เทพ สตอรี่ โดย ชุมฉันท์ ชำนิประศาสน์

ถ้าพูดถึงความคิดของมนุษย์ที่อยากให้ตุ๊กตามีชีวิตจิตใจ รวมถึงพลังอำนาจด้วย คงไม่ได้มีเฉพาะกรณีลูกเทพในเมืองไทย

ตุ๊กตาที่มีอะไรบางอย่างสิงอยู่ ไม่ว่าผีหรือเทพ ปรากฏหลักฐานตั้งแต่ยุคโบราณแทบในทุกทวีป ไม่ว่าแอฟริกัน อินเดียนแดง ยุโรป เอเชีย

เช่น โรมันมีพิธีกรรมบูชาตุ๊กตาที่เกี่ยวโยงถึงเทพ ส่วนอียิปต์โบราณ เหล่านักบวชและเจ้าแห่งเวทมนตร์ใช้ตุ๊กตาเป็นที่กักวิญญาณร้าย ขณะที่จิ๋นซีฮ่องเต้ยังมีตุ๊กตาทหารดินเผาที่ปั้นไว้ในสุสานเพื่อร่วมเดินทางไปยังปรโลกด้วยกัน

มาถึงยุคสมัยใหม่ แม้ชาติตะวันตกผ่านการปฏิวัติอุตสาหกรรมและพัฒนาสู่สังคมเทคโนโลยีแล้ว ก็ยังอดไม่ได้ที่จะเก็บตุ๊กตาไว้เขย่าขวัญ

อย่าง โรเบิร์ต เดอะ ดอลล์ ตุ๊กตาใส่ชุดกะลาสีของ โรเบิร์ต ยูจีน ออตโต จิตรกรและนักเขียนชื่อดังแห่งถิ่นคีย์ เวสต์ รัฐฟลอริดา มีเรื่องเล่าให้ชวนขนลุกขนพอง จนทำให้บ้านของออตโตและตุ๊กตาตัวนี้กลายเป็นพิพิธภัณฑสถานที่ท่องเที่ยวให้ผู้คนแวะมาเยือน

ไม่เท่านั้น ตุ๊กตาโรเบิร์ตนี้ยังเป็นต้นแบบของภาพยนตร์ตุ๊กตาผี ชักกี้ Child?s Play ในปี ค.ศ.1988 (พ.ศ.2531) หนังสยองขวัญสุดฮิตของฮอลลีวู้ดที่สร้างติดต่อมาอีกหลายภาค

แต่ฮอลลีวู้ดไม่ได้ทำหนังตุ๊กตาน่ากลัวอย่างเดียว เมื่อพลิกมุมอีกด้านให้ตุ๊กตามีชีวิตจิตใจในแบบน่ารักสนุกสนานในแอนิเมชั่นเรื่อง Toy Story ปี ค.ศ.1995 (พ.ศ.2538)

เป้าหมายของการนำเสนอนี้ช่วยให้เด็กๆ หันไปมองสิ่งรอบข้าง ดูแลรักษาในสิ่งที่พ่อแม่ซื้อให้ ไม่ใช่เล่นเสร็จแล้วก็ทิ้งๆ ขว้างๆ แม้แต่กับของเล่นที่ไม่มีชีวิตอย่างตุ๊กตา

ทอย สตอรี่ เป็นหนังที่ได้รับความนิยมสูงและกวาดรายได้ทั่วโลกเกิน 361 ล้านดอลลาร์ ทั้งยังมีของเล่นตัวละครของการ์ตูนเรื่องนี้ออกมาขายถึงปัจจุบัน ซึ่งบริษัทดิสนีย์ทำเงินจากของเล่นและตุ๊กตาทอย สตอรี่ เกินกว่า 2,400 ล้านดอลลาร์

แสดงให้เห็นว่าถึงอย่างไรตุ๊กตาเป็นส่วนหนึ่งในวัฒนธรรมทางสังคมที่ขายได้และขายดีเสมอ เพราะความไม่มีชีวิตนั้นทำให้มนุษย์ใส่จินตนาการลงไปในตุ๊กตาได้เต็มที่

น่าสังเกตว่ากระแสฮิตตุ๊กตาลูกเทพช่วงนี้มีหลายปัจจัยที่ส่งเสริมความนิยมอยู่หลายด้าน

ด้านหนึ่งนั้นอธิบดีกรมสุขภาพจิตวิเคราะห์ว่า ตุ๊กตาลูกเทพคือการประยุกต์ไสยศาสตร์ให้มาหลอมรวมกับยุคดิจิตอลได้อย่างลงตัว ในช่วงที่ผู้คนต้องการที่พึ่งทางใจ

อีกด้านหนึ่ง ถ้าเปรียบเทียบกับทอย สตอรี่แล้ว ปัจจัยด้านธุรกิจเป็นส่วนผลักดันที่สำคัญ ไม่ว่าจะเป็นในส่วนของตัวตุ๊กตาไปจนถึงการปลุกเสก น่าจะมีเงินสะพัดอยู่พอสมควร

ตุ๊กตาลูกเทพยังสะท้อนถึงความคาดหวังของผู้คนที่อยากให้มีสิ่งดีๆ ติดตัวอยู่ตลอดเวลา ในขณะที่สถานการณ์บ้านเมืองตอนนี้ การฟื้นฟูสู่ประชาธิปไตยยังอึมครึม

หากเทียบกับการดึงคำสอนของศาสนาที่เน้นให้เผชิญหน้ากับความจริงและความทุกข์ ใช้ปัญญาไตร่ตรองด้วยตนเองแล้ว อาจดูเหนื่อยและยากกว่า แต่ก็เป็นหนทางที่แก้ไขปัญหาและอุปสรรคต่างๆ ได้จริงกว่าการใช้ความเชื่อและจินตนาการ

เหมือนกับประชาธิปไตยต้องเกิดจากการเรียนรู้และพัฒนาโดยประชาชนอย่างไม่หยุดนิ่ง ไม่มีเทพหรือตุ๊กตาลูกเทพใดที่จะเสกให้ได้

เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่