หนังการ์ตูนสต๊อปโมชั่นจากออสเตรเลียปี 2024 ผลงานเขียนและกำกับฯ ของอดัม เอลลิโอ โดยที่ส่วนหนึ่งเป็นเรื่องราวชีวิตของเขาเอง
หนังเข้าชิงออสการ์และเป็นหนังเรตอาร์เรื่องที่สองที่เข้าชิงสาขาแอนิเมชั่นนี้
หากจำกันได้ อดัม เอลลิโอ เคยสร้างงานสต๊อปโมชั่นที่ยอดเยี่ยมมากมาก่อนแล้ว คือ Mary&Max ปี 2009 ที่เล่าเรื่องเด็กแอสเปอร์เกอร์ได้อย่างเข้าใจ หนังเรื่องนั้นคว้ารางวัลมากมายหลายเวทีแต่ไม่ได้เข้าชิงออสการ์ ถ้าได้เข้าก็จะถูกบันทึกว่าเป็นแอนิเมชั่นเรตอาร์เรื่องแรกที่เข้าชิงออสการ์ก่อนหน้า Anomalisa การ์ตูนเรตอาร์ที่เข้าชิงออสการ์เมื่อปี 2015
หนังเรื่องแมรี่กับแม็กซ์มีฉากแขวนคอ ส่วนเรื่องบันทึกของหอยทากนี้มีฉากเปลือยและทำร้ายเด็ก (child abuse)
เขียนนำเช่นนี้อาจจะทำให้กลัวกันแล้วไม่ดู แต่แท้จริงแล้วเป็นหนังชีวิตที่เศร้ามาก แม้จะเล่าด้วยไวยากรณ์และชั้นเชิงแบบการ์ตูนแต่ก็ด้วยวิธีเล่า การให้สี การคุมบรรยากาศ กับที่สำคัญคือเท็กซ์เจอร์ (texture) ของผิวหนังตัวละครแต่ละคน นำพาอารมณ์ให้หดหู่ระคนโกรธเคืองมนุษยชาติเสียจริง
ชีวิตคนทำไมต้องเป็นทุกข์ขนาดนี้
สังเกตชื่อเรื่องนี่เป็นความทรงจำของหอยทากตัวเดียว
หนังเล่าเรื่องเกรซ พูเดล เธอเป็นแฝดพี่ที่เกิดก่อนกิลเบิร์ตคู่แฝด เธอปากแหว่งเพดานโหว่ซึ่งเมื่อปั้นด้วยดินน้ำมันอย่างที่เห็นในหนังแล้วน่าหวาดเสียวและน่าสงสารมาก
ยิ่งไปกว่านั้นแม่ของแฝดทั้งสองตายคลอด ทิ้งพ่อกินเหล้าอยู่คนเดียวจนถึงเวลาตายตามไป
หลังพ่อตายพี่น้องก็ถูกพรากจากกันไปมีพ่อใหม่แม่ใหม่กันคนละเมืองห่างไกลกัน
ชะตาชีวิตของเด็กทั้งสองมิได้ดีกว่ากันสักเท่าไร พ่อแม่ใหม่ประหลาดพิสดารทั้งสองบ้าน
เกรซอาจจะดีกว่าหน่อย เธอเพียงถูกทอดทิ้ง สำหรับกิลเบิร์ตเรียกว่าถูกใช้แรงงานและทารุณกรรมได้เลย คำไทยว่าโรคซ้ำกรรมซัดวิบัติเป็น
เด็กทั้งสองมีชีวิตที่ทุกข์ยากจนดูแล้วน่าโมโห อะไรที่พอจะหล่อเลี้ยงจิตใจของเด็กทั้งสองได้คือจดหมายที่เขียนหากัน และความทรงจำถึงพ่อที่ดีต่อพวกเขาแม้จะทำอะไรแผลงๆ ประหลาดๆ อยู่เสมอ
เกรซผูกพันกิลเบิร์ตมากเป็นพิเศษ ตามที่เธอเล่าเหตุหนึ่งคือทั้งคู่รู้จักกันตั้งแต่ในท้องแม่ อีกอย่างคือกิลเบิร์ตเคยบริจาคโลหิตช่วยชีวิตเกรซระหว่างการผ่าตัดซึ่งเวลานั้นกิลเบิร์ตเชื่อว่าตนเองต้องตายแน่นอน แต่เขาก็เต็มใจทำให้เกรซ
อีกกรณีหนึ่งซึ่งสำคัญมากและส่งผลกระทบเกรซตลอดชีวิตที่เหลือคือเมื่อกิลเบิร์ตจัดการเด็กโตสามคนที่มารังแกเกรซเสียกระเจิง
แม้กิลเบิร์ตจะป้องกันน้องสาวสำเร็จ แต่ช้าไปนิดเดียว ก่อนหน้านั้นไม่กี่นาทีเธอบังเกิดมีเปลือกหอยทากขึ้นปกคลุมทั้งตัวไปเสียแล้ว
ตัวกิลเบิร์ตเองก็ล้ำเส้นไปนิดเดียวเช่นกัน วันนั้นเขาค้นพบพลังอำนาจที่เขาสามารถใช้ปลดปล่อยทุกสิ่งอย่างแบบเดียวกับที่เขาชอบปล่อยนกปล่อยปลาเป็นอิสระอยู่เรื่อยๆ พลังอำนาจใหม่ใช้ปลดปล่อยทุกสิ่งที่ขวางหน้าได้ง่ายกว่าเปิดทีละกรงๆ มากนัก
ตอนฉากเปิดเรื่องหนังฉายพื้นที่ที่ชวนให้คิดถึงกองขยะหรือบ้านที่เต็มไปด้วยขยะ หนังเคลื่อนกล้องอ้อยอิ่งเนิ่นนานเสียจนเรามีเวลาจับตาดูขยะหรือของสะสมหลายชิ้น
หนึ่งในนั้นคือหอยทาก
เกรซเล่าให้เราฟังว่าแม่หอยทากต้องตายเมื่อเกิดลูก หนังก็ยังอุตส่าห์ฉายฉากแม่ทากตายคลอดให้ดูเสียอีก
ชีวิตของเธอจึงเหมือนเกิดจากหอยทากและเธอก็มีหมวกหอยทากสวมอยู่เสมอ
เธอชอบเลี้ยงหอยทาก หอยทากตัวโปรดชื่อซิลเวีย เธอเขียนชื่อซิลเวียบนตัวซิลเวียด้วย
หอยทากซิลเวียจะทำหน้าที่เป็นผู้ฟังเรื่องของเธอตลอดเรื่องพร้อมคนดู
และพาคนดูคืบคลานไปพบไคลแมกซ์ในตอนท้ายซึ่งดีต่อใจ
หนังยาวเพียงชั่วโมงครึ่งแต่มีรายละเอียดมากมายเกินกว่าจะเล่าได้ ข้อเขียนนี้จะเข้าเรื่องพยาธิสภาพจิตที่เราจะได้เห็นในหนังเท่านั้น จะว่าไปก็คล้ายๆ เรื่อง Mary&Max ซึ่งการ์ตูนที่รักเคยเขียนถึงเมื่อนานมาแล้ว หากใครพลาดไปวันนี้ อะเมซอนมีจำหน่ายบลูเรย์สองเรื่องควบให้สะสมได้เลย
พยาธิสภาพทางจิตแรกที่เราจะได้พบคือเกรซเป็นโรคกลัวสังคม social phobia ในระดับที่รุนแรง
เธอใช้ของสะสมหอยทากเป็นเครื่องป้องกันตัวรอบทิศ
เธอเลือกงานบรรณารักษ์ที่ช่วยให้เธอกันตนเองออกจากคนอื่นได้ง่าย เธอมีเพื่อนคนเดียวคือยายแก่เพี้ยนๆ พิ้งกี้ซึ่งดูจะยอมรับความผิดปกติของเธอโดยไม่มีเงื่อนไข
ความกลัวสังคมของเธอทำให้เธอไม่สามารถคิดออกได้เลยว่าหากเธอไม่ซื้อของสะสมหอยทากมากมายเต็มห้องอย่างที่เห็น เธอซื้อตั๋วบินไปหาน้องชายกิลเบิร์ตเมื่อไรก็ได้ เธอหลงผิดว่าแหวนหอยทากที่เธอให้น้องชายไปจะปกป้องน้องชายได้เหมือนที่หอยทากทั้งห้องป้องกันเธอได้ แต่ความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น
ชีวิตของกิลเบิร์ตสาหัสกว่าของเธอมาก
แหวนหอยทากวงเดียวไม่พอสำหรับกิลเบิร์ต กิลเบิร์ตใช้พยาธิสภาพทางจิต “จุดไฟ” ช่วยเหลือตนเอง เขาเป็น pyromania เพื่อจัดการปัญหาชีวิต เขาสนุกกับไฟมาก่อนแล้ว และตอนนี้เขาใช้ไฟแก้ปัญหา “เผามันเลย” ตอนแรกก็แค่ปลดปล่อย ต่อมาเพื่อป้องกันตัว
จนกระทั่งชีวิตเหลืออด คนดูก็ใกล้หมดความอดทนเช่นกัน จึงถึงเวลา “เผาแม่_เลย” เสียที เป้าหมายคือแม่เลี้ยงใจโหด
เกรซพัฒนาพยาธิสภาพทางจิตชนิดที่สองขึ้นมาอีกเพื่อสร้างคุณค่าให้แก่ตนเอง นั่นคือลักขโมยของในร้าน เธอกลายเป็น kleptomania เป็นเวลาเดียวกันกับที่มีผู้ชายหน้าตาดี ถ้าการไว้หนวดผมหยิกจะเรียกว่าหน้าตาดี เข้ามาติดพันเธอและให้อภัยไม่ถือสาแม้ว่าเธอจะถูกตำรวจจับได้ในที่สุด
ผู้ชายฟอร์มดีคนนี้ชื่อเคน รักเธอหวังแต่งและทำดีกับเธออย่างที่สุดแม้ว่าเธอจะอ้วนฉุกับอายุมากขึ้นตามเวลา
เคนใจดีมาก ให้เธอกินตามใจปากด้วยเข้าอกเข้าใจชีวิตแสนเศร้าของเธอ ช่างเป็นเรื่องพลิกผันต่อโชคชะตาที่ไม่น่าเชื่อเลย
ก็ไม่น่าเชื่อจริงๆ นั่นแหละ เพราะที่แท้แล้วเคนมีพยาธิสภาพทางจิตชอบสะสมรูปเปลือยผู้หญิงอ้วน เขาเป็น fetishism ที่แย่คือเกรซเป็นของสะสมของคนอื่นเช่นเดียวกับที่หอยทากทั้งหมดทั้งมวลและซิลเวียเป็นของสะสมของเธอ
ถึงเวลาปลดปล่อยซิลเวีย ถึงเวลาปลดปล่อยตัวเอง
หนังยังไม่จบหรอกนะครับ ดังที่บอกว่าหนังมีรายละเอียดมากพอจะดูซ้ำได้ 2-3 รอบเพื่อเก็บรายละเอียด ลำพังเรื่องของยายพิ้งกี้คนเดียวก็เหลือกิน •
การ์ตูนที่รัก | นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022
