ทุกอย่างล้วนเป็นดาบสองคม ยิ่งการพัฒนาเพื่อสิ่งหนึ่งย่อมมีอีกด้านหนึ่งให้กังวลห่วงใย การสร้างอ่างเก็บน้ำก็เช่นเดียวกัน เมื่อไรที่มีข่าวว่าจะมีการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำ หลายคนจะแสดงความห่วงใยและอาจลุกลามไปถึงการต่อต้าน เพราะการที่จะได้มาซึ่งแหล่งกักเก็บน้ำนั้น ต้องแลกกับผืนป่าบางส่วน และอาจมีสัตว์ป่าได้รับผลกระทบ
แต่ในความเป็นจริง ก่อนที่จะสร้างอ่างเก็บน้ำ กรมชลประทานได้สำรวจ ศึกษาผลกระทบอย่างละเอียดรอบคอบ เพื่อหาแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสมที่สุด เกิดผลกระทบน้อยที่สุด เช่น กรณีการสร้างอ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดา ด้วยขนาดอ่างเก็บน้ำที่กักเก็บน้ำได้ถึง 295 ล้านลูกบาศก์เมตร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสาธารณประโยชน์ คือ บรรเทาปัญหาอุทกภัย และภัยแล้งในลุ่มน้ำปราจีนบุรีอย่างยั่งยืน
ในแง่การพิทักษ์ป่าและสัตว์ป่า ช่วยเหลือให้สัตว์ป่าได้รับผลกระทบน้อยที่สุด จากการศึกษาถี่ถ้วนทำให้กรมชลประทานวางแผนและปฏิบัติทุกวิถีทางเพื่อจัดการผลกระทบนั้น ทั้งจัดกิจกรรมปลูกป่าเฉลิมพระเกียรติฯ ทดแทนพื้นที่สร้างอ่างเก็บน้ำ และที่สำคัญคือการอพยพสัตว์ป่าไปยังพื้นที่ที่ปลอดภัยแห่งใหม่
นายมหิทธิ์ วงศ์ษา หัวหน้าฝ่ายวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมที่ 2 สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน เล่าว่า นอกจากสัตว์ป่ายังมีสัตว์เลี้ยง และสัตว์ขนาดเล็กอีกจำนวนหนึ่งที่เจ้าหน้าที่ต้องอพยพ เนื่องจากสัตว์เหล่านี้เอาตัวรอดในน้ำไม่ได้ โดยใช้วิธีการดักจับด้วยกรงดักสัตว์
“เราพบว่าสัตว์แต่ละชนิดมีการกระจายไม่เหมือนกันที่อยู่นอกแนวน้ำท่วม การจับสัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่งได้ภายในพื้นที่น้ำท่วมถึง จึงถูกคัดเลือกและจำแนกชนิดก่อนจะไปปล่อยในพื้นที่ที่เหมาะสมก่อนที่ได้กำหนดไว้ ซึ่งการปล่อยในพื้นที่ตามลักษณะนิเวศก็จะช่วยให้สัตว์ดำรงชีวิตสืบต่อไปได้”
ผลจากการอพยพสัตว์ป่าในพื้นที่สร้างอ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดาซึ่งเริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2557 มีสัตว์ที่อพยพเคลื่อนย้ายไปกว่า 6,000 ตัว แบ่งเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 12 ชนิด สัตว์เลื้อยคลาน 27 ชนิด และสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกจำนวน 26 ชนิด จนกระทั่งเสร็จภารกิจอพยพสัตว์เมื่อปลายปี 2559 ทำให้สัตว์ป่ารวมถึงสัตว์เลี้ยงได้มีชีวิตรอดต่อไป
“หลังจากที่เราเปิดใช้อ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดาเมื่อต้นปี 2560 ปัญหาอุทกภัย ภัยแล้ง และปัญหาน้ำเค็มหนุนลุ่มน้ำแม่น้ำปราจีนบุรีในหน้าแล้งก็ได้รับการแก้ไข ซึ่งอ่างเก็บน้ำแห่งนี้เกิดจากสายพระเนตรอันกว้างไกลของในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ช่วยพลิกฟื้นชีวิตพสกนิกรใน จ.ปราจีนบุรี ให้พ้นจากภัยน้ำท่วม ภัยน้ำเค็มหนุน จนใช้ประโยชน์ทางการเกษตรกรรมไม่ได้”
ความมุ่งมั่นตั้งใจที่จะดูแลและรับผิดชอบต่อการเกิดผลกระทบ ทำให้สัตว์ป่านับร้อยนับพันตัวได้มีชีวิตรอด ขณะที่ประชาชนก็ได้รับประโยชน์จากระบบชลประทาน ทำให้หลังจากเริ่มมีการกักเก็บน้ำในปี 2559 พื้นที่บริเวณตลาดเมืองเก่า อ.กบินทร์บุรี ซึ่งประสบปัญหาน้ำท่วมเป็นประจำทุกปี ก็พ้นจากภัยน้ำท่วมและน้ำขังอย่างถาวร และในช่วงฤดูแล้ง อ่างเก็บน้ำนฤบดินทรจินดาได้ทำหน้าที่ระบายน้ำเพื่อรักษาระบบนิเวศ ผลักดันน้ำเค็มในแม่น้ำปราจีนบุรี ทำให้ยังผลิตน้ำประปาส่งให้ชุมชนได้ ซึ่งต่างจากก่อนหน้านี้ที่ชาวบ้านจะไม่มีน้ำประปาใช้ในหน้าแล้งเพราะน้ำเค็มเอ่อเข้ามา
การสร้างอ่างเก็บน้ำจึงไม่ได้มีแง่มุมใดแง่มุมหนึ่งเท่านั้น การสำรวจและศึกษาอย่างเข้มข้นช่วยรักษาสมดุลไว้ทั้งป่า สัตว์ป่า และคน
