| ที่มา | คอลัมน์ สยามประเทศไทย มติชนรายวัน |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
| เผยแพร่ |
ชนเผ่าเสตียง ตั้งหลักแหล่งอยู่บนที่สูงทางเทือกเขาเขตแดนระหว่างไทย, กัมพูชา, และเวียดนาม โดยเฉพาะบริเวณลาวใต้ เช่น จำปาสัก ฯลฯ
ปลูกข้าวไร่ หรือเฮ็ดไฮ่แบบหมุนเวียนบนที่สูง
อ็องรี มูโอต์ พรรณนาและสเกตช์รูปชาวเสตียงผัวเมีย ปลูกข้าวไร่ด้วยวิธีแทงดินหยอดหลุม ดังนี้
“ใช้ไม้ไผ่ลำยาวๆ 2 ลำ วางราบลงกับพื้นที่นาต่างเชือก
Advertisementจากนั้นใช้ท่อนไม้ในมือแต่ละข้างขุดหลุมเล็กๆ ลึก 1 นิ้ว หรือนิ้วครึ่ง ซ้ายทีขวาทีตลอดความยาวของลำไม้ไผ่ที่วางไว้เป็นแนว เป็นอันหมดหน้าที่ของพวกผู้ชาย
ที่เหลือต่อไปเป็นเรื่องของพวกผู้หญิง นางจะก้มตัวเยื้องย่างตามรอยทางที่สามีทำไว้ หยิบข้าวเปลือกทีละกำมือไม่ต่ำกว่า 60 เม็ดจากตะกร้าที่กระเดียดไว้ข้างซ้าย หยอดลงไปในหลุมอย่างว่องไว ด้วยความชำนาญชนิดที่แทบไม่มีเมล็ดข้าวตกหล่นออกนอกหลุมเลยสักเม็ด
งานนี้เสร็จสิ้นภายในไม่กี่ชั่วโมง เพราะไม่ต้องใช้ทั้งคราดและคันไถ อีกไม่นานธรรมชาติก็จะส่งสายฝนโปรยปรายลงมาสักพักหนึ่ง ชะดินให้กลบคลุมเมล็ดพันธุ์ข้าว
เจ้าของนาก็วางมือได้ระยะหนึ่ง ไปนั่งพักบนเรือนใต้ถุนสูง สูบยาเส้นที่ใช้ใบไม้อะไรสักอย่างม้วนเป็นมวน มือก็พุ่งหอกปลายแหลม หรือน้าวคันธนูยิงหมูป่า ลิง หรือกระรอก
บางครั้งก็สนุกกับการดึงเชือกทางมะพร้าวเหลาที่ผูกโยงไว้กับไผ่ 2 ลำ ที่ปักไว้กลางทุ่ง หรือผูกกับปลายไม้เรียวยาวที่ปักไว้บนหลังคา เวลาดึงจะทำให้ไม้เสียดสีกัน เกิดเสียงดังไล่ฝูงนกแก้วนกเขา เพราะถ้าไม่ไล่มันไปเสียบ้าง พวกนกก็จะลงมาจิกกินเมล็ดพันธุ์ข้าวในหลุมจนหมดสิ้น”
ผมเคยใช้รูปนี้ประกอบคำอธิบายเฮ็ดไฮ่ เฮ็ดนา โดยไม่รู้ที่มาว่าใครวาด?
และไม่รู้ว่าคนเดินตามหลังหยอดหลุมเมล็ดพันธุ์ เป็นเมียของคนเดินหน้าแทงดิน ตามแนวลำไม้ไผ่ที่วางกับพื้นดิน?
เพิ่งรู้คราวนี้เองจากหนังสือของ อ็องรี มูโอต์
เฮ็ดไฮ่ เฮ็ดนา อย่างนี้ของชาวเสตียง อาจเหมาะกับน้ำแล้งแห้งฝนยามนี้ในไทย
