“Without solidarity, sport would be meaningless.” เป็นคำพูดที่ได้ยินในกีฬาโอลิมปิก และจะได้ยินคล้ายๆ กันนี้ในตอนจบของหนังการ์ตูนอิตาลี ปี 2024 เรื่องนี้
หนังการ์ตูนเรื่องจักรยานของบาร์ตาลี Bartali’s Bicycle เล่าเรื่องการแข่งจักรยานระหว่างทีมนักปั่นหนุ่มๆ ชาวยิว กับหนุ่มๆ ชาวอาหรับที่เมืองเล็กๆ ใกล้กาซ่า กำกับการแสดงโดย Enrico Paolantonio
นักกีฬาที่พูดประโยคข้างต้นคือ จีโน่ บาร์ตาลี (Gino Bartali 1914-2000) นักแข่งจักรยานชาวอิตาลีผู้ชนะรายการ Tour de France สองครั้งเมื่อปี 1938 และปี 1948
สังเกตปีที่เขาได้ชนะการแข่งขัน ระหว่างสองปีนั้นคือมหาสงครามโลกครั้งที่สองในยุโรป
เขามิได้ยิ่งใหญ่เพียงเพราะผลงานด้านการกีฬา แต่เขาได้รับการจารึกเกียรติคุณในฐานะผู้ช่วยเหลือชาวยิวจำนวนมากหลบหนีการจับกุมของนาซีที่ครอบครองอิตาลีระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง
เขาถึงแก่กรรมปี 2000 ก่อนที่ตัวเองจะได้ดูหนังการ์ตูนเรื่องนี้ซึ่งมีตอนหนึ่งที่เล่าเรื่องของเขาและคำอุทิศให้แก่เขา
กลับมาที่หนัง หนังเล่าเรื่องมิตรภาพระหว่างหนุ่มน้อยเดวิดนักแข่งจักรยานชาวยิวกับหนุ่มน้อยอิบราฮิมนักแข่งจักรยานชาวอาหรับ ทั้งสองถูกครอบครัวต่อต้านที่คบหากันเป็นเพื่อน สองหนุ่มฝึกซ้อมขี่จักรยานไปตามเนินเขาสูงชันด้วยกัน แม้จะกระทบกระทั่งกันในตอนแรกแต่ในที่สุดก็ช่วยเหลือกันและกันในตอนท้าย
เดวิดกำลังจะมีอายุถึงวันพิธีบาร์ มิตซวาห์ ส่วนอิบราฮิมมีเพื่อนรักนักขี่จักรยานฝีมือดีอีกคนที่ติดอยู่อีกข้างของกำแพงในกาซ่า
เดวิดและอิบราฮิมถูกเพื่อนร่วมทีมของตัวเองถากถางและหาเรื่องอยู่เนืองๆ
โค้ชของทั้งสองฝ่ายออกคำสั่งห้ามเด็กทั้งสองฝึกซ้อมด้วยกัน เมื่อไม่ฟังจึงไล่ออกจากทีมในที่สุด
วาดเป็นการ์ตูนสองมิติดั้งเดิมโดย Corrado Mastantuono ดนตรีโดย Marcello de Toffoli ซึ่งมีทั้งเครื่องสายพื้นเมืองของทั้งสองฝ่ายและเครื่องเสียงอิเล็กทรอนิกส์ผสานกันอย่างกลมกลืน
ในขณะที่เดวิดและอิบราฮิมถูกต่อต้านจากครอบครัวและเพื่อนร่วมทีม ปู่ของเดวิดสนับสนุนเขาด้วยเรื่องเล่าเกี่ยวกับวีรกรรมของจีโน่ บาร์ตาลี
หนังตัดสลับไปมาสองเหตุการณ์ในสองทวีป ช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง
จีโน่ บาร์ตาลี ในฐานะแชมเปี้ยนตูร์เดอฟรองซ์ได้รับการติดต่อจากพวกใต้ดินอิตาลีให้ช่วยซ่อนเอกสารเดินทางปลอมของชาวยิวไว้ในโครงจักรยาน แล้วขี่จากฟลอเรนซ์ไปส่งที่อีกเมืองหนึ่งซึ่งห่างออกไป 10 ชั่วโมง เขาช่วยชีวิตชาวยิวให้หลบหนีได้เที่ยวละหลายคน
เขาทำแบบนี้หลายครั้งจนกระทั่งพวกนาซีตั้งข้อสงสัยแล้วตั้งด่านสกัดเขาในคราวหนึ่ง
ย่าของอิบราฮิมเป็นคนเดียวของชุมชนอาหรับที่ไม่ถือสาเรื่องอิบราฮิมคบหนุ่มชาวยิว หล่อนไม่มีเรื่องเล่าอะไรนอกจากด่าคนต่อต้านอย่างเดียว แม้แต่พี่ชายแท้ๆ ของอิบราฮิมก็ถูกย่าด่าจนเข้าหน้าไม่ติด
เดวิดพบงูพิษบนภูเขาในคราวหนึ่งแต่อิบราฮิมไม่เห็นงูตัวนั้น อิบราฮิมล้อเลียนเดวิดตลอดมาว่าเขาสร้างงูตัวนี้ขึ้นมาเอง เดวิดเริ่มไม่แน่ใจว่าเขาเห็นงูในวันนั้นจริงหรือเปล่า
ระหว่างการฝึกซ้อมเดี่ยวในเวลาต่อมาเพราะถูกโค้ชสั่งห้ามคบอิบราฮิม เดวิดเห็นงูพิษขนาดยักษ์เลื้อยไปตามกำแพงฉนวนกาซ่าแข่งความเร็วไปกับเขา
งูบนกำแพงนั้นเหมือนรูปวาดงูพิษที่น้องสาวของเขาวาดให้ดู เราจะได้เห็นงูตัวนั้นบนแผ่นโปสเตอร์หนังด้วย
หรือที่แท้เรื่องราวของชาวอาหรับต่างๆ นานาเป็นเขาที่วาดขึ้นเอง
ส่วนที่เกี่ยวข้องกับวีรกรรมของจีโน่ บาร์ตาลี สามารถหาอ่านเพิ่มเติมได้จากกราฟิกโนเวล 40 หน้าฝีมือของ Megan Hoyt ภาพโดย Iacopo Bruno เรื่อง Bartali’s Bicycle : The True Story of Gino Bartali, Italy’s Secret Hero ซึ่งชนะรางวัลหนังสือยิวดีเด่นเมื่อปี 2021 เขาถีบจักรยานส่งหนังสือเดินทางปลอมช่วยชาวยิวทั้งชาย หญิง และเด็กหลายร้อยคน
นาซีมิได้สงสัยอะไรเพราะรู้ว่าเขาเป็นแชมเปี้ยนจักรยานข้ามเขาและอยู่ระหว่างการฝึกซ้อม บางครั้งจีโน่ขี่จักรยานจากฟลอเรนซ์ไป 250 ไมล์เพื่อการนี้
เรื่องที่น่าแปลกใจคือเขาไม่เคยเล่าเรื่องพวกนี้ให้ใครฟังเลยแม้สงครามจะสงบแล้ว ที่จริงแล้วผู้คนรู้เรื่องที่เขาทำหลังเขาจากโลกนี้ไปแล้ว
“ผมไม่ใช่วีรบุรุษ วีรบุรุษต้องผ่านความยากลำบาก ผมแค่ขี่จักรยาน” จีโน่ บาร์ตาลี พูดไว้ “การกระทำเป็นเครื่องพิสูจน์ มิใช่คำพูด”
เมื่อเดวิดและอิบราฮิมถูกขับออกจากทีม พวกเขาไม่พยายามจะร้องเรียนอะไรอีก เหตุเพราะพวกเขารักการขี่จักรยานและพวกเขาแค่อยากเป็นเพื่อนกัน
อิบราฮิมดึงเพื่อนรักจากกาซ่ามารวมทีมเพื่อสร้างทีมใหม่ มิใช่ยิว มิใช่อาหรับ เป็นทีมโซลิดาริตี้สามคนเข้าลงแข่งขันจักรยานข้ามภูเขาในตอนท้าย
เดวิดเกือบเข้าเส้นชัยแต่ถูกก้อนหินขว้างใส่ล้มลง เขาได้จักรยานเก่ารุ่นสงครามโลกครั้งที่สองที่พี่ชายของอิบราฮิมยอมใจหลังถูกย่าด่าไม่เหลือยกข้ามอัฒจรรย์มาให้เดวิดถึงในสนาม เดวิดถีบจักรยานสงครามโลกต่อไปจนเข้าเส้นชัยเป็นที่หนึ่งแต่ทีมเขาถูกตัดสิทธิเพราะเปลี่ยนจักรยานคันใหม่
ทั้งหมดนี้มิได้ทำให้เด็กทั้งสามแคร์อะไรอีกแล้ว
ความร่วมมือร่วมใจของพวกเขาทำให้ครอบครัวยอมแพ้ ชุมชนทั้งสองฝั่งหันมาดู แม้แต่กำแพงสูงกั้นเขตแดนก็ล้มลงเป็นโดมิโนอย่างต่อเนื่อง บัดนี้งูพิษก็หายไปด้วย เป็นตอนจบกึ่งแฟนตาซีที่ดูดีแม้ว่าวันนี้กาซายังเป็นเหมือนเดิม
จักรยานของจีโน่วิ่งไปเพื่อชนชาติหนึ่งที่ถูกกระทำ จักรยานของเดวิดวิ่งไปด้วยเป้าหมายเดียวกัน •
การ์ตูนที่รัก | นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022
