เว็บไซต์นี้ใช้คุ้กกี้เพื่อสร้างประสบการณ์ที่ดีมีประสิทธิภาพยิ่งขี้น อ่านเพิ่มเติมคลิก (Privacy Policy) และ (Cookies Policy)
bg-single

ปริศนาโบราณคดี : เสน่ห์ ผู้นำ และอำนาจ เช เกวารา vs ฟิเดล คาสโตร (4)

09.03.2017

ตอน 1 2 3

ระหว่าง “ชาวนา” กับ “กรรมกร”

การที่ กอมมานดานเต เช เกวารา กับ ฟิเดล คาสโตร สามารถใช้เวลาบุกยึดกรุงฮาบานา นครหลวงของคิวบาภายในระยะเวลาเพียง 2 ปี 2 เดือนได้นั้น ทั้งนี้ก็เพราะเขาทั้งสองได้รับการสนับสนุนจากสหายชาวนา และสหายกรรมกรเป็นกำลังหลัก

ความผูกพันอันลึกซึ้งต่อสหายทั้งสองกลุ่ม ผู้ที่เชเพรียกขานและยกย่องว่า “ทุกคนเป็นนายพลโดยตนเอง” นั้น กลับกลายเป็นประเด็นที่สร้างแรงวิวาทะให้กับเชและฟิเดลอย่างหนักหน่วงอีกครั้ง ภายหลังจากการที่ ฟิเดล คาสโตร เข้าสาบานตนเป็นนายกรัฐมนตรีของคิวบาเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 1959

เนื่องจากเชต้องการยกระดับคุณภาพชีวิตของสหายชาวนาเพื่อนร่วมตาย ด้วยการโค่นล้มกลุ่มราชาที่ดินเก่าให้สิ้นซาก หลังจากยึดโฉนดที่ดินได้แล้ว เชต้องการนำมันมาจัดสรรที่นาทำกินให้แก่เกษตรกรผู้ยากไร้

ทว่า ในสภาพความเป็นจริงขณะนั้น คิวบากำลังเผชิญหน้ากับปัญหาด้านเศรษฐกิจเยี่ยงประเทศด้อยพัฒนาทั่วโลกทั้งหลาย ที่ไม่มีเม็ดเงินมาลงทุนด้านสาธารณูปโภคพื้นฐาน ไม่สามารถพัฒนาความเจริญด้านใดๆ ได้เลย เหตุเพราะเงินที่มีอยู่ในคลังนั้น ล้วนเป็นเงินที่บาติสตากู้ยืมมาจากอเมริกาทั้งสิ้น

AFP PHOTO / BOHEMIA / HO

ในขณะที่ฟิเดลมองว่า ประเทศคิวบามีเพียงแต่ “ไร่อ้อย” เท่านั้นที่เป็นพืชเศรษฐกิจหลักช่วยสร้างรายได้เข้ารัฐมากกว่า 80% แม้แต่บิดาของเขาเองก็ถีบตัวจากชาวนามาเป็นกรรมกรโรงงานน้ำตาล และในที่สุดเป็นเจ้าของโรงงานรายย่อย หลังจากที่คิวบาขับไล่ทุนนิยมตะวันตกออกไปได้แล้ว เศรษฐกิจคิวบาจะดำรงอยู่ได้อย่างไร หากปราศจากเงินกู้จากจักรรวรรดินิยมตะวันออกรัสเซีย เพื่อให้โรงงานอ้อยยังคงอยู่ เขายังมองไม่เห็นหนทางอื่น

เชกับฟิเดลเกิดวิวาทะกันหลายครั้งว่าควรจัดการอย่างไรให้ลงตัว ระหว่าง “สังคมอุดมคติ” กับ “สภาพความเป็นจริง” ระหว่าง “สังคมเกษตรกรรม” กับ “สังคมอุตสาหกรรม” และระหว่าง “การยอมรับอำนาจจักรวรรดิรัสเซีย” กับ “การหยัดยืนอย่างโดดเดี่ยวและยากเข็ญ”

ฟิเดลขอร้องให้เชเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม เชยอมรับว่าสถานการณ์ความยากจนในคิวบาได้บีบบังคับให้เขาต้องคล้อยตามฟิเดลในบางกรณี

ระยะแรกเชชูประเด็นเรื่องการปฏิรูปที่ดินสำหรับชาวนา ต่อมาเปลี่ยนเป็นเน้นการขยายโรงงานอุตสาหกรรม และเขาเสนอฟิเดลว่า แทนที่จะปล่อยให้ชาวคิวบาปลูกพืชเชิงเดี่ยวเฉพาะแค่อ้อยเพียงอย่างเดียวต่อไป ชาวคิวบาจะต้องเรียนรู้การปลูกพืชชนิดอื่นๆ ควบคู่และทดแทนไปพร้อมๆ กันด้วย

 AFP PHOTO / CONSEJO DE ESTADO / HO

เปลี่ยนเงินค่าจ้างเป็นสวัสดิการ

เมื่อเชและฟิเดลค่อยๆ ปรับฐานประชากรจากสังคมเกษตรกรรมเข้าสู่สังคมกึ่งอุตสาหกรรมมาได้ในระดับหนึ่งแล้ว ฟิเดลก็เริ่มประสบกับวิกฤตการขาดแคลนเงินตรามาพัฒนาประเทศ เขาจึงขอร้องให้เชเปลี่ยนตำแหน่งใหม่ จากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรมเข้ามารับหน้าที่ผู้ว่าการธนาคารกลาง ในทำนองรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังแทน

เช จากนายแพทย์นักอุดมคติ เจ้าของทฤษฎีสงครามจรยุทธ์ (สงครามกองโจร) ผู้เพิ่งผันตัวเองมาขับเคลื่อนเรื่องการปฏิวัติอุตสาหกรรมในคิวบาหมาดๆ ต้องเริ่มต้นศึกษาทฤษฎีเศรษฐศาสตร์จากหลายสำนักเพื่อต่อสู้กับความยากจนของประชากรคิวบาอีกมิติหนึ่ง

เขาคือบุคคลเพียงคนเดียวที่ฟิเดลไว้วางใจจากประสบการณ์ตรง อะไรก็ตามแต่ที่เชได้รับมอบหมายให้ทำ เชไม่เคย “สักแต่ว่าทำ” หากแต่เขา “ต้องทำให้ดีที่สุด”

AFP PHOTO / –

เชเขียนบันทึกในหนังสือเรื่อง Man and Socialism in Cuba (คนกับสังคมนิยมในคิวบา) ตอนหนึ่งว่า

“เงินและความโลภคือบาป การแข่งขันกันด้านทุนนิยม คือสิ่งที่ทำให้มนุษย์กลายร่างเป็นสัตว์ป่า และการปล่อยกู้เงินโดยคิดดอกเบี้ยถือเป็นสิ่งที่น่าละอายใจ”

ตลอดระยะเวลาที่เชช่วยงานพัฒนาประเทศคิวบาให้กับฟิเดลนานถึง 6 ปี เชปฏิเสธที่จะรับเงินเดือน เขาใช้ชีวิตการกินอยู่อย่างสมถะ ด้วยเหตุผลที่ว่า

“ขณะที่มนุษย์ทำงาน เราควรมีความสุขและภาคภูมิใจกับมัน ไม่ใช่ทำงานเพื่อแค่รอเม็ดเงิน ไม่ว่าคุณจะเป็นรัฐมนตรี ชาวนาหรือกรรมกร ทุกคนควรตระหนักอยู่เสมอว่า เราคือผู้สร้างโลกให้งดงามน่าอยู่ สิ่งตอบแทนที่คนทำงานหนักควรได้รับ ไม่ควรเป็นเงินตราที่กระตุ้นให้เกิดความโลภ แต่ควรเป็นสวัสดิการหรือปัจจัยพื้นฐานที่เอื้อประโยชน์ในการดำรงชีวิต เช่น การเข้าถึงการศึกษา การได้รับการรักษาพยาบาล ระบบการคมนาคม ฯลฯ”

ด้วยเหตุนี้ ประเทศคิวบาจึงกลายเป็นต้นแบบของคำว่า “รัฐสวัสดิการ” และ “ประเทศสังคมนิยม” มิใช่ “ประเทศคอมมิวนิสต์”

Raul Castro (R) and Che Guevara / AFP PHOTO / BOHEMIA / HO

ไฉนฟิเดลกล้าใช้งานบุคคลที่รังเกียจเงินตราเช่นเชให้มารับหน้าที่นักบริหารการเงินการคลังในระดับชาติ ณ ห้วงระยะเวลาหัวเลี้ยวหัวต่อแห่งการก่อร่างสร้างคิวบาเช่นนี้ได้เล่า

ฤๅฟิเดลมิอาจไว้วางใจใครอื่นใดได้เลยนอกเสียจากเช หรือฟิเดลต้องการท้าทายทฤษฎีสุดโต่งที่ต่างขั้วระหว่างเขากับเชว่าใครจะแน่กว่ากัน ปล่อยให้เชแสดงบทบาทนั้นก่อน รอวันล้มไม่เป็นท่าจึงถือโอกาสเข้าแก้สถานการณ์ด้วยทฤษฎีฝักใฝ่โซเวียต เพราะฟิเดลเองก็วิพากษ์เชอยู่บ่อยๆ ว่า แนวคิดแบบนั้นอาจทำให้โลกย้อนถอยหลังสู่สังคมยุคบุรพกาล

หรือว่าฟิเดลมองเห็นศักยภาพที่ซุกซ่อนอยู่ในตัวเชอย่างบริสุทธิ์ใจจริงๆ

ฟิเดลรู้อยู่เต็มอกว่าเชปฏิเสธแนวคิดการกู้ยืมเงินจากรัสเซียตามข้อเสนอของเขา โดยที่เชบริภาษว่า

“อุดมการณ์ของลัทธิสังคมนิยม ไม่ได้สอนให้คนหวนกลับไปสู่ยุคมืดหรือสมัยกลางที่บาทหลวงคอยขูดรีดดอกเบี้ยจากคนจน ชาวนาและกรรมกรไม่ควรถูกกระตุ้นให้ทำงานหนักเพียงเพราะเห็นแก่เงิน แต่ควรสร้างสรรค์ผลิตผลอย่างมีความสุข ภาคภูมิใจ อิ่มเอม ที่ได้ปลดปล่อยตัวเองออกมาจากยุคมืดมนอนธกาล

ลัทธิสังคมนิยมมีความหมายมากกว่าแค่การยกระดับค่าครองชีพของคนให้สูงขึ้น ทว่า จะต้องหมายถึงคุณภาพของชีวิตที่ดีขึ้นด้วย และหากเราทำได้ถึงจุดนั้น บางทีเงินตราอาจกลายเป็นสิ่งที่ล้าสมัยไปเลยก็ได้ เหมือนกับการค้าทาสที่ต้องสิ้นสุดลง”

เชชูธง “อุดมการณ์ด้านศีลธรรม” หรือการพัฒนาสำนึกที่ควรมีอยู่ในจิตใจของการทำงานหรือนักลงทุนทุกสาขา เขามองว่ากิจกรรมบางอย่าง เช่น โรงงานเบียร์ที่มีส่วนมอมเมาประชาชน ก็ไม่ควรเปิดโอกาสให้ขยายกิจการใหญ่โตมากเกินไป

ในขณะที่กิจกรรมอันประเทืองปัญญา เช่น สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์หนังสือที่ผลิตตำราเรียน วรรณกรรม หากปล่อยให้แข่งขันแบบเสรี ผู้ประกอบอาชีพหลังนี้ย่อมสู้กับตลาดน้ำเมาไม่ได้ ดังนั้น จึงจำเป็นต้องเลือกจัดสรรแบ่งปันเงินทุนให้แก่บางสาขาอาชีพที่ยังประโยชน์สูงสุดต่อการพัฒนาคุณค่าความเป็นมนุษย์มากกว่าด้วย

ทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เชกับฟิเดลมีความเห็นไม่ค่อยจะสอดคล้องกันเท่าใดนัก และน่าจะเป็นแรงผลักสำคัญที่ส่งผลให้เชกับฟิเดลต้องแยกทางกันเดินไปตามอุดมการณ์ของแต่ละคน

สัปดาห์หน้าจะเป็นตอนสุดท้าย ว่าด้วย “บทเรียนแห่งอำนาจของ ฟิเดล คาสโตร” ผู้กล่าววลีเด็ดว่า “ประวัติศาสตร์จะทำให้ข้าพเจ้าพ้นจากความผิด”

และร่วมเฉลิมฉลองสดุดีวีรบุรุษผู้ไม่เคยตาย “เช เกวารา” ในวาระครบรอบ 50 ปีแห่งการลาจากโลกนี้ไปของเขา



เนื้อหาที่ได้รับการโปรโมต

‘ฮุน มาเนต’ เล็งเดินหน้าใช้กฎหมาย ‘บังคับเกณฑ์ทหาร’ เริ่มปี 2026 ชี้เพื่อเสริมสร้างกำลังทหารของประเทศ เพิ่มระยะเวลาการฝึกภาคบังคับ เป็น 24 เดือน
“รมว.นฤมล”ถก ก.ค.ศ.-สพฐ.เร่งลดภาระงานครู เผย เตรียมดึงครูเกินเกณฑ์ไปทำธุรการ แก้ปัญหา รร.ขนาดเล็ก ขาดบุคลากร โดยไม่ต้องเพิ่มงบ
ธำรงศักดิ์โพล ชี้ผลสำรวจ ให้ผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มาจากเลือกตั้งดำรงตำแหน่งได้เพียง 2 สมัย ร้อยละ 27.45
‘ลิณธิภรณ์’ ลุยสานต่อทุน ODOS รุ่น 3 คัด 1,200 เด็กยากจนพิเศษทั่วประเทศ ย้ำรัฐบาล ‘แพทองธาร‘ มุ่งสร้าง “สะพานเชื่อมโอกาส” ให้ช้างเผือกไทยก้าวสู่เวทีโลก
ลอย แนะทีมไทยแลนด์ เจรจาเปิดตลาดสินค้าเป้าหมายสหรัฐฯ แบบเจาะจง – ขอยกเว้นภาษีเฉพาะ sector วางแผน3ระยะ
‘เสียดินแดน’ เป็นประวัติศาสตร์มโน
The Good, the Bad and the Ugly 20 ปี เล่นการเมือง ในหุบเหว
เลือกตั้งเมียนมา วิถีที่สวนทางกับสันติภาพ
พรรคอเมริกา ทางเลือกใหม่มะกันชน กับเส้นทางสุดหิน
‘อานันท์ ปันยารชุน’ ย้อนอดีตยุค ‘ปลายสงครามเย็น’ ก่อนเปิดม่านสัมพันธ์ ‘ไทย-จีน’
‘ว่าน’ ธนกฤต เปิดใจรักครั้งใหม่ เรียบง่ายและลงตัว กับ ‘สารวัตรบีบี’ พ.ต.ต.หญิง ศรัญญา
‘สงฆ์ไทย’ กลับหลังหัน ‘นิพพาน’ เส้นทางที่ไม่มีอยู่จริง