ถ้ามีใครสักคนถามเราว่า อะไรคืออาวุธที่สามารถทำให้ผู้คนสามารถย่อยยับลงไปได้ โดยไม่ได้บาดเจ็บภายนอกใดๆ เลย “ความทรงจำ” คือหนึ่งในสิ่งที่วาบขึ้นมาเป็นคำตอบแรกๆ
ความทรงจำที่เจ้าของความทรงจำไม่สามารถเลือกได้เลยว่าจะจำ จะลืม จะเลือน ในสิ่งใด แม้ว่าใครหลายคนจะพยายามใช้ชีวิตด้วยความหวังที่ว่าจะช่วยให้สามารถก้าวข้ามผ่านความทรงจำที่อยากเลือนไปให้ได้ก็ตาม
เพราะทุกความทรงจำ ไม่ว่าจะดีหรือร้าย ก็ล้วนเป็นส่วนหนึ่งของการเติบโต
“ทะเลสาบน้ำตา” โดย วีรพร นิติประภา เป็นผลงานลำดับที่ 3 ของเธอ ที่ทุกผลงานทั้ง “ไส้เดือนตาบอดในเขาวงกต” และ “พุทธศักราชอัสดงกับทรงจําของทรงจําของแมวกุหลาบดํา” ล้วนมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวอย่างน่าสนใจ แต่ก็มีจุดร่วมที่เหมือนกันอย่างหนึ่ง คือเป็นเรื่องเล่าที่จับใจคนอ่านได้เสมอ
เล่มที่นักเขียนบอกว่าเป็นวรรณกรรมเยาวชน สำหรับเด็กอายุ 13 ปีขึ้นไปก็เช่นกัน
หลายครั้งที่เรานึกถึงวรรณกรรมเยาวชนไทย ภาพใหญ่ๆ ที่ครอบทับงานแนวนี้อยู่ คือเรื่องวัยเด็กในเชิงโพสิทีฟ โลกสวยๆ ความวัยเยาว์อันงดงาม แต่นั่นคือโลกที่เราอยู่ตอนนี้จริงๆ หรือ? เป็นโลกที่เด็กๆ กำลังมองเห็นจริงๆ รึเปล่า?
ทะเลสาบน้ำตาเป็นวรรณกรรมเยาวชนที่จูงมือความเศร้าเข้ามาหาเรา ก่อนที่จะหันไปชูมือความหวังขึ้นสูงๆ และชี้ชวนให้เราเห็น
ท่ามกลางเรื่องเล่าแห่งแฟนตาซี เรื่องราวเหนือจริงในเขาวงกต พื้นที่ที่ความฝันและความทรงจำชำแรกตัวเข้าสู่กันและกัน จนแทบจะแยกออกจากกันไม่ได้ในวรรณกรรม คือความรู้สึกอันแหว่งวิ่นของเด็กๆ มากมายที่กำลังพยายามใช้ชีวิตในโลกความจริง
เรื่องเล่าผ่านสายตาของตัวละคร 2 ตัวคือ “ยิหวา” เด็กผมสีชมพู ที่ถูกแม่ที่กระซิบกับเธอว่า “ถ้าฉันไม่มีแก” ทิ้งไว้ที่ตึกรูปร่างประหลาด ในเมืองที่ประหลาดไม่แพ้ตึก เพื่อออกไปตามหาความรัก หลังจากที่พ่อของยิหวาหยั่งรากบนหน้าผาริมทะเล และกลายเป็นต้นไทร กับ “อนิล” เด็กน้อยผู้มีปลาทองฟองมณีว่ายวนอยู่ในท้อง จากการถูกลูกพี่ลูกน้องบังคับให้กลืนลงไป อนิลที่กลายเป็นเด็กไร้บ้านเร่ร่อน หลังจากแม่ถูกพ่อไล่ออกจากบ้าน พ่อได้แต่งงานมีครอบครัวใหม่ และเขาก็ไร้ตัวตนในบ้านสีขาวนั้นตลอดกาล
อนิลเจอยิหวา เจอสมาคมลับใต้ต้นชงโค เจอคุณยายไลลา ห่านปุยฝ้าย และแมวโบ๋แบ๋ เจอรอยยิ้มมากมายในวันแมวน่ารักแห่งชาติ เจอชีวิตที่ทำให้เขามีชีวิตขึ้นมาอีกครั้ง
“วลีผ้าห่มฟ้าคาราโอเกะอันแวววาว ทำให้อนิลต้องยิ้มออกมา ไม่ใช่กับทางช้างเผือกที่พร่างผ่านจักรวาลอ้างว้างตรงหน้า แต่กับตัวเอง… ที่รอดตายจากเดียวดายเหว่ว้า มาจนกระทั่งได้พบยิหวา”
เด็กสองคน ลูกที่ถูกลืม ตื่นเช้ามาดูพระอาทิตย์ด้วยกัน หลับตานอนพร้อมผ้าห่มอุ่นจากแสงดาว ทั้งคู่ผูกพันและผจญภัยร่วมกัน จนถึงเมืองกระจก ครอบแก้ว และป่าดึกดำบรรพ์ สถานที่ที่ทั้งคู่พบความทรงจำและความฝันของตน ซึ่งว่ายวนอยู่ในกาลเวลาที่ไม่ปะติดปะต่อกัน
“เมืองกระจก” ที่ผู้คนต่างเป็นโรคลืมเลือน สูญเสียความทรงจำของตัวเอง “ครอบแก้ว” ที่เก็บกักความทรงจำของผู้คนไว้ ไม่ให้ลืมเลือน เจอทั้งคนที่ยังอยู่ คนที่จากไป เจอแม้กระทั่งความฝันที่ยากแยกจากความทรงจำ ผู้คนมากมายติดอยู่ในครอบแก้ว เพราะเพียงไม่อยากละทิ้งความทรงจำและความฝันไปสู่โลกความจริง
แต่ในขณะเดียวกัน บางความทรงจำก็คือโศกนาฏกรรม และเป็นสาเหตุของจิตใจที่พังทลาย โดยเฉพาะความทรงจำจาก “ครอบครัว” ที่เลือกไม่ได้ เลือนไม่ราง เช่นที่ยิหวาและอนิลคงจำ
องค์ประกอบสำคัญที่ทำให้เรื่องราวเล็กๆ ของเด็กสองคนนี้จับใจคนอ่านได้หนักหนา คือวิธีการเล่าและภาษาที่วีรพรใช้ นักเขียนเลือกเล่าในลักษณะของนิทาน ที่มีความเหนือจริง มีความแฟนตาซี มีความทรงจำ ความฝัน ความจริงที่พร่าเลือนเข้าหากัน วิธีเล่าที่เลือกให้พ้นไปจากความสมจริง กลับทำให้ยิ่งสมจริงด้วยการเล่าผ่านสายตาของเด็กวัยสิบกว่าขวบ ไม่ใช่สายตาของผู้ใหญ่ที่เป็นผู้เขียน เราไม่รู้จริงๆ ว่าวีรพรทำได้อย่างไร แต่ทุกครั้งที่เราอ่านด้วยสายตาของยิหวาและอนิล สิ่งที่เราสัมผัสได้คือสิ่งที่เด็กๆ กำลังรู้สึก อย่างไม่จำเป็นที่จะต้องเอ่ยปากบอกว่าเขารู้สึกอย่างไร
อาจเป็นเพราะภาษาที่วีรพรใช้ ภาษาที่กลายเป็นเครื่องมือที่ทำให้เรารู้สึกถึงหยดน้ำตาของอนิล ความหวั่นไหวหวาดกลัวของยิหวา เป็นภาษาที่ไม่ใช่แค่สละสลวย แต่ทำหน้าที่เหมือนพู่กันที่กำลังป้ายสีบนเฟรมผ้าใบ และทำให้ชีวิตเหล่านี้ปรากฏออกมาต่อหน้าเรา
ที่สำคัญ ทะเลสาบน้ำตาเป็นวรรณกรรมของโลกปัจจุบันจริงๆ โลกที่ไม่มีแค่ 2 เพศ โลกที่ครอบครัวไม่ได้หมายถึงเพียงแค่ครอบครัวที่ถูกธรรมชาติจัดมาให้ในแต่ละชีวิตเท่านั้น และยังเชื่อมโยงไปถึงโครงสร้างที่เหลื่อมล้ำจนก่อแรงกระเพื่อมในหลายสังคม
โลกที่หลายคนในวันนี้ หวังให้เริ่มต้นในรุ่นพวกเขา
สิรนันท์ ห่อหุ้ม
