โลกทรรศน์ | อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์
ประชาธิปไตยเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
กำลังถดถอย
ปี 2567 ไม่ใช่ปีที่ดีเป็นพิเศษของประชาธิปไตยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หลังจากเป็นตัวอย่างประชาธิปไตยใน 2 ทศวรรษที่ผ่านมา
ประชาธิปไตยถดถอยสุดขั้วคือ เมียนมา หลังรัฐประหาร 2564 ทหารครองอำนาจ ทหารหันไปพึ่งความโหดร้ายมากขึ้น ไม่สนใจความกังวลของโลก จำคุกอดีตทูตอังกฤษ ประหารนักเคลื่อนไหว
ปี 2567 รัฐบาลทหารเมียนมาถูกประชาชนต่อต้านทั่วประเทศ แต่พวกเขาไม่สนใจ อย่างไรก็ตาม การต่อต้านของกองกำลังติดอาวุธกลุ่มชาติพันธุ์สร้างความหวั่นไหวต่อทหารเมียนมา ด้วยพื้นที่ยึดครองเพิ่มขึ้น แล้วมิน อ่อง ลาย ก็ตอบโต้ฝ่ายต่อต้านรุนแรง จนถึงให้พลเรือนเป็นเป้าหมายการโจมตีทางอากาศ
กัมพูชากำจัดกลุ่มต่อต้านอย่างกว้างขวาง
ในขณะที่มาเลเซียจำคุกอดีตนายกรัฐมนตรี นาจิบ ราซัก ที่ผิดคดีอาญา อดีตนายกรัฐมนตรีกำลังจะได้รับการคุ้มครอง อันเป็นการช่วยพรรครัฐบาลผสมที่ครอบงำโดยนาจิบ ที่ปกครองแบบเผด็จการในมาเลเซียนานนับทศวรรษ มีอำนาจต่อไป
อินโดนีเซีย โจโก วิโดโด (Joko Widodo) ทำเล็กน้อยที่เพิ่มบทบาทและสิทธิของกลุ่ม LGBTQ
2566 ประชาธิปไตยอินโดนีเซียแย่ลงกว่าปีก่อน Joko Widodo กลายเป็นผู้นำเป็ดง่อย รัฐมนตรีกลาโหม Prabowo Subianto มีสัญญาณเหยียดหยามประชาธิปไตยและปรารถนาเป็นผู้นำแบบ Strong man นำพรรคของเข้าชิงชัยปี 2567 และมีโอกาสชนะ
ฟิลิปปินส์ ประธานาธิบดี Ferdinan Marcos Jr. ผู้นำใหม่มีความเป็นประชาธิปไตยมากกว่าอดีตประธานาธิบดี Duterte แน่นอน แต่เขายังโจมตีสื่อและประชาสังคมต่อเนื่องแบบที่ Duterte ทำ นักเคลื่อนไหวถูกจับกุม ปกป้องอดีตประธานาธิบดีจากการสอบสวนใดๆ ช่วงที่เขาละเมิดสิทธิมนุษยชน มีการสังหารผู้คนช่วงนโยบายต่อต้านยาเสพติด
แล้วประชาธิปไตยไทยล่ะ ประเทศที่เป็นประชาธิปไตยขนาดใหญ่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ประชาธิปไตยไทย : พลวัตและซับซ้อน
ช่วงทศวรรษ ค.ศ.1970 ไทยคือตัวอย่างของประชาธิปไตยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
การโค่นล้มระบอบถนอม-ประภาส เผด็จการยาวนานลงได้เป็นชัยชนะสำคัญ แม้จบลงด้วยการสังหารหมู่ 6 ตุลาคม 2519 และการรัฐประหาร 2521
แต่ประชาธิปไตยเติบโต ในความหมายบทบาทและการเติบโตต่อเนื่องของพรรคการเมือง การเคลื่อนไหวของกลุ่มธุรกิจเอกชน สหภาพแรงงานและขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมในช่วงทศวรรษ พ.ศ.2530 รวมทั้งการปฏิรูปการเมืองของประชาชน รัฐธรรมนูญ 2540
อย่างไรก็ตาม การปฏิรูปการเมือง 2540 ให้กำเนิดพรรคการเมืองแบบบ้านใหญ่ และตระกูลการเมือง
ในขณะที่พลังทางการเมืองของกองทัพปรับสู่การแข่งขันภายใน ในเรื่อง รุ่น เหล่า วงศ์ (เทวัญ บูรพาพยัคฆ์ พลร่ม)
การก่อตัวของกลุ่มการเมืองใหม่ กลุ่มเงินใหม่ (New Money) ที่นำโดยเจ้าพ่อโทรคมนาคม ทักษิณ ชินวัตร ช่วยให้เขาและพวกยึดกุมการเมืองระดับชาติได้ ด้วยบุคลิกส่วนตัว วิสัยทัศน์ และการตลาดการเมือง ช่วยให้ทักษิณ ชินวัตร เป็นหัวหน้าพรรคคนแรก นำพรรคไทยรักไทยชนะเลือกตั้งอย่างถล่มทลาย 2 ครั้งติดต่อกัน
แต่ด้วยการก้าวสู่อำนาจอย่างรวดเร็ว และการเมืองของพวกพ้อง ทักษิณ ชินวัตร ขัดแย้งกับกลุ่มตรงกันข้ามและพันธมิตรคือ กลุ่มอนุรักษนิยม บางส่วนของกองทัพ ทักษิณถูกรัฐประหาร 2549 หลังจากไทยว่างเว้นรัฐประหารมานาน 15 ปี (ครั้งหลังสุด 2534)
แล้วเส้นทางประชาธิปไตยไทยก็ลุ่มๆ ดอนๆ รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง รัฐบาลตัวแทนระบอบทักษิณ
รัฐบาลสมัคร สุนทรเวช ต้องคำพิพากษาศาลรัฐธรรมนูญสั่งให้หยุดปฏิบัติหน้าที่นายกรัฐมนตรี ด้วยทำอาหารออกรายการโทรทัศน์
รัฐบาลสมชาย วงศ์สวัสดิ์ น้องเขยทักษิณ ถูกทหารและกลุ่มเคลื่อนไหวขับไล่ให้ลาออกจากตำแหน่ง แล้วมีการเลือกตั้งทั่วไป ชัยชนะเป็นของพรรคพลังประชาชน พรรคชื่อใหม่ของพรรคไทยรักไทย
ในที่สุด รัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตร น้องสาวทักษิณ ชินวัตร ก็ถูกทำรัฐประหารพฤษภาคม 2557
ต่อมาประชาธิปไตยไทยถูกกำหนดโดยผู้ทำรัฐประหารและกองทัพ ซึ่งได้รับแต่งตั้งเป็นคณะรัฐมนตรีและรัฐสภา มีแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และแผนงาน พลังประชารัฐ สานพลังภาครัฐ ภาคเอกชน โดยมีคนของคณะปฏิวัติกำกับ ก่อเกิดระบอบประยุทธ์นาน 8 ปี
ความซับซ้อน
การเลือกตั้งทั่วไป 2562 ไม่ได้ช่วยให้กองทัพและพลังอนุรักษนิยมเข้ามานำประเทศ พรรคพลังประชารัฐ พรรครวมไทยสร้างชาติ พรรคตัวแทนระบอบประยุทธ์ไม่ได้รับคะแนนเสียงมากพอ
ตรงกันข้าม พรรคอนาคตใหม่ พรรคเกิดใหม่ที่รวมของคนรุ่นใหม่และข้อเสนอทางการเมืองใหม่ๆ ได้รับชัยชนะถล่มทลาย นี่เป็นการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่คล้ายชัยชนะของทักษิณสมัยแรก
แล้วการต่อสู้ทางการเมืองจากฝ่ายอนุรักษนิยมก็ปรากฏคล้ายกับที่ทำกับกลุ่มทักษิณ แกนนำฝ่ายอนุรักษนิยมเข้าแทรกแซงการเมืองและหาผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ ศาลรัฐธรรมนูญตัดสินยุบพรรคอนาคตใหม่ พร้อมตัดสิทธิการเมืองกรรมการบริหารพรรค
ต่อมา พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ หัวหน้าพรรคคนใหม่แคนดิเดตนายกรัฐมนตรีก็ถูกตัดสิทธิทางการเมือง ด้วยอ้างว่า ถือหุ้นสื่อ
พรรคที่ 2 ของพรรคอนาคตใหม่ คือ พรรคก้าวไกลและหัวหน้าพรรค ชัยธวัช ตุลาธน ถูกศาลรัฐธรรมนูญตัดสินยุบพรรค ด้วยอ้างเหตุล้มล้างการปกครอง เพราะเสนอแก้ไขมาตรา 112 ทางรัฐสภา
ซับซ้อนมากขึ้น
พรรคเพื่อไทยของทักษิณสลัดพรรคก้าวไกลทิ้ง สลับขั้วจัดตั้งรัฐบาลกับพรรคของฝ่ายทำรัฐประหาร พรรคพลังประชารัฐที่นำโดย พล.อ.ประวิตร วงษ์สุวรรณ และพรรคพันธมิตร เช่น พรรครวมไทยสร้างชาติ และพรรคอื่นๆ จัดตั้งรัฐบาล
แล้วทักษิณ ชินวัตร ที่ลี้ภัยทางการเมืองนาน 17 ปีก็กลับไทยก่อนวันเลือกนายกรัฐมนตรีเพียงวันเดียว เศรษฐา ทวีสิน ของพรรคเพื่อไทยก็ได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรี
ช่วงเวลาเกือบ 1 ปี รัฐบาลเศรษฐาไม่ประสบความสำเร็จทางการเมือง แม้นโยบายเรือธง ดิจิทัลวอลเล็ตก็นำมาใช้ล่าช้า
ตรงกันข้าม ทักษิณเคลื่อนไหวทางการเมืองและสร้างคะแนนนิยมตลอดเวลา เดินทางไปจังหวัดต่างๆ แสดงวิสัยทัศน์เป็นที่พอใจของกลุ่มธุรกิจขนาดใหญ่
เคลื่อนไหวสร้างสันติภาพในเมียนมา เพื่อเรียกการสนับสนุนจากนานาชาติ
กระบวนการดังกล่าวสร้างเสริมความนิยมของพรรคเพื่อไทยที่ตกต่ำ และเป็นการสร้างความมั่นใจให้กับหัวหน้าพรรคเพื่อไทยคนใหม่คือ แพทองธาร ชินวัตร ลูกสาวคนเล็กของเขาเอง
การเคลื่อนไหวทางการเมืองของทักษิณสลายพลังของพรรคพลังประชารัฐ พรรคประชาธิปัตย์หมดยุคพรรคใหญ่ที่ครองใจคนภาคใต้และคนกรุงเทพฯ เป็นเพียงพรรคเล็กที่พยุงรัฐบาลแพทองธาร
ระบอบทักษิณยังไม่สิ้น แม้ตัวทักษิณไม่สามารถเป็นนายกรัฐมนตรีและสมาชิกพรรคการเมืองไทย แต่เขาคือ ผู้อุปถัมป์รัฐบาลแพทองธาร
แล้วประชาธิปไตยไทยก็เปิดโฉมหน้าของระบบการเมืองที่บั่นเซาะประชาธิปไตยในระบบรัฐสภา ระบบบ้านใหญ่ ตระกูลการเมืองกำลังครองอำนาจในระบบประชาธิปไตยจำแลงในปัจจุบัน
ประชาธิปไตยไทยโดยตระกูลการเมืองอาจไม่ก้าวสู่เผด็จการทหารแบบเมียนมา ไม่ใช่ Strong man แบบอินโดนีเซีย แต่ประเทศที่บริหารด้วยเครือญาติย่อมทำให้ชาติพินาศและสิทธิเสรีภาพย่อมถูกลดทอนได้ไม่แพ้กัน
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022
