สังคมไทยนับแต่อดีตที่ผ่านมาพบว่าหนึ่งในค่านิยมที่สืบทอดมาถึงปัจจุบันคือรักการสนุกและชอบกิจกรรมการเล่นต่างๆ และหนึ่งในมิติที่เข้าไปเล่นและหวังผลจากการเข้าร่วมคือรางวัลและผลตอบแทน
จากกิจกรรมการเล่นที่เกิดจากทางเดินความคิดของชาวบ้านอันเนื่องมาจากวิถีชีวิตหรือขนบธรรมเนียมประเพณีของท้องถิ่นในการที่จะก่อให้เกิดความสนุกสนานและนำมาซึ่งความสามัคคีของหมู่พวกจนถูกเชื่อมโยงมาสู่การเสี่ยงโชคที่เปลี่ยนผ่านเป็นปรากฏการณ์ทางการพนันในที่สุด
เมื่อกล่าวถึงการเสี่ยงโชคกับสังคมไทยจะพบกิจกรรมหรือเกมลักษณะนี้เกิดขึ้นเมื่อกว่า 50 ปีที่ผ่านมาที่ผู้ประกอบการธุรกิจสินค้าที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันบางรายต้องการจะสร้างการตลาดหรือยอดขายสินค้าให้ทะลุเป้าและเป็นที่นิยมของประชาชนจึงจัดรายการชิงโชคโดยมีทองคำเป็นสิ่งยั่วยวนผ่านรายการวิทยุและโทรทัศน์
จากกิจกรรมการเริ่มต้นของการเสี่ยงโชคในครั้งนั้นก่อให้เกิดกระแสแห่งการตอบรับได้รับจนนำไปสู่ปรากฏการณ์ของความนิยมชมชอบของผู้คนกลุ่มหนึ่งรูปแบบและวิธีการที่เกี่ยวกับการเสี่ยงโชคจึงตามมาอย่างหลากหลาย
แต่สำหรับวิถีชีวิตของผู้คนในโลกตะวันตกนั้นจะมีรูปแบบและแนวทางที่ต่างจากคนไทยโดยเฉพาะในเรื่องของความบันเทิงหรือความสนุกสนาน โลกตะวันตกนั้นความบันเทิงมิได้ครอบคลุมเฉพาะการท่องเที่ยว ช้อปปิ้ง ร้องเพลง บริโภคอาหารและเครื่องดื่มเท่านั้นหากเลยไปถึงการนำเงินจำนวนน้อยไปเล่นให้เกิดความสนุกเพื่อต่อยอดให้ได้เงินมากขึ้นซึ่งกิจกรรมที่นำมาซึ่งความสนุกดังกล่าวมีทั้งการพนันและสิ่งที่เรียกว่าการเสี่ยงโชค
การเข้าบ่อนของคนในโลกตะวันตกมุ่งหวังพักผ่อนหย่อนใจ ทั้งนี้ เพราะบ่อนเป็นหนึ่งในสถานที่ของการพักผ่อนแต่ถ้ามาย้อนดูรูปแบบการเข้าบ่อนของคนไทยหรือคนในโลกตะวันออกเป้าหมายคือโชคชะตาและความร่ำรวย
ในสังคมไทยเมื่อมีกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเสี่ยงโชคจึงมักจะมีคำถามตามมาว่าอะไรคือเสี่ยงโชค อะไรคือการพนันและการที่ผู้คนซื้อลอตเตอรี่และเล่นหวยในสองมิตินี้เป็นการพนันหรือการเสี่ยงดวงต่อกรณีดังกล่าวเมื่อไปศึกษานิยามของการพนันมีผู้ให้ความหมายไว้ว่า การพนันคือการเล่นที่มีการวางเดิมพันซึ่งกำหนดโดยผู้เล่นมีการแข่งขันต่อสู้ มีผู้ประกอบการ (เจ้ามือ) มีรูปแบบและลักษณะของการต่อรองถึงผลได้และผลเสียของคนสองฝ่าย
สำหรับการเสี่ยงโชค ไม่มีการแข่งขันต่อสู้มีลักษณะของการเสี่ยงทายไม่มีต่อรองผลแพ้ชนะและได้เสีย แต่อย่างไรก็ตาม ถึงแม้นิยามหรือความหมายของการพนันจะต่างจากการเสี่ยงโชคก็ตามแต่ในความเป็นจริงถ้าหากมีคนบางกลุ่มนิยมชมชอบไม่หวังแค่เสี่ยงโชคแต่กลับมีการทุ่มเทหรือใช้เงินจำนวนมากเพื่อหวังได้เสียสิ่งที่ดูเหมือนว่าเสี่ยงโชคก็อาจกลายเป็นการพนันได้เช่นกัน
อย่างไรก็ตาม วันนี้เมื่อกล่าวถึงการเสี่ยงโชคสำหรับบ้านเราหนึ่งในกิจกรรมที่ได้รับความนิยมกันอย่างกว้างขวางไม่ว่าจะเป็นคนรวยหรือคนจนคือสลากกินแบ่งรัฐบาล และจากการออกสลากกินแบ่งรัฐบาลนี่เองจึงนำไปสู่การเสี่ยงโชคของชาวบ้านที่นิยมชมชอบในนามหวยใต้ดินตามมา
สังคมไทยรู้จัก “หวย” ในระยะแรกๆ ราวปี พ.ศ.2360 ในสมัยรัชกาลที่ 3 การก่อตัวของหวยเป็นเพียงการพนันที่เล่นกันในระหว่างคนจีนอพยพเท่านั้น จนในปี 2377 เกิดปรากฏการณ์ปัญหาภาวะฝนแล้ง ผลผลิตทางการเกษตรลดลงเศรษฐกิจฝืดเคืองเงินทองหายากประชาชนไม่กล้าใช้จ่ายทำให้มีรายได้ของประเทศลดลงรัชกาลที่ 3 พระองค์ท่านทรงมีพระราชดำริให้จัดตั้งโรงหวยของรัฐมีการให้สัมปทานแก่นายโรงหวยในการดำเนินการจัดให้มีการเสี่ยงทายตัวอักษรอย่างถูกกฎหมาย (ผาสุก พงษ์ไพจิตร, 2543 หน้า 152-153)
ด้วยเหตุนี้เองหวยจึงเป็นหนึ่งในมิติหรือเครื่องมือที่จะส่งผลต่อการกระตุ้นเศรษฐกิจและนำรายได้ผ่านการจัดเก็บอากรเข้าประเทศมานับแต่บัดนั้น วันนี้หากไปศึกษาตัวเลขหรือรายได้ที่รัฐวิสาหกิจต่างๆ นำส่งรัฐจะพบว่าแต่ละหน่วยงานมีรายได้ที่แตกต่างกันไป แต่สำหรับสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลถือได้ว่าเป็นรัฐวิสาหกิจที่มีการนำส่งยอดเงินเข้ารัฐสูงเป็นอันดับที่หนึ่งมาอย่างต่อเนื่องเฉพาะในปีงบประมาณ 2561 มีถึง 33,303 ล้านบาท
ที่น่าสนใจยิ่งสำหรับความนิยมชมชอบของคนไทยที่มีต่อการซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลหรือลอตเตอรี่พบว่าในรอบ 10 ปี ตั้งแต่ปี 2551-2560 สำนักงานสลากฯสามารถขายลอตเตอรี่ได้รวม 679,489.05 ล้านบาท แต่มีผู้ถูกรางวัลคิดเป็นมูลค่าเพียง 430,465 ล้านบาท เท่านั้น ในขณะที่จำนวนเม็ดเงินที่สะพัดมาจากกระเป๋าของประชาชนนับวันจะเพิ่มมากขึ้นทุกปี
และหากศึกษาถึงเรื่องการเสี่ยงโชคหรือการเล่นหวยของคนไทยนั้นสอดคล้องกับการที่ธนาคารทหารไทยได้รายงานผลการศึกษาเรื่อง “ความฝันที่แลกด้วยเงินล้าน” เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2561 พบว่า 1 ใน 4 ของคนไทยซื้อหวย 2.4 แสนล้านบาทต่อปี ขณะที่มนุษย์เงินเดือนและเจ้าของธุรกิจมีจำนวน 12 ล้านคน เล่นหวย ซึ่งที่น่าสนใจมีกลุ่มติดหวย 11% ทุ่มซื้อหวยงวดละ 800 บาท ตลอดระยะเวลา 50 ปี คิดเป็นเงิน 1 ล้านบาท หรือสามารถนำไปซื้อบ้านได้ 1 หลัง (ไทยรัฐออนไลน์ 21 ธันวาคม 2561)
จะด้วยเพราะรสนิยมชมชอบของคนไทยที่มีต่อการเสี่ยงโชคหรือไม่ก็ตามวันนี้ในวงการกีฬาไทยกำลังจะเกิดปรากฏการณ์ใหม่เมื่อการกีฬาแห่งประเทศไทยในฐานะองค์กรที่มีบทบาทหน้าที่ในการส่งเสริมสนับสนุนการกีฬาของชาติกำลังดำเนินการศึกษาความเป็นไปได้ในการออกสลากกีฬา หรือ Sports lotto
Sports lotto หรือสลากกีฬา อาจจะเป็นสิ่งใหม่สำหรับบ้านเราแต่สำหรับชาติที่เจริญแล้วสลากดังกล่าวถือได้ว่าเป็นหนึ่งในปรากฏการณ์ที่มีการนำมาขับเคลื่อนสำหรับการบริหารจัดการเพื่อนำรายได้มาสนับสนุนและพัฒนาวงการกีฬาได้อย่างน่าสนใจยิ่ง
จากปรากฏการณ์ที่ต่างชาติได้พิสูจน์ให้เห็นในเชิงประจักษ์สำหรับการออกสลากกีฬาจนสามารถนำรายได้มาเสริมเติมเต็มในการบริหารจัดการการกีฬาได้เป็นอย่างดีวันนี้การกีฬาแห่งประเทศไทยภายใต้การนำของ ดร.ก้องศักด ยอดมณี จึงกำหนดให้สลากกีฬาหรือ Sports lotto เป็นหนึ่งในแผนงานหรือโครงการที่จะมีการขับเคลื่อนเพื่อนำรายได้มาสนับสนุนการกีฬาของชาติอีกทางหนึ่งด้วย
และเมื่อเร็วๆ นี้การกีฬาแห่งประเทศไทยได้จัดการสนทนากลุ่มรับฟังความคิดเห็นเกี่ยวกับโครงการส่งเสริมกีฬา หรือ Sports Promotion Lotto Project ในวันนั้น ดร.ก้องศักด ในฐานะเจ้าของแนวคิดและผู้นำองค์กรทางการกีฬาของชาติได้สะท้อนมุมมองที่ต้องการฉายภาพให้สังคมและผู้เข้าร่วมการประชุมได้เห็นถึงความสำคัญและความจำเป็นกับการเสนอแนวคิดสำหรับการดำเนินการออกสลากกีฬาความตอนหนึ่งว่า
“กกท.มีพันธกิจในการส่งเสริมและพัฒนาการกีฬาของชาติโดยส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมในการกีฬาทั้งการชมและการเชียร์กีฬาและการเล่นกีฬาอย่างมีคุณภาพเพิ่มมากขึ้นซึ่งเป็นพื้นฐานในการเสริมสุขภาพและความเป็นเลิศทางการกีฬาของประชาชนในชาติทั้งในระดับประเทศและนานาชาติรวมทั้งการสร้างรากฐานให้มีความมั่งคั่งยั่งยืนทางเศรษฐกิจอุตสาหกรรมกีฬาการท่องเที่ยวและอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องทำให้เกิดการมีส่วนร่วมมากยิ่งขึ้น…” (มติชนออนไลน์ 11 กรกฎาคม 2562)
พร้อมกันนั้นผู้ว่าการการกีฬาฯยังกล่าวให้เห็นถึงการพัฒนาการกีฬาในยุคปัจจุบันที่ต้องมีงบประมาณเข้ามาสนับสนุนเป็นจำนวนมากและที่สำคัญการบริหารจัดการยุคใหม่ไม่จำเป็นที่จะต้องรอหรือพึ่งพิงเพียงงบประมาณจากภาครัฐอย่างเดียวกลยุทธ์หรือยุทธศาสตร์ในการหารายได้เพิ่มจึงเป็นที่มาของการจะจัดตั้งกองสลากกีฬา (Sports Lotto) เพื่อใช้ในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ให้เกิดประสิทธิภาพมากที่สุด
สำหรับแนวทางการออกสลากกีฬานั้นการกีฬาแห่งประเทศไทยต้องการให้เกิดความรอบคอบและสอดคล้องกับบริบทของสังคมไทยจึงกำหนดการศึกษาแนวทาง 4 ด้าน ประกอบด้วย ด้านการศึกษาแนวทางในการออกสลากกีฬาที่สอดคล้องกับบริษัทและผู้บริโภคของประเทศไทย ตามด้วย ศึกษาเทคโนโลยีในการออกสลากประเภทต่างๆ แนวทางในการจัดจำหน่าย การออกรางวัลและจ่ายเงินรางวัล และศึกษาการจัดสรรรายได้จากการออกสลากรวมทั้งแนวทางการบริหารกองทุนการกีฬา
วันนี้เมื่อองค์กรทางการกีฬามีดำริที่จะสร้างปรากฏการณ์หรือกลยุทธ์ในการได้มาซึ่งรายได้เสริมสำหรับพัฒนาการกีฬาของประเทศ แน่นอนสำหรับสังคมไทยเมื่อมีแนวคิดใหม่หรือประเด็นที่ยังไม่เคยดำเนินการมาก่อนย่อมจะมีข้อคำถามรวมทั้งข้อความเคลือบแคลงสงสัยที่จะตามมาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้โดยเฉพาะความเหมาะสมหรือความจำเป็น
ต่อกรณีนี้ผู้ว่าการการกีฬาแห่งประเทศไทย กล่าวว่า การจัดตั้งกองสลากกีฬาจะช่วยลดภาระในการพึ่งพาเงินกองทุน งบประมาณ ค่าใช้จ่ายปกติและทำให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมเกี่ยวกับการกีฬาทำให้ประชาชนรู้สึกใกล้ชิดโดยการที่ประชาชนซื้อสลากกีฬาเพื่อมีสิทธิชิงโชคและได้รับผลตอบแทนจากการร่วมสนุกอีกด้วยอีกทั้งเป็นการผลักดันกีฬาไทย รวมทั้งช่วยนักกีฬาโดยการใช้สลากเป็นสื่อในการสนับสนุนกีฬา
เมื่อถามถึงสลากกีฬาจะเป็นหนึ่งในมิติของการส่งเสริมการพนันหรือไม่ในประเด็นนี้ผู้ว่าการการกีฬาฯยืนยันหนักแน่นว่าสลากกีฬาไม่ใช่การพนันแต่เพื่อให้เกิดความมั่นใจของประชาชนสำหรับการดำเนินการนั้นต้องให้ความสำคัญกับความโปร่งใส มีความชัดเจนมีระบบตรวจสอบและที่สำคัญคือถูกกฎหมาย
อย่างไรก็ตาม การกำหนดแนวทางหรือรูปแบบการหารายได้เสริมสำหรับการพัฒนากีฬาชาติของการกีฬาแห่งประเทศไทยโดยใช้สลากกีฬาเป็นสื่อนั้นถือได้ว่าเป็นหนึ่งในนวัตกรรมและความกล้าหาญบนความท้าทายที่น่าสนใจยิ่งสำหรับผู้บริหารองค์กรในยุคของการแข่งขันและการเปลี่ยนแปลงที่นับวันจะสูงยิ่ง
กีฬาถือได้ว่าเป็นหนึ่งในมิติของการสร้างมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจและสังคมที่ทั่วโลกตระหนักและให้การยอมรับจากการที่การกีฬาแห่งประเทศไทยมีดำริหรือเตรียมยุทธศาสตร์เพื่อร่วมการขับเคลื่อนการพัฒนาโดยนำนวัตกรรมหรือแนวคิดใหม่มาประยุกต์ในรูปแบบของสลากกีฬาเพื่อให้สอดคล้องกับบริบทโลกและสังคมไทยนับได้ว่าเป็นความกล้าที่สอดรับกับการเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจยิ่ง
การมีส่วนร่วมของประชาชนบนพื้นฐานของความสนุกที่ผสมผสานกับการเสี่ยงโชคในการได้มาซึ่งผลแห่งการพัฒนากีฬาชาติในมิติของ Sports Lotto จึงถือได้ว่านี่คือหนึ่งในปรากฏการณ์แห่งความท้าทายของวงการกีฬาไทยที่ต้องจับตา
ผศ.ดร.รัฐพงศ์ บุญญานุวัตร
ผู้อำนวยการศูนย์นวัตกรรมการพัฒนาทุนมนุษย์
มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต
