และแล้วก็ไม่เกินความคาดหมาย การเจรจาด้านการลงทุนระหว่างสหภาพยุโรป และจีน ก็ได้บรรลุข้อตกลงเบื้องต้น เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2020 เรียกว่า “ข้อตกลงการลงทุนจีน-สหภาพยุโรปแบบครอบคลุม” (CAI : China-EU Comprehensive Agreement on Investment)
การเจรจาได้ใช้เวลาถึง 7 ปีจึงจะบรรลุข้อตกลง
ประธานาธิบดีสี จิ้นผิงได้ร่วมกับกรรมการสหภาพยุโรปพบปะกันทางวีดิทัศน์ และร่วมกันแถลงข่าวความสำเร็จในการเจรจา อันได้แก่ นายกรัฐมนตรีเยอรมนี อังเกลา แมร์เคิล ประธานาธิบดีฝรั่งเศส เอ็มมานูแอล มาครง ประธานคณะมนตรียุโรป ชาลส์ มิเคล และประธานคณะกรรมธิการสหภาพยุโรป ฟ็อน แคร์ไลเอิน
แม้วันประกาศให้มีผลใช้บังคับต้องรอมติของสภายุโรป ทว่าผู้นำจีน-ยุโรปล้วนยินดีปรีดา เพราะถือว่าเป็นเรื่องใหญ่และสำคัญยิ่ง เป็นสัญลักษณ์บ่งบอกว่ามีความมั่นใจในการบรรลุการลงนามในสัญญา และฝากความหวังไว้กับการนั้นอย่างเต็มที่
สำหรับปักกิ่ง การบรรลุข้อตกลง CAI ถือเป็นการผลักดันการลงทุนในจีนและประเทศคู่สัญญา ในขณะที่ว่าที่ประธานาธิบดีโจ ไบเดนจะฟื้นฟูสัญญาการกลับสู่การเป็นหุ้นส่วนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก (TPP)
จึงถือเป็นงานฝีมือทางด้านการทูตที่มีต่อยุโรป
และในเวลาเดียวกัน ก็เป็นการผลักดันในประเทศให้ทำงานการปฏิรูปในเชิงลึกและเข้มข้นอันเกี่ยวกับการเจรจาเข้าเป็นพันธมิตรหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิกที่ครอบคลุม และก้าวหน้า (CPTPP) ซึ่งถือเป็นการปูพื้นในการนี้
ประเทศจีน และสหภาพยุโรป ถือว่ามีสภาพเศรษฐกิจขนาดใหญ่ของโลก
ปี 2019 การค้าทวิภาคีมีมูลค่ารวม 7.751 แสนล้านเหรียญสหรัฐ จีนคือคู่ค้าใหญ่ที่สุดของสหภาพยุโรป ส่วนสหภาพยุโรปเป็นคู่ค้าใหญ่ของจีนอันดับที่สอง
ทว่าการลงทุนซึ่งกันของทั้งสองฝ่ายยังอยู่ในระดับที่ต่ำ
จึงไม่เป็นการเปลืองแรงที่ใช้เวลาหลายปีทำการเจรจาจนบรรลุข้อตกลงเบื้องต้น
จากผลการเจรจา บริษัทสหภาพยุโรปจะได้รับอนุญาตจากจีนให้เปิดกิจการรถยนต์ไฟฟ้า การบริการด้านสื่อสารโทรคมนาคม ธุรกิจการบิน และขนส่งสินค้าทางเรือ ตลอดจนธุรกิจการเงินบางประเภท โรงพยาบาลเอกชน ธุรกิจโฆษณา อสังหาริมทรัพย์ ฯลฯ
ส่วนจีนจะได้รับผลประโยชน์ทางด้านพลังงาน สิ่งแวดล้อม และดิจิทัล
จีนให้คำมั่นจะออกกฎหมายอันเกี่ยวกับการห้ามกดดันบังคับทุนนอกโอนถ่ายเทคโนโลยี และข้อห้ามมิให้รัฐวิสาหกิจเลือกปฏิบัติต่อทุนต่างประเทศ
ประธานาธิบดีสี จิ้นผิงกล่าวว่า ข้อตกลงด้านการลงทุนครั้งนี้จะเป็นการเพิ่มพูนความมั่นใจให้แก่ประชาคมโลกอันเกี่ยวกับเศรษฐกิจโลกาภิวัตน์และการค้าเสรี อีกทั้งเรียกร้องให้จีนและสหภาพยุโรปร่วมมือกันในปี 2021 โดยการเปิดตลาดการค้าใหม่ให้สมดังปณิธาน
ผู้นำยุโรปมีความยินดีขานรับสุนทรพจน์ของสี จิ้นผิง
จากการพบกันทางวีดิทัศน์ ประธานาธิบดีฝรั่งเศสแอลมานุแอล มาครงกล่าวว่า เขาและอังเกลา แมร์เคิล นายกรัฐมนตรีเยอรมนี มีความยินดีจะไปเยือนประเทศจีนในไม่กี่เดือนข้างหน้า
หลังจากการประชุมทางวีดิทัศน์ “แอลมานุแอล มาครง” กล่าวกับสื่อสารมวลชนในช่องทางเดียวกันว่า “หลายปีที่ผ่านมาการสนทนาระหว่างจีน และยุโรป เป็นไปในทิศทางที่สร้างสรรค์ มีความเข้มข้นและก้าวหน้า ดำรงอยู่ในสภาพที่มีความสมดุล และจะดำเนินต่อไป”
อันข้อตกลง CAI เป็นการสื่อความหมายในทางการเมืองอย่างชัดเจนและลึกซึ้งยิ่ง
ทั้งนี้ เนื่องจากก่อนเสร็จสิ้นการประชุม บุรุษนาม Jake Sullivan ผู้ซึ่งได้รับการเสนอชื่อจากว่าที่ประธานาธิบดีโจ ไบเดน ให้เป็นที่ปรึกษาฝ่ายความมั่นคง เขาได้เสนอผ่านสื่อออนไลน์อย่างมีจริตจะก้านว่า “รัฐบาลใหม่สหรัฐมีความยินดีที่จะทำการเจรจากับหุ้นส่วนยุโรปของเราโดยด่วน เพื่อหารือเกี่ยวกับความกังวลของพวกเราอันเกี่ยวกับกรณีเศรษฐกิจของจีน”
ข้อความดังกล่าวถูกมองว่า เป็นการกดดันสหภาพยุโรป
ในที่สุด อังเกลา แมร์เคิล และสี จิ้นผิง ร่วมมือกัน “เคาะ” ซึ่งเสมือนปฏิบัติการสายฟ้าแลบ
การเจรจาด้านการลงทุนระหว่างสหภาพยุโรป และจีน จึงบรรลุความสำเร็จภายใน 2020
การที่ Jake Sullivan ได้เขียนข้อความผ่านสื่อออนไลน์นั้น
เห็นว่าเป็นความประพฤติอันมิชอบ เหตุผลคือ
1 เพียงได้รับการเสนอชื่อเท่านั้น ยังมิได้รับการแต่งตั้งอย่างเป็นทางการ
1 การเขียนในนามรัฐบาลนั้น ย่อมมิชอบด้วยกฎหมาย
1 เป็นพฤติกรรมตีปลาหน้าไซ
1 พฤติการณ์เป็นบ่อนเซาะประชาธิปไตยอย่างแท้จริง
1 ผิดมารยาททางการเมือง เพราะเป็นการทำลายบรรยากาศการประชุม CAI ซึ่งอยู่ในภาวะเข้าด้ายเข้าเข็ม ดูประหนึ่งว่าจะทำให้การประชุมล้มเหลว
แต่ในที่สุดก็ประสบความล้มเหลวเอง ซึ่งเป็นการทำลายหน้าตาของตน
ทั้งนี้ เนื่องจาก “สี จิ้นผิง” และ “อังเกลา แมร์เคิล” มีฝีมือที่เหนือชั้นกว่าหลายขุม
สอดคล้องกับสำนวนจีน “ลูกวัวไม่รู้จักเสือ”
หากพิเคราะห์จากความเป็นจริง นโยบาย “America first” ของ โดนัลด์ ทรัมป์ คือสิ่งดลใจให้ CAI ระหว่างจีน และสหภาพยุโรปแจ้งเกิด
มองย้อนกลับไป หลังจากบรรลุข้อตกลงเบื้องต้นทางการค้าจีน และสหรัฐ การเจรจาระหว่างจีน และสหภาพยุโรปเพิ่งเริ่มต้น แต่ขมีขมัน เหตุผลไม่ซับซ้อน กล่าวคือ
ถ้าสหรัฐสามารถอ้างอิงสัญญาข้อตกลงการเจรจาการค้าเบื้องต้นเป็นเหตุผลในการแย่งชิงตลาดการค้าจีนฉันใด สหภาพยุโรปก็ย่อมต้องมีสิทธิแสวงหาผลประโยชน์เช่นกัน
ก็คือทำการลงนามในสัญญาการลงทุนกับประเทศจีน
ข้าราชการระดับสูงของสหภาพยุโรปเห็นว่า CAI ได้ดลบันดาลให้สหภาพยุโรปมีสถานะในตลาดการค้าจีนให้อยู่ในระนาบเดียวกับสหรัฐ
หากย้อนมองอดีต เมื่อครั้งที่สหรัฐได้เปิดสงครามการค้ากับจีน ในเวลาเดียวกัน สหรัฐก็ได้ปรับขึ้นอัตราภาษีการนำเข้าสินค้าจากสหภาพยุโรป โดยใช้วิธีการแบบ “ชักเย่อ”
กระทั่งเดือนสิงหาคม 2020 โดนัลด์ ทรัมป์ได้ประกาศว่า ให้ธำรงไว้ซึ่งอัตราภาษีการนำเข้าสินค้าจากสหภาพยุโรปเหมือนเดิม
กรณีเป็นการบ่งบอกว่า การเจรจาระหว่างสหรัฐ และสหภาพยุโรปล้มเหลวสิ้นเชิง
และในวันเดียวกันที่มีแถลงการณ์เกี่ยวกับ การเจรจา CAI จีน และสหภาพยุโรปสำเร็จ
สหรัฐก็ได้ประกาศปรับขึ้นภาษีการนำเข้าอะไหล่เครื่องบิน และเหล้าองุ่นจากฝรั่งเศส เยอรมนี ซึ่งล้วนเป็นประเทศที่อยู่ในสหภาพยุโรป
กรณีเป็นการสะท้อนให้เห็นว่า การที่สหรัฐจะทำการฟื้นฟูสัญญาการกลับสู่การเป็นหุ้นส่วนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก (TPP) เหมือนแต่เก่าก่อนเป็นเรื่องที่ยากมาก
ส่วนปักกิ่ง การบรรลุ CAI นั้น ก็คือมาตรการเปิดประเทศในเชิงลึกเช่นเดียวกับ “RCEP” คือความตกลงการค้าเสรีระหว่าง 10 ชาติสมาชิกอาเซียน และ 5 ประเทศคู่เจรจาคือจีน ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ ซึ่งลงนาม เมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 2020
อันข้อตกลงด้านการลงทุน CAI เนื่องจากยุโรปยืนยันให้บรรลุข้อตกลงเบื้องต้นก่อน และเจรจาเรื่องการค้าเสรีในภายหน้า ถ้าหากมีผลบังคับใช้ภายในสิ้นปี 2021
จีน และสหภาพยุโรป ก็สามารถเปิดการเจรจาเรื่องการค้าเสรี และมีปฏิสัมพันธ์ทางด้านเศรษฐกิจกับสหภาพยุโรปในเชิงลึก และสร้างสรรค์ต่อไป
กรณีไม่เพียงขจัดปัญหาการเข้าเป็นสมาชิก CPTPP ของจีนเร็วขึ้น และยังสามารถสลาย “กับดักทางเศรษฐกิจ” ของสหรัฐที่มีต่อจีนอีกด้วย และเป็นการเปลี่ยนแปลงสถานการณ์โลกด้วย
นักวิชาการแถบยุโรป จึงพรรณนาว่า CAI เสมือนการ “โหมโรง” ของการเข้าเป็นสมาชิกองค์การการค้าโลกครั้งที่ 2 ของประเทศจีน
คำพรรณนาเก๋ และเท่
ศ.ชยานันต์ ศุกลวณิช
