| ที่มา | มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | วีรพงษ์ รามางกูร |
| เผยแพร่ |
เมื่อ 4-5 ปีก่อน ท่านอัครราชทูตที่ปรึกษาของสถานเอกอัครราชทูตลาวประจำประเทศไทย เป็นคนที่มีเชื้อสายเป็นคน “ไทดำ” บ้านต้นผึ้ง ซึ่งอยู่ตรงข้ามกับอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงรายของไทย ท่านเป็นคนที่มีความภูมิใจในความเป็นคน “ไทดำ” ของท่านเป็นอย่างยิ่ง ขณะนี้ท่านได้เลื่อนขึ้นไปเป็นเอกอัครราชทูต ณ กัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย
ไทดำที่อำเภอเขาย้อย อำเภอเมือง อำเภอหนองหญ้าปล้อง อำเภอท่ายาง จังหวัดเพชรบุรี เป็นชนเผ่าเผ่าหนึ่งที่ตัวเขาไม่เรียกตัวเองว่า “ลาว” แต่จะเรียกตัวเองว่า “ไท” เหมือนๆ กับ “ไทหลวง” หรือ “ไทใหญ่” ที่เขาเรียกตัวเองว่า “ไทดำ” ก็เพราะชนเผ่านี้แต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีดำ ย้อมด้วยเขม่าไฟที่ติดก้นหม้อ ใกล้ๆ กับชนเผ่าไทดำก็เป็นไทแดงและไทขาว เนื่องจากนุ่งห่มเครื่องแต่งกายสีแดงและสีขาว
ไตดำนี้ มีภาษาพูดของตนเองแต่ก็เป็นภาษาตระกูลไทยลาว เหมือนกันจึงนับว่าเป็นชนเผ่าไทยลาวอย่างเดียวกับพวกเรานี้เอง
แต่คนไทยซึ่งไม่รู้คำลาวหรือคำไตกลับไปเรียกเขาว่า “ลาวโซ่ง” ความจริงคงจะเป็นคำที่ย่อมาจากคำว่า “ลาวโซ่งดำ” คำว่า “โซ่ง” ในภาษาลาวแปลว่า “กางเกง” ทุกวันนี้คนอีสานก็ยังเรียกกางเกงว่าโซ่ง ถ้าจะเรียกให้ถูกก็ควรจะเรียกว่าไทโซ่งดำ หรือไทชุดดำ เพราะ ไทดำเขาปฏิเสธว่าเขาไม่ใช่ลาว แต่เขาเป็นไต เวลาไตหรือไทดำพบกับคนลาวเขาจะถามกันว่า “มึงเป็นลาวหรือเป็นไท” นักวิชาการคนไทยบางคนไปกันใหญ่ไปเรียกเขาว่า ลาวทรงดำ ซึ่งไม่ได้มีความหมายอะไรเลย เพลงยอดฮิตของไทดำก็คือ “เพลงไทดำรำพัน” นักร้องยอดนิยมของไทดำก็คือ สมัย อ่อนวงศ์ ชาวไทดำจากเขาย้อยเพชรบุรี จึงเป็นชาวไทดำที่ถูกกวาดต้อนมาจากเมืองแถน หรือเมืองแถง แคว้นสิบสองจุไท ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ที่ติดพรมแดนเวียดนามตอนเหนือใกล้กับพรมแดนจีน
ในสมัยที่ขบวนการเวียดมินห์ นำโดยอดีตประธาน โฮ จิ มินต์ นายพลโว เหวียน ยาบ ได้นำกองทัพไปปิดล้อมเดียน เวียน ฟู ทำยุทธการเอาชนะกองทัพฝรั่งเศส สามารถจับเชลยศึกฝรั่งเศสได้ถึงกว่า 400 นาย ความจริงแล้วศึก เดียน เบียน ฟู ความจริงน่าจะเรียกว่าศึก “เมืองแถน” เพราะดินแดนอาณาเขตพรมแดนลาวเวียดนามตรงนั้นเป็นดินแดนของชาวไทดำ
กองทัพที่เอาชนะฝรั่งเศสตรงนั้นไม่ใช่กองทัพเวียดนาม แต่เป็นทัพไทดำ ซึ่งเป็นความภูมิอกภูมิใจของชาวไทดำทั้งที่อยู่ในประเทศไทยและประเทศลาวเป็นอย่างยิ่ง
ชาวไทดำในจังหวัดเพชรบุรีเป็นชาวไทดำที่ถูกกวาดต้อนมา เป็นเชลยศึกจากแคว้นสิบสองจุไทดินแดนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองแถนหรือเมืองเดียน เบียน ฟู โดยกองทัพของเจ้าพระยาจักรี ที่ออกไปตีเวียงจันทน์เมื่อปี 2321 ในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี แล้วให้เจ้าหลวงพระบางกวาดต้อนผู้คนจากเชียงขวาง ดินแดนชาวพวนและสิบสองจุไทลงมาธนบุรี เชลยศึกครั้งนั้นมีทั้งลาว มีทั้งพวน ไทดำ ไทแดง มีทั้งข่า พวนมีจำนวนมากที่สุดและอยู่แยกกันในหลายจังหวัดของประเทศไทย แต่ไทดำอยู่ที่จังหวัดเพชรบุรีเป็นส่วนใหญ่ ต่อมาในสมัยรัชกาลที่สาม โปรดให้เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรียกไปตีเวียงจันทน์อีก ครั้งนี้กวาดต้อนคนลาว คนพวน รวมทั้งไทดำลงมาอีกและโปรดให้ไทดำอยู่ที่เพชรบุรีและราชบุรี
เนื่องจากบริเวณเมืองแถนหรือเมืองแถง พุทธศาสนาไปไม่ถึง ชาวไทดำจึงยังคงนับถือผีและบรรพบุรุษอยู่จนทุกวันนี้ ในพิธีงานศพไทดำ ที่เขาย้อย จังหวัดเพชรบุรี ยังมีพิธีอัญเชิญวิญญาณของผู้ตายเดินทางกลับเมืองแถน อันเป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ของไทดำ ในพิธีเชิญวิญญาณกลับเมืองแถนผู้ทำพิธีจะคอยบอกว่า บัดนี้ถึงสระบุรีแล้ว ถึงโคราชแล้ว ถึงเวียงจันทน์แล้ว ถึงหลวงพระบางแล้ว และถึงเมืองแถนแล้ว แต่บัดนี้ชาวไทดำส่วนหนึ่งก็ได้หันมานับถือพุทธศาสนาแล้วแต่ก็ยังนับถือผีแถนด้วย
ถิ่นฐานของชาวไทดำก็ไม่ใช่อยู่ที่เมืองแถนเพียงเมืองเดียว แต่อยู่หลายเมือง นัยว่าเมืองไทดำมีอยู่ถึง 8 เมือง เมื่อรวมกับเมืองของไทขาว 4 เมืองจึงมีทั้งหมด 12 เมือง อันเป็นต้นของคำศัพท์ของคำว่า “สิบสองจุไท” ในเพลงชุมนุมเผ่าไทย ของ พล.ต.หลวงวิจิตรวาทการ ก็กล่าวถึงแคว้นสิบสองจุไทด้วย
สำหรับคำที่พวกเราใช้เรียกไทดำ ที่อำเภอเขาย้อย หรือที่อำเภออื่น ในจังหวัดเพชรบุรี ก็ควรจะเรียกเขาว่า “ไทดำ” ไม่ควรจะไปเรียกเขาว่า “ลาวโซ่ง” หรือ “ลาวโซ่งดำ” เพราะพวกไทดำเขาไม่ถือว่าเขาเป็น “ลาว” เขาเรียกตัวเองว่า “ไต” หรือ “ไท” หรือคำเต็มว่า “ไทดำ” หรือ “ไตดำ” ตามสีของเสื้อ ผ้าถุงและกางเกง ที่เรียกเขาว่าลาวโซ่งดำ ซึ่งแปลว่า ลาวกางเกงดำ หรือลาวชุดดำ ก็ไม่ถูก แม้เขาจะแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีดำ เขาก็ไม่ได้เรียกตัวเองอย่างนั้น ภาษาที่เขาใช้พูดกันแม้ว่าจะเป็นภาษาในตระกูลไทยลาว แต่ก็เป็นภาษาที่เขาเรียกว่า ภาษาไต ยิ่งพูดคำว่าโซ่งซึ่งแปลว่ากางเกง หรือเรียกว่าลาวทรงดำยิ่งผิดไปใหญ่ ควรจะทำความเข้าใจแล้วเรียกเขาให้ถูกต้อง
บัดนี้เขาก็เป็นคนสัญชาติไทยเหมือนๆ กับคนอื่นแล้ว เพราะทุกครั้งที่อ่านเอกสารเกี่ยวกับไทดำ ไม่ว่าจะที่เขาย้อยเพชรบุรีหรือจังหวัดใกล้เคียงแล้วก็ยังแคลงใจ เพราะเราไปเรียกเขาว่าลาวโซ่ง ซึ่งแปลว่า ลาวนุ่งกางเกงดำบ้าง หรือลาวทรงดำที่ไม่ทราบว่าหมายถึงอะไร เคยได้รับคำตอบว่าเป็นชื่อเฉพาะไม่จำเป็นต้องมีความหมาย ซึ่งความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น
ดินแดนสยามของเรานั้นประกอบด้วยชนเผ่าหลายๆ เผ่ามารวมกันอยู่ นอกจากจีนซึ่งมาทางทะเลแล้วก็ยังมีจีนที่มาทางบกเรียกว่า ฮ่อ มีประชาชนจากประเทศลาวที่ถูกกวาดต้อนมาเพราะศึกสงคราม ทั้งในสมัยกรุงธนบุรี กรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ประเทศลาวมีชนเผ่าใหญ่ๆ อยู่หลายชนเผ่ามากน้อยต่างกัน ได้แก่ ลาวเรียง ถูกกวาดต้อนมาจากเวียงจันทน์ มาอยู่รอบๆ กรุงเทพฯ หลายเมือง เช่น อยุธยา สุพรรณบุรี ราชบุรี เพชรบุรี เป็นต้น พวน มาจากเมืองพวน แขวงเชียงขวาง มาอยู่ในเมืองไทยกว่า 20 จังหวัด รวมทั้งที่อพยพมาเองแล้วมาอยู่ที่สุโขทัยด้วย บ้านอรัญญิกที่มีชื่อเสียงในการตีมีดตีดาบที่อยุธยา ที่ตั้งก็เป็นชาวลาวที่มาจากบ้านอรัญญิก อยู่ใกล้ๆ กับโรงพยาบาลมโหสถในปัจจุบัน
คนไทยเชื้อสายลาวหากรวมกับคนภาคเหนือจึงเป็นประชาชนจำนวนมากที่สุด เมื่อเทียบกับชนเผ่าอื่นๆ แต่ประเทศไทยนั้นประสบความสำเร็จมากที่สุดในบรรดาประเทศที่อยู่ในเอเชียอาคเนย์ ในการประสานประโยชน์ระหว่างผู้คนเชื้อชาติต่างๆ เข้าด้วยกัน จนถือว่าเขาเป็นชาวสยามด้วยกันทั้งสิ้น ไม่มีความแตกต่างไม่ว่าจะเป็นเชื้อชาติศาสนา เมื่อเข้ามาอยู่ในประเทศไทยแล้วเพียง 3 ชั่วอายุคน ลูกหลานก็กลายเป็นไทยกันหมด รวมทั้งคนเชื้อสายจีน ญวน และอื่นๆ แม้ว่าหลายคนจะไม่สามารถรักษาภาษาชนเผ่าของตนไว้ได้ด้วยซ้ำ
สถานการณ์เช่นนี้ก็เกิดขึ้นในประเทศลาวด้วย คนต่างชาติที่อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในประเทศลาว เมื่อเวลาผ่านไป 2-3 ชั่วอายุคน ลูกหลานก็กลายเป็นคนลาวไปหมด ไม่ว่าจะเป็นเวียดนาม เป็นจีนหรือเป็นม้ง
คุณลักษณะที่ “รู้จักประสานประโยชน์” ดังที่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงตั้งข้อสังเกตเช่นนี้เห็นจะมีแต่คนไทยกับคนลาวเท่านั้น เพราะคนกลุ่มน้อย เช่น จีน ญวน อินเดีย มาเลย์ ไปอยู่ที่พม่า กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย ก็ยังเป็นชนกลุ่มน้อย ไม่ยอมถูกกลืนเข้าไปสู่คนส่วนใหญ่ของประเทศนั้นเลย
คุณลักษณะอันนี้ทำให้ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของประชาชนในประเทศไทย จึงมีมากกว่าที่อื่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือเอเชียอาคเนย์ หรือเอเชียอุษาคเนย์
ความแตกแยกจึงไม่ใช่ปัญหาในเมืองไทย ไม่ควรนำมาใช้เป็นเหตุผลทางการเมือง
