ที่มา | มติชนออนไลน์ |
---|---|
ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
เผยแพร่ |
พระรถ เมรี เป็นตำนานบรรพชนลาว ได้รับความนิยมอย่างสูง เมื่อเล่นเป็นละครชาวบ้าน (ละครชาตรี, ละครนอก) ยุคอยุธยา
ลาวไปไหน ก็เอานิทานพระรถ เมรี ติดไปด้วย เมื่อถูกกวาดต้อนและโยกย้ายไปอยู่ อ. พนัสนิคม จ. ชลบุรี กับ อ. ศรีมโหสถ จ. ปราจีนบุรี พวกลาวเอานิทานพระรถ เมรี ไปด้วย จึงเรียกเมืองโบราณยุคทวารวดีว่า เมืองพระรถ
อ. พนัสนิคม จ. ชลบุรี ยกย่องตำนานพระรถ เมรี เป็นนิทานประจำอำเภอ ดังมีป้ายขนาดใหญ่ติดตั้งไว้กลางถนน
แล้วยังมีศาลพระรถอยู่เนินธาตุ กับที่สระสี่เหลี่ยม มีสถานที่ต่างๆ ตามเรื่องนิทานอยู่ที่ อ. พนัสนิคม ต่อเนื่องถึง อ. พนมสารคาม กับ อ. ราชสาส์น จ. ฉะเชิงเทรา (ได้ชื่อจากฤๅษีแปลงสารในเรื่องพระรถ เมรี)
นิทานพระรถ เมรี นอกจากสนุกสนานแล้ว ยังมีพลังสร้างสรรค์ ถ้าแบ่งปันให้แพร่หลายเป็นที่รับรู้ทั่วกัน อาจเกิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ได้ต่อไปข้างหน้า
เรื่องย่อพระรถ เมรี
เศรษฐีผัวเมียมีลูกสาว 12 คน เลยตกยาก เลี้ยงไม่ไหว ต้องหลอกไปทิ้งกลางป่า
นางยักษ์ชื่อสุนนทา ไม่มีลูก ไปขโมยลูกสาวเจ้าเมืองหนึ่งมาเลี้ยงเป็นลูกบุญธรรมให้ชื่อนางเมรี
ต่อมานางยักษ์แปลงเป็นมนษุย์ พบนางสิบสองกลางป่าก็รับเลี้ยงดูเป็นลูก หลังจากนั้น นางสิบสองรู้ว่าเป็นนางยักษ์แปลง เลยพากันหนี แล้วได้เป็นชายาพระรถสิทธิ์
นางยักษ์จะแก้แค้นนางสิบสอง เลยแปลงเป็นหญิงสาว ใช้อุบายจนได้เป็นชายาพระ รถสิทธิ์ ก็ทำมารยากับทำอาคมจนพระรถสิทธิ์งมงายให้ควักดวงตา 2 ข้างของคนพี่ กับคนน้อง 1 ข้าง แล้วจำขังไว้ในอุโมงค์
นางสิบสองคลอดลูกในอุโมงค์แต่ด้วยอดอยากไม่มีอาหาร จึงตกลงกันทยอยฉีกเนื้อ ลูกกินวันละคน แต่นางน้องสาวสุดท้องใช้ปัญญาซ่อนลูกชายไว้เลยรอดได้ เมื่อโตขึ้นให้ชื่อพระรถ
พระอินทร์ช่วยเปิดปากอุโมงค์ให้พระรถออกไปจับไก่เล่นพนันแลกอาหารมาเลี้ยงนาง สิบสอง เลื่องลือรู้ถึงพระรถสิทธิ์ก็ให้เข้าเฝ้าจนรู้ว่าเป็นโอรส ก็โปรดปรานยิ่งนัก
นางยักษ์เกรงความแตก เลยทำอุบายมารยาให้พระรถสิทธิ์มอบหมายพระรถไปหา มะงั่วหาว มะนาวโห่ สมุนไพรปรุงยารักษาโรคที่เมืองทานตะวันของนางเมรี ซึ่งเป็นลูกสาวของนางยักษ์
พระรถรับทำตามบัญชา แล้วรับสารจากนางยักษ์แปลงที่เขียนใส่กลักไปถึงนางเมรี โดยอ้างว่าเพื่อหาสมุนไพร แต่แท้จริงให้นางเมรีฆ่าพระรถ
พระรถแวะพักเหนื่อยระหว่างทาง แล้วพระฤาษีไปพบ ได้อ่านสาร ก็สงสารพระรถจะ ถูกฆ่าตามที่นางยักษ์สุนนทาเขียนสั่ง จึงแปลงสารเป็นว่าให้จัดการแต่งงานระหว่างพระรถกับนางเมรีในทันทีที่พระรถถึงเมือง และก็เป็นไปตามนั้น
พระรถเพลิดเพลินอยู่กับนางเมรีจนม้าต้องเตือนให้ระลึกถึงแม่ พระรถจึงลอบหนีไปพร้อมกับของวิเศษและดวงตานางสิบสองในคืนที่นางเมรีถูกมอมเหล้าเมามายหลับใหล
นางเมรีติดตามพระรถไปด้วยความรัก ถึงแม้พยายามวิงวอนสักเพียงใด พระรถก็ไม่ยอมกลับ เพราะจะรีบไปประสมดวงตาให้นางสิบสอง
นางเมรีเศร้าโศกจนจะขาดใจ จึงอธิษฐานว่า
“ชาตินี้น้องตามพี่มา ชาติหน้าพี่ต้องตามน้องไป”
ภาพประกอบทั้งหมดได้จากการแสดงครั้งแรก
ละครนอก จากกรมศิลปากร เรื่อง พระรถ เมรี ตอนฤาษีแปลงสารและมอมเหล้าเมรี
[พระรถ โดย ปกรณ์ พรพิสุทธิ์, นางเมรี โดย วรวรรณ พลับประสิทธิ์]