| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
สงกรานต์ถูกทำให้เชื่อว่าเป็นวันขึ้นปีใหม่ไทยแท้ๆ มาแต่โบราณกาล ซึ่งไม่เป็นความจริง
เพราะสงกรานต์เป็นพิธีขึ้นราศีใหม่ที่รัฐโบราณทุกแห่งในอุษาคเนย์รับจากพราหมณ์ชมพูทวีป (อินเดีย) เหมือนๆ กัน ไม่มีที่ไทยแห่งเดียว
ปีใหม่ไทย (เรียกตามสากล) ตรงกับเดือนอ้าย (เดือน 1) หลังลอยกระทง (เดือน 12) เป็นวัฒนธรรมร่วมอุษาคเนย์ มีลำดับเปลี่ยนแปลง ดังนี้
1. ยุคดึกดำบรรพ์ ลอยกระทง คือสิ้นปีเก่า เดือน 12 ขึ้นปีใหม่ เดือน 1 ของไทยและอาเซียน (ถ้าเรียกตามปฏิทินสากล) มีมาแต่ยุคดั้งเดิมดึกดำบรรพ์ราว 3,000 ปีมาแล้ว ปีนักษัตร (ชวด, ฉลู, ขาล, เถาะ ฯลฯ) ก็เปลี่ยนในช่วงเวลาหลังลอยกระทงนี้
[สงกรานต์เป็นประเพณีเปลี่ยนราศีของพราหมณ์อินเดีย ซึ่งไม่มีปีนักษัตร ส่วนปีนักษัตรมีใช้ในอุษาคเนย์ที่รับจากตะวันออกกลาง (เช่น เปอร์เซีย) ผ่านมาทางจีน]
2. ยุคอยุธยา สิ้นปีเก่า ขึ้นปีใหม่ แยกเป็น 2 ส่วน ได้แก่ ส่วนราชการ กับส่วนราษฎร
ราชการ ราชสำนักอยุธยากำหนดสิ้นปีเก่า ขึ้นปีใหม่ ตามประเพณีแขกพราหมณ์อินเดีย คือ สงกรานต์
ราษฎร สิ้นปีเก่า ขึ้นปีใหม่ ตามประเพณีดั้งเดิมดึกดำบรรพ์อุษาคเนย์ คือเดือนอ้าย (เดือน 1) หลังลอยกระทง (เดือน 12) ราวพฤศจิกายน-ธันวาคม (เพราะไม่รู้จักศาสนาพราหมณ์)
3. ยุคกรุงเทพฯ สิ้นปีเก่า ขึ้นปีใหม่ ยุคกรุงเทพฯ ของทางราชการมี 2 ระยะ ได้แก่
ระยะแรก 1 เมษายน ขึ้นปีใหม่ เริ่ม พ.ศ. 2432 (สมัย ร.5) ครั้งสุดท้าย เมื่อ 1 เมษายน 2483 (สมัย ร.8)
ระยะหลัง 1 มกราคม ขึ้นปีใหม่ เริ่ม พ.ศ. 2484 (สมัย ร.8 มี จอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี) แล้วสืบมาจนถึงปัจจุบัน
ราษฎรยังคงมีประเพณีลอยกระทง เดือน 12 แล้วขึ้นปีนักษัตรใหม่เดือนอ้าย (เดือน 1) เหมือนเดิม
แต่ค่อยๆ ลดความสำคัญลง จนท้ายที่สุดก็ลืม เปลี่ยนเป็นขึ้นปีใหม่ไทยตอนสงกรานต์ ตามที่ทางการบอก
ราชการสร้างสงกรานต์ปีใหม่ไทยขึ้นแทนที่เดือนอ้าย เพื่อขายการท่องเที่ยว
