| ที่มา | หน้าประชาชื่น มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
| เผยแพร่ |
ไหว้ครูสมัยโบราณเป็นพิธีแสดงความคารวะ หลักการ เท่าเทียมของครูกับศิษย์แต่ไหว้ครูสมัยปัจจุบันเป็นพิธีผดุงอำนาจนิยมให้มีความเหลื่อมล้ำอย่างมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืนยืดเยื้อยาวนาน
ไหว้ หลักการ ครูสมัยก่อน
ไหว้ครู หมายถึง พิธีแสดงความคารวะ หลักการ อันเป็นนามธรรมด้วยการกราบไหว้สัญลักษณ์ของ หลักการ ได้แก่ ครูผี คือ ครูที่ตายไปแล้วเป็นผี หรือเป็นเจ้า หรือเป็นเทพ (เช่น พระอิศวร) และร่วมกระทำไหว้ครูโดยบรรดาครูมนุษย์ปัจจุบัน พร้อมกันกับบรรดาศิษย์ทั้งมวล (ทั้งที่ยังเรียนอยู่ปัจจุบันกับที่เรียนจบการศึกษาไปแล้ว)
ต้นตอหรือรากเหง้าของไหว้ครูมาจากประเพณีเลี้ยงผีปีละครั้งในหน้าแล้งของชุมชนดั้งเดิมหลายพันปีมาแล้ว ครั้นต่อมาสมัยหลังได้ประสมกลมกลืนกับประเพณีพิธีกรรมในลัทธิเทวราช
โดยรวมแล้ว พิธีไหว้ครูไม่มาจากอินเดีย เพราะประเพณีอย่างนี้ไม่มีในอินเดีย
ตัวอย่างหลักฐานสำคัญมีอยู่ในพิธีไหว้ครูและครอบโขนละครและดนตรีไทย ทั้งในกรมศิลปากรและในสถานศึกษาที่มีการเรียนการสอนนาฏศิลป์และดนตรีไทย ส่วนชุมชน บ้าน ดนตรีไทยในภาคกลางก็มี แต่ปัจจุบันเหลือไม่มากเหมือนแต่ก่อน สำหรับอีสานมีลงข่วงลำผีฟ้าหน้าแล้งเป็นร่องรอยสำคัญของไหว้ครูอีกแบบหนึ่งด้วย
ไหว้ครูปัจจุบันที่ไม่ควรไหว้
ไหว้ครูในสถานศึกษาที่ประพฤติทั่วไปในทุกวันนี้เป็นประเพณีเพิ่งสร้างใหม่ โดยครูมนุษย์ปัจจุบันนั่งเรียงแถวเป็นประธาน แล้วให้ศิษย์ปัจจุบันน้อมกาย หรือคลานเข่าเอาสองมือประคองพานพุ่มทูนให้ครู กิริยาอย่างนี้เลียนแบบสังคมเจ้าขุนมูลนายสมัยก่อน เท่ากับไหว้ครูเป็นพิธีผดุงอำนาจนิยมให้มีความเหลื่อมล้ำอย่างมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืนยืดเยื้อยาวนาน
สมัยโบราณ พิธีทำโดยครูปัจจุบันกับศิษย์ร่วมกันอย่างเท่าเทียมไหว้ครูผี ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของหลักการ แต่ไม่ไหว้ครูมนุษย์ปัจจุบันที่ยังน่าสงสัยใน หลักการ และยังไม่มั่นใจในความน่าเคารพกราบไหว้ตามที่โฆษณาชวนเชื่อ
ประเพณีทุกอย่างเพิ่งสร้างได้และยกเลิกได้ ไม่ผิดผีและไม่มีข้อห้าม
ดังนั้นพิธีไหว้ครูในสถานศึกษาทุกวันนี้เป็นปฏิปักษ์เข้ากันไม่ได้กับสังคมที่กำลังก้าวไปข้างหน้าอย่างเสมอภาค จึงควรปรับเปลี่ยนใหม่ให้ครูกับศิษย์ร่วมกันมีพิธีไหว้ครู หลักการ โดยไม่ใช่เกณฑ์ศิษย์ปัจจุบันร่วมกันไหว้ครูมนุษย์ปัจจุบันอย่างยอมจำนน
ประเพณีที่ถูกสร้างหรือสถาปนาโดยคนชั้นนำ มีความหมายที่เป็นคุณต่อคนชั้นนำ ขณะเดียวกันก็ไม่เป็นคุณต่อประชาชนพลเมืองส่วนใหญ่
แต่การศึกษาไทยเป็นไปเพื่อผดุงอำนาจคนชั้นนำ พร้อมกับทำลายความเท่าเทียม จึงบอกข้อมูลด้านเดียวที่เป็นคุณ แล้วปกปิดด้านไม่เป็นคุณ
