตอบแทนให้ประธานและกรรมการชุมชนในเขตเทศบาล แต่ยังไม่มีผลในทางปฏิบัติ เนื่องจากที่ผ่านมาประธานและกรรมการทำหน้าที่โดยไม่ได้รับค่าตอบแทนใดๆ ดังนั้น เมื่อแก้กฎหมายให้กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน กลับมาทำหน้าที่ได้อีกจะมีปัญหาการใช้งบประมาณซ้ำซ้อนหรือไม่ นายประเสริฐกล่าว
ต้องจับตาดูข้อเสนอของ บิ๊กป๊อก จะเป็นจริงได้มากน้อยแค่ไหน หรือ เป็นเพียงแค่ลดกระแสกดดันจากกำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน เท่านั้น
