สุจิตต์ วงษ์เทศ : คนพวน ในพิพิธภัณฑ์บ้านเชียง อุดรธานี มาจากไหน? แล้วไปไหน?

สมุดข่อย หรือสมุดไทยยุคต้นรัตนโกสินทร์

บ้านเชียง (อ. หนองหาน จ. อุดรธานี) เป็นชุมชนคนพวน จึงมีอาคารนิทรรศการไทพวน สร้างต่างหากอยู่ในบริเวณพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง

พวน01

พวน02

ประวัติความเป็นมาของชาวพวนบ้านเชียง มีอย่างไร? ในนิทรรศการและหนังสือนำชมบอกไว้คลุมเครือ
จึงไม่พบความเกี่ยวดองระหว่างพวนบ้านเชียงกับพวนดงศรีมหาโพธิ์ (ปราจีนบุรี) เพราะแต่เดิมย่านหนองหาน บ้านเชียง กุมภวาปี อุดรธานี เป็นที่ชุมนุมใหญ่ของคนพวน ก่อนโยกย้ายลงไปภาคกลาง มีในหนังสือศาลาแบ่งปัน เอกสารประกอบนิทรรศการประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ที่ศาลามโหสถ อ. ศรีมโหสถ จ. ปราจีนบุรี (พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2556 หน้า 166-172) จะยกมาดังนี้

Advertisement

คนพวน ปราจีนบุรี ไปจากเมืองหนองหาน (อุดรธานี) และเมืองหนองคาย

ร่างสารตราเจ้าพระยาจักรีฯ เรื่องส่งครัวเมืองพวน เมืองเวียงจัน พ.ศ. 2380 ระบุว่า ให้กวาดต้อนครัวคนพวนจากเมืองหนองคายและเมืองหนองหาน (อุดรธานี) ไปไว้ที่เมืองปราจีนบุรี
คนพวนกลุ่มหนึ่งจากเวียงจันและบริเวณสองฝั่งโขง ถูกกวาดต้อนสมัย ร.3 คราวศึกเจ้าอนุเวียนจัน เมื่อ พ.ศ. 2369 ให้ลงไปตั้งบ้านเรือนหลักแหล่งใหม่อยู่บริเวณป่าดงทางตะวันออกของกรุงเทพฯ ตั้งแต่นครนายก, ปราจีนบุรี, จนถึงฉะเชิงเทรา (มีคนพวนกลุ่มอื่นถูกกวาดต้อนไปตั้งหลักแหล่งที่อื่นๆ อีกหลายแห่ง)
เฉพาะเขตดงศรีมหาโพธิ์ ให้ตั้งบ้านเรือนตั้งแต่ลำน้ำปราจีนบุรี ที่ต่อไปจะได้ชื่อ อ. ศรีมหาโพธิ, อ. ศรีมโหสถ (จ. ปราจีนบุรี) กระจัดกระจายต่อเนื่องถึงเขตดงยาง บริเวณลำน้ำท่าลาด ที่ต่อไปจะได้ชื่อ อ. พนมสารคาม (จ. ฉะเชิงเทรา)

นอกจากนั้นยังมีลาวอีกกลุ่มหนึ่งไปตั้งบ้านเรือนอยู่ อ. พนัสนิคม (จ. ชลบุรี)
หลังศึกเจ้าอนุเวียงจัน มีคนพวนในลาวและในอีสานรับรู้ถึงหลักแหล่งใหม่ของคนพวนในไทย ว่าทำมาหากินราบรื่นดี ก็พากันทยอยเคลื่อนย้ายอย่างสมัครใจมาอยู่ร่วมเครือญาติด้วยกับพวกอยู่มาก่อน คนพวนก็มีมากขึ้นเรื่อยๆ ไม่หยุดหย่อน แล้วสร้างความสัมพันธ์เชื่อมโยงส่งข่าวถึงกัน
ร่างสารตราเจ้าพระยาจักรี เรื่องส่งครัวเมืองพวน เมืองเวียงจันฯ พ.ศ. 2380 ระบุชัดเจนว่า “ครัวพวนครัวเวียงจัน” จากเมืองหนองคาย และเมืองหนองหาน (คือ อุดรธานี) “ให้ลงทางเมืองปราจีนบุรี”

หมู่ : จดหมายเหตุ ร.3 ชื่อ : ร่างสารตราเจ้าพระยาจักรี ถึงเจ้าเมืองหนองคาย เมืองหนองหาน ตอบเรื่องส่งครัวเมืองพวน เมืองเวียงจันทน์ และให้สืบราชการที่ญวนส่งทหารเข้ารักษาเมืองพวนให้ได้ราชการแน่นอน กับเร่งเกณฑ์ร่อนทองคำ จ.ศ. 1199 (พ.ศ. 2380) เลขที่ : 1 ประเภท : สมุดไทยดำ จากห้องเอกสารโบราณ หอสมุดแห่งชาติ เอกสารยังไม่เคยตีพิมพ์เผยแพร่
หมู่ : จดหมายเหตุ ร.3
ชื่อ : ร่างสารตราเจ้าพระยาจักรี ถึงเจ้าเมืองหนองคาย เมืองหนองหาน ตอบเรื่องส่งครัวเมืองพวน เมืองเวียงจันทน์ และให้สืบราชการที่ญวนส่งทหารเข้ารักษาเมืองพวนให้ได้ราชการแน่นอน กับเร่งเกณฑ์ร่อนทองคำ จ.ศ. 1199 (พ.ศ. 2380)
เลขที่ : 1
ประเภท : สมุดไทยดำ จากห้องเอกสารโบราณ หอสมุดแห่งชาติ
เอกสารยังไม่เคยตีพิมพ์เผยแพร่

คนพวนมาจากไหน?

หนังสือศาลาแบ่งปัน มีงานบอกเรื่องราวคนพวนมาจากไหน? จะยกมาสู่กันพิจารณาสนับสนุนนิทรรศการไทพวน ในพิพิธภัณฑ์บ้านเชียง

พวน03

พวน04

พวน05

แผนที่พวน

 

สำเนียงพวน

เมืองพวน

บรรพชนพวนคนพวนเคลื่อนย้าย

คนพวนถูกกวาดต้อน

 

QR Code
เกาะติดทุกสถานการณ์จาก Line@matichon ได้ที่นี่
Line Image