การปิดโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหิน “รัตคลิฟฟ์-ออน-ชอร์” ในมณฑลน็อตติ้งแฮมเชียร์ เมื่อวันที่ 30 กันยายน ถือเป็นการสิ้นสุด 142 ปีของการใช้เชื้อเพลิงถ่านหินเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าในอังกฤษ
และอังกฤษยังเป็นประเทศแรกในกลุ่มประเทศอุตสาหกรรมชั้นนำ 7 ประเทศ หรือ จี 7 ที่ยุติโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินอย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด
อังกฤษใช้ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิงมานานแล้วถ้าย้อนดูประวัติศาสตร์ พบหลักฐานเหมืองถ่านหินในพื้นที่ซอมเมอร์เซ็ต ที่กองทัพโรมันขุดเอาไปใช้เป็นเชื้อเพลิงกับอ่างน้ำร้อนและหลอมเหล็ก ในช่วงจักรวรรดิโรมันยกทัพเข้ายึดครองดินแดนแห่งนี้เมื่อ 1,800 ปีที่แล้ว
เมื่อเกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งแรกในอังกฤษ ในปี 2303 เป็นต้นมา มีการคิดค้นเครื่องจักรไอน้ำ เครื่องสูบน้ำที่ใช้แรงดันจากไอน้ำสำหรับเหมืองแร่ เวลานั้นอุตสาหกรรมถ่านหินเติบโตมาก ปริมาณการขุดถ่านหินเฉลี่ยจากปีละ 3 ล้านตัน เป็นปีละ 30 ล้านตัน
จนกระทั่งในปี 2425 โรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหิน “โฮลบอร์น วาดัคต์” สร้างโดยบริษัทโธมัส เอดิสัน อิเล็กทริก ไลต์ เปิดใช้เป็นครั้งแรกในกรุงลอนดอน โรงไฟฟ้าดังกล่าวจ่ายกระแสไฟฟ้าให้กับเสาไฟฟ้าบนถนนทั่วกรุงลอนดอนกว่า 1,000 จุด
ในปี 2509 อังกฤษพัฒนาเทคโนโลยีโรงไฟฟ้าถ่านหินที่เรียกว่า “super coal plant” มีกำลังการผลิตสูงถึง 2,000 เมกะวัตต์ และโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินเทคโนโลยีใหม่นี้ ก่อสร้างกระจายไปทั่วเกาะอังกฤษ
กิจการโรงไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงถ่านหินในอังกฤษเติบโตคู่ขนานไปกับเศรษฐกิจที่เฟื่องฟู ช่วงต้นศตวรรษที่ 19 อุตสาหกรรมถ่านหินของอังกฤษพุ่งโลดมีการจ้างงานกว่า 1.2 ล้านคน สัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากถ่านหินมีมากถึง 80 เปอร์เซ็นต์
ปี 2555 โรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินเริ่มลดกำลังการผลิตลงเหลือแค่ 39 เปอร์เซ็นต์ ขณะเดียวกันกลุ่มสิ่งแวดล้อมพากันประท้วงเรียกร้องให้รัฐบาลอังกฤษหยุดการผลิตกระแสไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินอย่างต่อเนื่อง เมื่อมีผลพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ชี้ชัดว่าการเผาถ่านหินทำให้เกิดก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ไนโตรเจนไดออกไซด์ ตะกั่ว ปรอทและฝุ่นโลหะหนัก มีผลต่อสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง
ควันพิษที่มาจากการเผาถ่านหินมีผลต่อชั้นบรรยากาศโลก ทำให้สภาพภูมิอากาศแปรปรวน เกิดฝนกรด เมื่อฝนตกน้ำฝนปนเปื้อนสารพิษเหล่านี้ตกใส่แหล่งน้ำทำให้น้ำเปื้อนพิษมีผลต่อแหล่งโซ่อาหาร ส่วนควันพิษมีผลต่อสุขภาพร่างกายทำให้ปอดอักเสบเรื้อรัง สมองเสื่อม
ในรายงานการวิจัยควันจากโรงไฟฟ้าถ่านหินมีผลกระทบต่อสุขภาพของชาวอังกฤษทำให้มีผู้เสียชีวิตก่อนวัยอันควรปีละ 1,600 คน ป่วยด้วยโรคระบบทางเดินหายใจมากกว่า 1 ล้านคน และสูญเสียค่าใช้จ่ายปีละกว่า 3,700 ล้านปอนด์ หรือราว 160,000 ล้านบาท
กระแสเรียกร้องของชาวอังกฤษให้รัฐบาลแก้ไขมลพิษทางอากาศจึงเป็นไปอย่างเข้มข้น
จนกระทั่งในปี 2551 รัฐสภาอังกฤษผ่านกฎหมายการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (The Climate Change Act) มีเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซพิษสู่ชั้นบรรยากาศโลกให้ได้ 80 เปอร์เซ็นต์ภายในปี 2593
กฎหมายฉบับดังกล่าวยังกำหนดเป้ายุติการใช้โรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินภายในปี 2568 และจัดหาพลังงานจากแหล่งเชื้อเพลิงชนิดอื่นๆ มาทดแทนพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล
ผลพวงจากกฎหมายฉบับนี้ ยังบีบบังคับรัฐบาลอังกฤษเลิกจัดงบประมาณอุดหนุนอุตสาหกรรมถ่านหิน และกำหนดมาตรฐานการปล่อยควันพิษจากโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหิน
สําหรับโรงไฟฟ้า “รัตคลิฟฟ์-ออน-ชอร์” มีกำลังการผลิต 2,000 เมกะวัตต์ เปิดมานาน 57 ปีแล้ว เมื่อก่อนใช้ถ่านหินในอังกฤษ มาระยะหลังๆ สั่งซื้อจากสหรัฐและรัสเซีย ล่าสุดเมื่อเกิดสงครามยูเครน-รัสเซีย ก็หันไปสั่งถ่านหินจากแอฟริกาใต้และออสเตรเลีย
กลุ่มนักสิ่งแวดล้อมมองว่า โรงไฟฟ้าแห่งนี้ก่อมลพิษทางอากาศเป็นอย่างมาก ปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่ปล่อยออกมาเฉลี่ย 8-10 ล้านตันต่อปี เท่ากับรถยนต์ 2 ล้านคันปล่อยควันจากปลายท่อไอเสีย
การยุติโรงไฟฟ้า “รัตคลิฟฟ์-ออน-ชอร์” แห่งสุดท้าย มาเร็วกว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้ในปี 2568 ได้สร้างความยินดีปรีดาให้กับบรรดานักสิ่งแวดล้อมอย่างมาก เพราะเท่ากับเป็นการสิ้นสุดยุคพลังงานถ่านหินของอังกฤษอย่างแท้จริง
ปัจจุบันอังกฤษหันมาให้ความสำคัญกับพลังงานหมุนเวียนอย่างมาก จากปี 2553 อังกฤษมีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียนเพียง 7 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น แต่ในช่วงครึ่งปีแรกของปีนี้ อังกฤษมีสัดส่วนการใช้พลังงานหมุนเวียนมากกว่า 50 เปอร์เซ็นต์ เป็นการเติบโตที่ก้าวกระโดดมาก
ก่อนหน้านี้หลายประเทศในยุโรป ยุติการใช้โรงไฟฟ้าถ่านหินหันมาใช้พลังงานหมุนเวียนอื่นๆ แทน อย่างเช่น โปรตุเกส กรีซ เดนมาร์ก แต่ถึงกระนั้น ทั่วโลกยังเห็นว่าเชื้อเพลิงจากถ่านหินยังจำเป็นต้องใช้เพราะมีราคาถูกกว่าเชื้อเพลิงชนิดอื่นๆ
สหรัฐอเมริกาเป็นยักษ์ใหญ่ทางเศรษฐกิจ ใช้พลังงานไฟฟ้ามากเป็นลำดับต้นๆ ของโลก ตลอดช่วง 25 ปีที่ผ่านมาใช้ถ่านหินเยอะมาก เกือบครึ่งหนึ่งของปริมาณกระแสไฟฟ้าทั้งหมด และเป็น 1 ใน 3 ประเทศที่ปล่อยก๊าซพิษสู่ชั้นบรรยากาศโลกมากที่สุด
วันนี้สหรัฐกำลังเล็งเป้าเลิกใช้ถ่านหินผลิตไฟฟ้า และลดสัดส่วนการใช้ถ่านหินเหลือแค่ 18 เปอร์เซ็นต์
จีนซึ่งเป็นยักษ์ใหญ่มีความต้องการใช้พลังงานไฟฟ้าอย่างมาก แต่ละปีจีนต้องผลิตกระแสไฟฟ้าป้อนให้กับโรงงาน บ้านเรือนไม่น้อยกว่า 9,500 เทราวัตต์-ชั่วโมง จึงต้องสร้างโรงไฟฟ้าเพิ่มขึ้น
โรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินเป็นทางเลือกหนึ่งที่รัฐบาลจีนตัดสินใจอนุมัติก่อสร้างเพราะเห็นว่าคุ้มค่าในทางเศรษฐกิจและไม่ได้สนใจว่าจะเกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมเป็นพิษแค่ไหน
ส่วนอินเดียก็เช่นกัน มีความต้องการพลังงานไฟฟ้ามากขึ้น พลังงานไฟฟ้าที่มาจากถ่านหินมีสัดส่วนสูงถึง 75 เปอร์เซ็นต์ของพลังงานไฟฟ้าทั้งประเทศ
หันกลับมาดูบ้านเรามั่ง การใช้ถ่านหินเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้ายังมีอยู่มากถึง 10 แห่ง เป็นของเอกชน 9 แห่ง และโรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)
จากข้อมูลทราบว่าขณะนี้ กฟผ.กำลังศึกษาร่วมกับมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ในการนำถ่านหินลิกไนต์คุณภาพต่ำมาผลิตเป็นเชื้อเพลิงไฮโดรเจนเพื่อผลิตเป็นกระแสไฟฟ้าช่วยลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และใช้แหล่งถ่านหินแม่เมาะให้เกิดประโยชน์สูงสุด
โครงการผลิตไฮโดรเจนจากถ่านหินลิกไนต์มีอยู่ 3 โครงการด้วยกัน
1. โครงการระบบต้นแบบที่เรียกว่า gasification ของถ่านหิน สำหรับผลิตก๊าซสังเคราะห์เพื่อใช้ในเซลล์เชื้อเพลิงแบบโซลิดออกไซด์
2. โครงการระบบปรับปรุงคุณภาพก๊าซสังเคราะห์เพื่อนำไปใช้ในเซลล์เชื้อเพลิงชนิดออกไซด์แข็ง
และโครงการสุดท้าย ผลิตไฟฟ้าจากก๊าซสังเคราะห์ด้วยเทคโนโลยีเซลล์เชื้อเพลิงชนิดออกไซด์ของแข็ง
ในการศึกษาโครงการนำร่อง สามารถเอาถ่านหิน 1 กิโลกรัมมาสกัดเป็นไฮโดรเจนและผลิตไฟฟ้าได้ 25 กิโลวัตต์ต่อชั่วโมง
ถ้า “กฟผ.” เดินหน้าทำโครงการผลิตไฮโดรเจนจากถ่านหินลิกไนต์สำเร็จจนผลิตกระแสไฟในเชิงพาณิชย์ได้ นับเป็นเรื่องน่ายินดี เพราะช่วยตอบโจทย์การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ภายในปี 2608 ที่ประเทศไทยไปลงประกาศไว้ในเวที COP 26 ที่เมืองกลาสโกว์ ประเทศสกอตแลนด์
แต่ก็ยังมีคำถามตามมาว่า โรงไฟฟ้าพลังงานถ่านหินของเอกชนที่เหลืออีก 9 แห่ง จะเปลี่ยนผ่านไปสู่การใช้เชื้อเพลิงจากพลังงานหมุนเวียนอื่นๆ ที่ไม่ใช่เชื้อเพลิงจากฟอสซิลภายในปีไหน? •
ใต้ภาพ
โรงไฟฟ้า “รัตคลิฟฟ์-ออน-ชอร์” ในมณฑลน็อตติ้งแฮมเชียร์ ประเทศอังกฤษ ยุติการผลิตไฟฟ้าจากถ่านหินเป็นโรงสุดท้ายเมื่อปลายเดือนกันยายนที่ผ่านมา นับเป็นการสิ้นสุด 142 ปีการใช้พลังงานจากถ่านหินในอังกฤษ (ที่มาภาพ : รัชคลิฟฟ์ โบโรห์ เคาน์ซิล)
สิ่งแวดล้อม | ทวีศักดิ์ บุตรตัน
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022
