| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|
คนลาวกับคนเขมรถูกเกณฑ์สร้างกรุงเทพฯ เช่น ขุดคลองโอ่งอ่าง กับคลองมหานาค
คลองมหานาค เชื่อมคลองโอ่งอ่าง ตรงป้อมมหากาฬ มีชุมชนป้อมมหากาฬ อยู่ชานกำแพงพระนคร
บริเวณนี้ยุคสร้างกรุงเทพฯ ราว 234 ปีมาแล้ว เป็นทางสามแพร่ง ชุมทางคมนาคม
คลองโอ่งอ่าง แนวเหนือ-ใต้ ลัดโค้งแม่น้ำเจ้าพระยาจากวัดสังเวชถึงวัดบพิตรพิมุข
คลองมหานาค แนวตะวันตก-ตะวันออก ต่อมาขุดคลองแสนแสบต่อออกไปจนทะลุแม่น้ำบางปะกง เป็นเส้นทางเชื่อมถึงเขมร
คลองมหานาค กรุงเทพฯ
คลองมหานาค กรุงเทพฯ มีขึ้นเมื่อสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ ร.1 โปรดให้เกณฑ์พวกลาวกับพวกเขมรขุดคลองคูเมืองด้านทิศตะวันออก (คลองโอ่งอ่าง) ตั้งแต่วัดบพิตรพิมุขถึงวัดสระเกศ ไปวัดสังเวช กับขุดคลองมหานาคเหมือนครั้งกรุงเก่า มีบอกในพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา ดังนี้
“แล้วเกณฑ์เลกลาวเขมรหัวเมืองให้ขุดคลองคูพระนครด้านตะวันออก ตั้งแต่วัดเชิงเลนขึ้นมาถึงวัดสะแกไปถึงวัดบางลำภู ออกบรรจบแม่น้ำทั้งสองข้าง และวัดสะแกนั้นพระราชทานนามใหม่ว่าวัดสระเกศ”
“แล้วให้ขุดคลองใหญ่เหนือวัดสระเกศ พระราชทานนามว่าคลองมหานาค ไว้เป็นที่สำหรับประชาชนชาวพระนครลงเรือไปประชุมกันเล่นเพลงเล่นสักวาเทศกาลน้ำเหมือนครั้งกรุงเก่า”
คลองมหานาค กรุงเก่า
คลองมหานาค กรุงเก่าอยุธยา มีบอกไว้ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ มีข้อความว่า พ.ศ. 2086 พระเจ้าหงสาวดี ยกทัพไปล้อมพระนครศรีอยุธยา
สมเด็จพระมหาจักรพรรดิให้ออกไปตั้งค่ายตำบลลุมพลี ใกล้ทุ่งภูเขาทอง
พระมหานาค อยู่วัดภูเขาทอง เป็นผู้นำคิดป้องกันศึกโดยขุดคลองมหานาคเป็นค่ายดิน มีข้อความบอกไว้ในพระราชพงศาวดาร ดังนี้
“ฝ่ายพระมหานาคอยู่วัดภูเขาทอง สึกออกมารับอาสาตั้งค่ายกันทัพเรือ ตั้งค่ายแต่วัดภูเขาทองลงมาจนวัดป่าพลู
พรรคพวกสมกำลังญาติโยมทาสชายทาสหญิงของมหานาค ช่วยกันขุดคูนอกค่ายกันทัพเรือ จึงเรียกว่าคลองมหานาค”
