ที่มา | นสพ.มติชนรายวัน เสาร์ที่ 23 มิถุนายน 2561 |
---|---|
ผู้เขียน | บัญชา ธนบุญสมบัติ ([email protected]) |
หากดวงอาทิตย์อยู่ที่ขอบฟ้าและมีเมฆก้อนขนาดใหญ่บดบังแสงไว้บางส่วน ก็จะเกิดเงาเมฆยาวพาดข้ามฟ้าจากฝั่งดวงอาทิตย์ไปยังฝั่งตรงกันข้าม เมื่อมองจากพื้นดินจะเห็นเงาเมฆเป็นแถบยาวอลังการบนฟ้าคล้ายๆ ภาพที่ 1 เรียกว่า แถบเงาเมฆ (cloud shadow band) แถบเงาเมฆอาจมีแถบเดียว หรืออาจมีแถบเงาสลับแสงเกิดขึ้นหลายแถบก็ได้
ภาพที่ 1 : แถบเงาเมฆ
13 เมษายน 2561 18.35 น.
กรุงเทพมหานคร
ภาพ : สุมานรี รัตนอุบล
กล้องมือถือหลายรุ่นใช้ถ่ายภาพแถบเงาเมฆได้สะดวก วิธีหนึ่งคือ ถ่ายแบบพาโนรามา โดยยืนในตำแหน่งเหมาะๆ ที่มองเห็นแถบเงาเมฆได้ทั้งแถบ และสามารถกวาดกล้องได้มุมกว้างโดยไม่มีอะไรกีดขวาง จากนั้นก็กวาดกล้องไปบนฟ้าจากฝั่งหนึ่งไปยังอีกฝั่งหนึ่ง จะให้ดีก็ควรถ่ายไว้หลายๆ ภาพโดยปรับเปลี่ยนมุมเก็บภาพเล็กน้อย เพื่อให้ได้ภาพที่เก็บแนวโค้งของแถบเงาได้อย่างสมบูรณ์และชัดเจน
อีกวิธีหนึ่งคือ ถ่ายคลิปวิดีโอ โดยเลือกตำแหน่งที่ยืนในทำนองเดียวกับการถ่ายภาพพาโนรามา แต่อาจพูดถึงสถานที่ วันเวลา และบรรยากาศขณะนั้นแถมเข้าไปด้วยก็สนุกดี
ขณะที่เกิดแถบเงาเมฆหลายๆ เงา หากคุณผู้อ่านมองไปทางฝั่งดวงอาทิตย์ ก็จะเห็นแถบแสงสลับเงาสาดขึ้นมาจากขอบฟ้า เรียกว่า รังสีครีพัสคิวลาร์ (crepuscular rays)
แต่หากมองไปทางฝั่งตรงข้ามดวงอาทิตย์ ก็จะเห็นแถบแสงสลับเงาพุ่งขึ้นมาจากขอบฟ้าเช่นกัน เพียงแต่ทั้งแสงและเงาจะจางกว่าฝั่งดวงอาทิตย์ แถบแสงสลับเงาทางฝั่งตรงกันข้ามดวงอาทิตย์นี้ เรียกว่า รังสีแอนติครีพัสคิวลาร์ (anticrepuscular rays) ดูภาพที่ 2 เปรียบเทียบรังสีทั้งสองฝั่งในเวลาเดียวกันสิครับ
เจ้ารังสีแอนติครีพัสคิวลาร์นี่ทำเอาหลายคนงงมาแล้ว โดยเฉพาะช่วงตอนเย็นซึ่งดวงอาทิตย์อยู่ทางทิศตะวันตก แต่ปรากฏว่ามีแสงสลับเงาเกิดขึ้นทางทิศตะวันออกทั้งๆ ที่ไม่มีดวงอาทิตย์อยู่ตรงนั้น
Anticrepuscular-vs-Crepuscular_Rays-สิริรัตน์ ดอนสระ
ภาพที่ 2 : รังสีแอนติครีพัสคิวลาร์ (ซ้าย) และรังสีครีพัสคิวลาร์ (ขวา)
ภาพ : สิริรัตน์ ดอนสระ
ทีนี้หากทางฝั่งตรงข้ามดวงอาทิตย์มีฝนโปรยปราย หรือฝนเพิ่งหยุดตกใหม่ๆ กล่าวคือ มีกลุ่มหยดน้ำฝนล่องลอยอยู่ในอากาศจำนวนมาก คุณก็มีสิทธิลุ้นโชค 2 ชั้น นั่นคือ อาจมีรุ้งเกิดขึ้นพร้อมๆ กับรังสีแอนติครีพัสคิวลาร์ โดยที่แถบแสงสลับเงาของรังสีนี้พุ่งตรงยังจุดศูนย์กลางของรุ้ง!
ปรากฏการณ์นี้ฝรั่งเรียกว่า rainbow spokes and wheel แปลตรงตัวว่า ล้อและซี่ล้อของรุ้ง หรือบางทีก็เรียกง่ายๆ ว่า rainbow wheel แปลตรงตัวว่า “ล้อสายรุ้ง” ดูภาพที่ 3 และ 4 ซึ่งถ่ายโดยสมาชิกชมรมคนรักมวลเมฆสิครับ
Rainbow_spoke-and-wheel-Phet-adj
ภาพที่ 3 : ล้อสายรุ้ง
ภาพ : เพชรนาถ มิตกิตติ
Rainbow_wheel-บิ๊กเบิ้ม-DSC_9823-adj
ภาพที่ 4 : ล้อสายรุ้ง
ภาพ : เทิดภูมิ จินตนสถิตย์
หากคุณผู้อ่านท่านใดเก็บภาพล้อสายรุ้งได้ ก็ส่งมาให้ผมชมบ้างนะครับ 😀
ขุมทรัพย์ทางปัญญา
ขอแนะนำเรื่อง Rainbow Spokes & Wheels ที่ https://www.atoptics.co.uk/rainbows/wheel.htm